Edukacja międzykulturowa na Śląsku Cieszyńskim

• Authors: Alina Szczurek-Boruta

Title variants

EN

Intercultural education in Cieszyn Silesia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Myślą przewodnią podjętych rozważań jest założenie, iż wizja edukacji międzykulturowej miała w przeszłości i zyskuje też współcześnie odzwierciedlenie w działaniach w zakresie integracji politycznej, ekonomicznej i kulturowej na Śląsku Cieszyńskim. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej autorka przedstawia konstrukcję teoretyczną podjętych rozważań. Odwołuje się do teorii o różnej proweniencji: koncepcji edukacji międzykulturowej Tadeusza Lewowickiego, Jerzego Nikitorowicza, koncepcji stawania się społeczeństwa Piotra Sztompki, koncepcji kontaktu międzygrupowego i wzajemnego różnicowania międzygrupowego Milesa Hewstone’a i Roger Browna. W drugiej i trzeciej części przywołuje przykłady działań jednostek, grup, instytucji i stowarzyszeń, które służyły i służą realizacji paradygmatu współistnienia, integracji na Śląsku Cieszyńskim, zwraca uwagę na to jak łączono i łączy się współcześnie przekaz i dbałość o dziedzictwo kulturowe z realizacją strategii współistnienia i integracji w pracy z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi. Swoje rozważania autorka ogranicza do Śląska Cieszyńskiego, bardzo często traktowanego jako region niezwykle interesujący, ze względu na swoistość kulturową (wyraźnie wykształconą specyfikę powstałą na styku różnych kultur), wielowyznaniowość, doświadczenia historyczne, a także graniczne położenie.

EN

The leading idea of the presented study is the assumption that the vision of intercultural education has had and currently is reflected in activities aiming at political, economic and cultural integration in Cieszyn Silesia. The article consists of three parts. In the first, the theoretical construction of the undertaken discussion is presented. The authoress refers here to theories of various origin: Tadeusz Lewowicki and Jerzy Nikitorowicz’s concept of intercultural education, Piotr Sztompka’s concept of society becoming, Miles Hewstone and Roger Brown’s intergroup contact and intergroup differentiation hypothesis. In the second and third part, the authoress provides some examples of activities undertaken by individuals, groups, institutions, and associations, which all aim at fulfilling the paradigm of coexistence in Cieszyn Silesia. Due attention is drawn to the way in which transmission and concern for cultural heritage has been combined with the implementation of the strategy of coexistence and integration in work with children, youth and adults. The discussion is narrowed to Cieszyn Silesia, the region frequently treated as particularly interesting due to its cultural specificity (clearly observed uniqueness resulting from the contact of different cultures), religious pluralism, historical experiences, and borderland location.

Keywords

PL

edukacja międzykulturowa; integracja; spójność; społeczność wielokulturowa

EN

intercultural education; integration; coherence; multicultural community

• Publisher: Pedagogium Wyższa Szkoła Nauk Społecznych w Warszawie
• Journal: Pedagogika Społeczna
• Year: 2013 (R. XII)
• Issue: 1(47)
• Pages: 9 - 27

Dates

published

2013-04

Contributors

author

Alina Szczurek-Boruta

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Bazielich B. (red.) (1995), Śląsk – etniczno-kulturowa wspólnota i różnorodność, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• Bukowska-Floreńska I., Rusek H. (red.) (1997), Śląsk Cieszyński i inne pogranicza w badaniach nad tożsamością etniczną, narodową i regionalną. Studia etnologiczne i antropologiczne, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Bourdieu P. (2000), Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Bourdieu P., Passeron J.C.(1990), Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. E. Neyman, PWN, Warszawa.
• Chlebowczyk J. (1975), Procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, PWN, Warszawa–Kraków.
• Chlebowczyk J. (1983), O prawie do bytu małych i młodych narodów. Kwestia narodowa i procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu (od schyłku XVIII do początków XX wieku), PWN, Warszawa–Kraków.
• Delors J. (1998), Edukacja, jest w niej ukryty skarb, tłum. W. Rabczuk, Stowarzyszenie Oświatowców Polskich Wydawnictwa UNESCO, Warszawa.
• Dróżdż A., Kajfosz J., Pieńczak A. (wybór i opracowanie) (2005), Podania i legendy Śląska Cieszyńskiego. Antologia, Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie, Cieszyn.
• Fukuyama F. (1997), Zaufanie. Kapitał społeczny a droga do dobrobytu, tłum. A. i L. Śliwa, PWN, Warszawa–Wrocław.
• Goworowska-Puchala I. (1997), Mitteleuropa. Rdzeń starego kontynentu, Wydawnictwo A. Marszałek, Toruń.
• Hewstone M. (1999), Kontakt i kategoryzacja: zmiana stosunków międzygrupowych w ujęciu psychologii społecznej, [w:] C.N. Macrae, Ch. Stangor, M. Hewstone, Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• Huntington S. P. (2003), Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, tłum. H. Jankowska, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa.
• Kadłubiec D., Milerski W. (red.) (2001), Cieszyńska ojczyzna polszczyzna, PROprint, Cieszyn.
• Kania T. (2000), Elementy edukacji międzykulturowej w działalności stowarzyszeń na pograniczu polsko-czeskim: osiągnięcia, skrajności, zagrożenia, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-Boruta (red.), Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Koszel B.(1994), Mitteleuropa rediviva? Europa Środkowo- i Południowo-Wschodnia w polityce zjednoczonych Niemiec, Instytut Zachodni, Poznań.
• Lewowicki T. (1994), Poczucie tożsamości narodowej młodzieży – stałość – zmienność, [w:] T. Lewowicki, Poczucie tożsamości narodowej. Studium z pogranicza polsko-czeskiego, Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie, Cieszyn.
• Lewowicki T. (2000), W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-Boruta (red.), Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Lewowicki T. (2001), Szkic do teorii zachowań tożsamościowych, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur (red.), W poszukiwaniu teorii przydatnych w badaniach międzykulturowych, Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie, Cieszyn.
• Lewowicki T., Różańska A., Klajmon U. (red.) (2002), Kwestie wyznaniowe w społecznościach wielokulturowych, Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie, Cieszyn.
• Lewowicki T., Urban J. (red.) (2007), Edukacja międzykulturowa na pograniczach w pierwszych latach rozszerzonej Unii Europejskiej – teoria i praktyka, „Gnome”, Katowice.
• Lewowicki T., Grabowska B., Gajdzica A. (red.) (2008a), Socjalizacja i kształtowanie się tożsamości – doświadczenia na pograniczu polsko-czeskim, WEiNoE UŚ, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn–Warszawa–Toruń.
• Lewowicki T., Ogrodzka-Mazur E., Szczurek-Boruta A. (red.) (2008b), Praca nauczyciela w warunkach wielokulturowości – studia i doświadczenia z pogranicza polsko-czeskiego,
• WEiNoE UŚ, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn–Warszawa–Toruń.
• Lewowicki T. (2008), O podstawowych warunkach pomyślnej pracy nauczycieli w sytuacji wielokulturowości, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-Boruta (red.), Praca nauczyciela w warunkach wielokulturowości – studia i doświadczenia z pogranicza polsko-czeskiego, WEiNoE UŚ, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn–Warszawa–Toruń.
• Lewowicki T. (2010), Socjologizm vs. pedagogizm – czy synteza w edukacji międzykulturowej, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur (red.), Edukacja międzykulturowa – teorie, poglądy, doświadczenia społeczne, WEiNoE UŚ, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn–Warszawa–Toruń.
• Lewowicki T., Ogrodzka-Mazur E., Szczurek-Boruta (2011), Edukacja międzykulturowa – dokonania, problemy, perspektywy, WEiNoE UŚ, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn–Warszawa–Toruń.
• Mącior-Majka B. (2002), „Mitteleuropa” czyli ucieczka w mit, „Studia Historyczne”, z. 2.
• Nikitorowicz J. (1995), Edukacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów, Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”, Białystok.
• Nikitorowicz J. (2003), Edukacja międzykulturowa, [w:] T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 1, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
• Nikitorowicz J. (2005), Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• Nikitorowicz J. (2009), Edukacja regionalna i międzykulturowa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Panic I. (1988), Księstwo Cieszyńskie w Średniowieczu, Macierz Ziemi Cieszyńskiej, Cieszyn.
• Panic I. (2000), Pytanie o edukację międzykulturową na Śląsku Cieszyńskim. [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-Boruta (red.), Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Prawelska-Skrzypek G., Domański B.(1997), Zróżnicowanie przestrzenne postrzegania własnego regionu przez mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, [w:] I. Bukowska-Floreńska, H. Rusek (red.), Śląsk Cieszyński i inne pogranicza w badaniach nad tożsamością etniczną, narodową i regionalną. Studia etnologiczne i antropologiczne, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Putnam R. (1995), Demokracja w działaniu, tłum. J. Szacki, Wydawnictwo „Znak”, Kraków.
• Szczurek-Boruta A.(2008), Kapitał społeczno-kulturowy i poczucie tożsamości wielowymiarowej na Śląsku Cieszyńskim, „Studia Edukacyjne” nr 8.
• Szczurek-Boruta A., Grabowska B. (2009), Dynamika kształtowania się tożsamości młodzieży – ku tożsamości wzbogaconej, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-Boruta (red.), Poczucie tożsamości i stosunek młodzieży do wybranych kwestii społecznych – studium z pogranicza polsko-czeskiego, WEiNoE UŚ, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn–Warszawa–Toruń.
• Szczurek-Boruta A. (2011), Szkolnictwo wyższe a teoria, modele badań i praktyka edukacji międzykulturowej, [w:] T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur A. Szczurek-Boruta (red.), Edukacja międzykulturowa – dokonania, problemy, perspektywy, WEiNoE UŚ, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn–Warszawa–Toruń.
• Sztompka P. (1997), Kulturowe imponderabilia szybkich zmian społecznych. Zaufanie, lojalność, solidarność, „Studia Socjologiczne”, nr 4.
• Sztompka P. (1999), Stawanie się społeczeństwa: pomiędzy strukturą a zmianą, [w:] J. Kurczewska (red.), Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie, Wyd. IFiS PAN, Warszawa.
• Szkudlarek T. (2004), Pedagogika międzykulturowa, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika, PWN, Warszawa.
• http://www.cieszyn.pl/?p=categoriesShow&iCategory=2876 (dostęp: 16.09.2011)
• http://www.teatr.cieszyn.pl/238,cieszynskie-niebo.html (dostęp: 16.09.2011)
• http://pi.lokomotywa.org.pl/index.php?id=452 (dostęp: 15.09.2011)
• http://wiadomosci.ox.pl/wiadomosc,10040,cieszynski-interklub-spoleczny.html (dostęp: 15.09.2011)
• http://www.powiat.cieszyn.pl/includes/stow/stow/lista_cieszyn.htm (dostęp: 15.09.2011)
• http://malnova.esperanto.pl/organizajoj/klub-esperantystow-cieszyn (dostęp: 15.09.2011)
• http://www.macierz.cieszyn.pl/?26.-cieszynski-klub-hobbystow,60 (dostęp: 15.09.2011)
• http://cieszyn.cityinfo.pl/f68076_promenada.-biuro-podr%C3%B3%C5%BCy.-agencja-informacji-i-promocji-turystycznej.html (dostęp: 15.09.2011)
• http://www.spczs.cieszyn.pl/ (dostęp: 15.09.2011)
• http://bycrazem.com/o-nas/historia/ (dostęp: 15.09.2011)
• http://www.zamekcieszyn.pl/pl/index.php?option=com_content&task=view&id=27&Itemid=67 (dostęp: 15.09.2011)
• http://www.polonia-polska.pl/index75c1.html?id=kr30228 (dostęp: 15.09.2011)
• http://www.wspolnota-polska.org.pl (dostęp: 15.09.2011)
• http://www.olzanet.pl/?idg=&act=akt&id=7000008 (dostęp: 15.09.2011)
• http://www.pctesin.cz/BS-KS/index.php?h=128613526944904485 (dostęp: 15.09.2011)