Etiologia nadziei. O kulturowych źródłach konwersji religijnej

• Authors: Zarzecki Marcin , Wiśniewski Rafał
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Współczesna socjologia religii dysponuje zaawansowanymi schematami wyjaśniającymi zjawisko genezy i dynamiki konwersji religijnej jako alternatywizacji doświadczeń religijnych w oparciu o kulturowe xródła atrakcyjności Nowych Ruchów Religijnych. Jednowymiarowa analiza konwersji religijnej jako rezultatu psychologicznej i społecznej manipulacji, "prania mózgu" (brainwashing), "porwania" (snapping) poprzez dezorganizację codzienności czy zastosowania charyzmatycznej sugestii dostarcza interpretacji do badania grup destrukcyjnych i tzw. grup żarłocznych. Powinna być ona jednak uzupełniona o modele konwersji uwzględniające kulturowo konstytuowane potrzeby jednostek aktywnie kształtujących swoją tożsamość, uwikłanych w złożone interakcje międzyludzkie i dylematy związane z życiem w społeczeństwach ryzyka. Polskie społeczeństwo posiadające znamiona traumy kulturowej wydaje się być szczególnie podatne na te rodzaje konwersji, które w niewielkim stopniu opierają się na inwazyjnych technikach wpływu. Procesy nieustannej (re)konstrukcji społęczeńśtwa polskiego wraz z implementowaniem nowych wzorców kulturowych, nowego stylu (a włąściwie wielu stylów) życia, tworzą środowisko permanentnej zmiany, w którym konwersja religijna dostarcza uzasadnień zarówno podtrzymujących tradycyjne wzory kulturowe, jak i stymulujących radykalne zmiany tożsamościowe. Niezależnie od swoich reakcyjnych czy rewizyjnych legitymizacji konwersja w społęczeńśtwie ryzyka prowadzi do powstania "światów łańcuchowych", których prawomocnośc bazuje na kategorii trwania nadziei lub zmiany. W rezultacie profil konwertyty religijnego tożsamy jest z "turystą przez życie", z homo eligens - człowiekiem podejmującym suwerenne decyzje, a następnie przez swoje wybory kulturowo zdeterminowanym.

Keywords

PL

konwersja; socjologia konwersji religijnej; gnoza polityczna; herezja; kompensatory; deinstytucjonalizacja religii; prywatyzacja religii

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne
• Year: 2014
• Issue: 9
• Pages: 94-103

Dates

published

2014

Contributors

author

Zarzecki Marcin

author

Wiśniewski Rafał

References

• Bader C., Demeris A., (1996) A test of the Stark-Bainbridge theory of affiliation with religious cults and sects, "Journal for the Scientific Study of Religion", nr 35.
• Baer R.N., Rouvillois S., (1996) W matni New Age - kultura i filozofia, tłum. J. Kłos, K. Mądel, K. Skorulski, Wyd. Rhema, Kraków.
• Balch R.W., (1980) Looking behind the scenes in a religious cult: Implications for the study of conversion, "Sociological Analysis" nr 2.
• Barker E., (2012) Nowe ruchy religijne, tłum. T. Kunz, Wyd. Nomos, Kraków.
• Bauman Z., (1995) Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Wyd. UMK, Toruń.
• Bauman Z., (2000) Ponowoczesność jako źródło cierpień, Wyd. Sic!, Warszawa.
• Berger P.L., (1990) Modernizacja jako uniwersalizacja herezji, w: I. Borowik (red.), Religia a życie codzienne, t. I, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Berger P.L., (1997) Święty baldachim. Elementy socjologicznej teorii religii, tłum. W. Kurdziel, Wyd. Nomos, Kraków.
• Bondyra K., (1999) Modernizacja społeczna a nowa religijność, w: A. Brzezińska, K. Bondyra, J. Wycisk (red.), New Age - nowe oświecenie?, Wyd. Fundacji Humaniora, Poznań.
• Bromley D., Shupe A., (1979) Just a few years seem like a lifetime: A role theory approach to participation in religious movements, in: L. Kreisberg (ed.) Research in Social Movements, Conflicts and Change, vol. 2, JAI Press, Greenwich.
• Doktór T., (1999) Nowe ruchy religijne i parareligijne w Polsce. Mały słownik, Verbinum, Warszawa.
• Grotowska S., (1999) Religijność subiektywna. Studium socjologiczne na podstawie wywiadów narracyjnych, Wyd. Nomos, Kraków.
• Gudaszewski G., (2007) Wyznania religijne, stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2003-2005, Wyd. GUS, Warszawa.
• Hall D., (2007) New Age w Polsce. Lokalny wymiar globalnego zjawiska, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Hałas E., (1992) Konwersja. Perspektywa socjologiczna, Norbertinum, Lublin.
• Jawłowska A., (1999) Nowa duchowość. Od kontrkultury do New Age, w: M. Kempny, G. Woroniecka (red.) Religia i kultura w globalizującym się świecie, Wyd. Nomos, Kraków.
• Jonas H., (1994) Religia gnozy, tłum. M. Klimowicz, Platan, Kraków.
• Kaczyński G.J., (2012) Od świętego baldachimu do imperatywu heretyckiego, w: R. Wiśniewski, M. Szupejko (red.) Horyzonty kultury: pomiędzy ciągłością a zmianą, Wyd. UKSW, Warszawa.
• Kubiak A.E., (1999) O ponowoczesności New Age raz jeszcze, w: M. Kempny, G. Woroniecka (red.), Religia i kultura w globalizującym się świecie, Wyd. Nomos, Kraków.
• Libiszowska-Żółtkowska M., (2001) Nowe ruchy religijne w zwierciadle socjologii, Wyd. UMCS, Lublin.
• Luckmann T., (1996) Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie, tłum. L. Bluszcz, Wyd. Nomos, Kraków.
• Malony H., (1998) Fuller Theological Seminary: The Psychology of Religious Conversion, Conference on: "Religious Freedom and the New Millenium", Tokyo, Japan, may 23-25 1998.
• Prokopiuk J., (1999) Labirynty herezji, Muza, Warszawa.
• Shupe A., Misztal B., (1998) Religion, Mobilization and Social Action, Greenwood Publishing Group, Westport.
• Sobolewska A., (2005) New Age dzisiaj, czyli kontr duchowość masowa. Co nam zostało z Nowej Ery?, w: W. Burszta, M. Czubaj, M. Rychlewski, (red.), Kontrkultura. Co nam z tamtych lat, Wyd. SWPS "Academica", Warszawa.
• Stark R., Bainbridge W.S., Teoria religii, tłum. T. Kunz, Wyd. Nomos, Kraków.
• Turner J.H., (2004) Struktura teorii socjologicznej, tłum. G. Woroniecka (i in.), Wyd. PWN, Warszawa.
• Vernette J., (1998) New Age: u progu Ery Wodnika, tłum. J. Dembska, Verbinum, Warszawa.
• Vogelin E., (1992) Nowa nauka polityki, tłum. P. Śpiewak, Fundacja "Aletheia", Warszawa.
• Zaręba S., (2013) (red.) Warszawa: bunt i ucieczka w wielkim mieście. Światopogląd i style życia młodych warszawiaków, wyd. Kontrast, Warszawa.
• Zarzecki M., (2003) Definicje religii w ujęciu socjologicznym, "Biuletyn Socjologii Religii", w: Collectanea Theologica", 2003 nr 3.
• Zarzecki M., (2005) New Age i postmodernizm, czyli o losie sacrum w ponowoczesnym świecie, w: A. Wańka (red.), New Age - zagadnienia i implikacje, Wyd. US, Szczecin.

Notes

PL

Artykuł 7. z numeru 9.

Identifiers

ISSN

2299-2367