Przebaczenie i pojednanie pomiędzy Polakami i Niemcami jako dar i zadanie. W 50 lat po wymianie listów biskupów polskich i niemieckich

• Authors: Muszyński Henryk

Title variants

EN

Forgiveness and Reconciliation between Poles and Germans as a Gift and Task. 50 Years after the Exchange of Letters of Polish and German Bishops

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł ukazuje rolę, jaką w dziejach pojednania polsko-niemieckiego odegrało „Orędzie biskupów Polski do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie”, z 18 listopada 1965 roku. Zawarte w nim sformułowanie „przebaczamy i prosimy o przebaczenie” skierowane  na zakończenie II Soboru Watykańskiego do biskupów niemieckich przez przedstawicieli narodu, który był ofiarą II wojny światowej, w ciągu minionych 50 lat stało się najpierw źródłem nieporozumień, ale ostatecznie przyniosło narodom i Kościołowi żyjącemu w Polsce oraz Niemczech błogosławione owoce, które stały się fundamentem dalszych polsko-niemieckich relacji. Nie jest więc rzeczą dziwną, że wielu historyków to właśnie orędzie biskupów Polski  uznało za najważniejszy dokument okresu powojennego. Artykuł w czterech punktach ukazuje religijne motywy, wysiłki i działania, głównie biskupów Polski, zmierzające do pogłębienia sensu przebaczenia i kształtowania postawy pojednania pośród rzeszy wiernych żyjących w Kościele katolickim w Polsce. Decydujące znaczenie miały w tym względzie – obok Soboru – obchody 1000-lecia Chrztu Polski, celebrowane na Jasnej Górze w Częstochowie 3 maja 1966 roku, pod przewodnictwem Prymasa Polski Stefana kard. Wyszyńskiego. Dalsze fragmenty artykułu ukazują długotrwały i mozolny proces dojrzewania wspólnotowego i społecznego wymiaru przebaczenia. Proces ten ilustruje kolejne, tym razem wspólne dokumenty biskupów Polski i Niemiec z okazji 30-lecia (1995) i 40-lecia (2005), uwieńczone uroczystą celebracją biskupów Polski i Niemiec w Częstochowie 22 listopada 2015 roku, dopełnione pierwszym wspólnym przesłaniem Prezydentów Polski i Niemiec. Proces zbliżenia, dialogu i pojednania, który rozpoczął się zbiorowym aktem przebaczenia, doprowadził do daleko idących zmian ustrojowych, długotrwałego pokoju w Polsce i dużej części Europy. Nie ma bowiem pokoju bez sprawiedliwości, ale nie ma też sprawiedliwości bez przebaczenia.

EN

The article shows the importance of “The Message of the Polish bishops to their German brothers in Christ's pastoral office” (November, 18 1965) in the history of Polish-German reconciliation. This Message contained the famed phrase “we forgive and ask for forgiveness” directed, at the conclusion of Vatican II, to the German bishops by representatives of the people, who were the victim of World War II. This phrase, over the past fifty years,  had become a source of some confusions first, but, eventually,  it brought to the peoples and to the believers of Churches living in Poland and Germany blessed fruits, which were the foundations for further Polish-German relations. It is therefore not strange that this Message of Polish bishops is now considered by many historians as the most important document of the postwar period. The article, in  its four parts, reveals religious themes, efforts and activities of Polish bishops which aimed at deepening the sense of forgiveness and reconciliation in the midst of shaping the attitudes of the faithful living in the Roman Catholic Church in Poland. The decisive event in this respect - apart from Vatican II – was the celebration of 1000th anniversary of the Baptism of Poland, celebrated at Jasna Gora in Czestochowa on 3th May 1966,  under the leadership of the Primate of Poland Stefan Cardinal Wyszynski. Further sections of the article show a long and laborious process of ripening of the forgiveness in the dimension of community and society. This process is illustrated by other - this time common - documents Polish and German bishops issued on the occasion of the 30th (1995) and 40th anniversary (2005) of first “Message”, and recently culminated with a solemn celebration of Polish and German bishops in Czestochowa, on November, 22 2015 and completed by the first joint Message of Polish and German Presidents. The process of rapprochement, dialogue and reconciliation, which began with a collective act of forgiveness has led to far-reaching political changes, lasting peace in Poland and much of Europe. Presented in the article's Messages and their impact on Polish and German societies clearly show that there is no peace without justice, but – as well –  there is no justice without forgiveness.

Keywords

PL

pojednanie polsko-niemieckie; „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”; orędzie biskupów Polski i Niemiec; tysiąclecie (Millenium) Chrztu Polski; Stefan kard. Wyszyński; Arcybiskup Karol (kard.) Wojtyła; Arcybiskup Bolesław Kominek

EN

Polish-German reconciliation; "We forgive and ask for forgiveness"; The Message of the Polish and German bishops; Millennium of the Baptism of Poland; Stefan Cardinal Wyszynski; Archbishop Karol (Cardinal) Wojtyła; Archbishop Boleslaw Kominek

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Paedagogia Christiana
• Year: 2016
• Volume: 1/37
• Pages: 139-162

Contributors

author

Muszyński Henryk

References

• Boll, Friedhelm. „Krąg z Bensbergu i Memorandum Polskie. Od Soboru Watykańskiego II do poparcia socjalliberalnej polityki odprężenia”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 72–110. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Duda, Andrzej, Joachim Gauck. „Kościoły wyprzedziły politykę”. Wspólne przesłanie prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i prezydenta Republiki Federalnej Niemiec na spotkanie Biskupów Episkopatów Polski i Niemiec w Częstochowie z okazji 50. rocznicy powstania „Orędzia polskich biskupów do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim” z 18 listopada 1965 r. Wiadomości KAI 48 (2015): 8–9.
• Franciszek. Bulla Misericordiae Vultus. L’Osservatore Romano 5 (2015): 4–15.
• Gądecki, Stanisław, Reinhard Marx. „Budować przyszłość w duchu przeżytego pojednania”. Wspólne oświadczenie przewodniczących Konferencji Episkopatów Polski i Niemiec z okazji 50. rocznicy wymiany listów z 1965 r. Wiadomości KAI 48 (2015): 6–7.
• Gądecki, Stanisław. „Bogu niech będą dzięki za nasze dzisiejsze spotkanie”. Przemówienie w kaplicy Domu Pielgrzyma podczas uroczystości z okazji 50. rocznicy listu biskupów polskich do niemieckich. Wiadomości KAI 48 (2015): 11–12.
• Glemp, Józef, Karl Lehmann. „Wspólne słowo polskich i niemieckich biskupów z okazji 30. rocznicy wymiany listów (1965–1995)”. L’Osservatore Romano 2 (1996): 56–59.
• Greschat, Martin. „Od Memorandum Tybińskiego (1961) do ratyfikacji układów wschodnich (1972). Protestancki wkład w pojednanie z Polską”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 29–49. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Jan Paweł II. „Orędzie na XXXV Światowy Dzień Pokoju 2002 r.”. W: Dzieła zebrane, t. 4: Konstytucje apostolskie, listy motu proprio i bulle, orędzia na światowe dni, red. Paweł Ptasznik, 834–839. Kraków: Wydawnictwo M, 2006.
• Jan Paweł II. Apel jasnogórski, 19 czerwca 1983 r. W: Dzieła zebrane, t. 9: Homilie i przemówienia z pielgrzymek – Europa, cz. 1: Polska, red. Paweł Ptasznik, 233–236. Kraków: Wydawnictwo M, 2008.
• Krawczak, Tadeusz. „Orędzie biskupów polskich w ocenie struktur partyjnych i Służby Bezpieczeństwa”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 152–157. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Lipscher, Winfried. „Współpraca Kościołów Polski i Niemiec. Wymiana listów biskupów polskich i niemieckich a wyzwania przyszłości”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 345–354. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Madajczyk, Piotr. „Recepcja w Polsce niemieckiej reakcji na orędzie biskupów”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 177–188. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Marx, Reinhard. „Przekazujmy pojednanie dalej”. Homilia przewodniczącego Episkopatu Niemiec, wygłoszona podczas Mszy Świętej odprawionej z okazji 50-lecia wymiany listów między Episkopatami Polski i Niemiec. Wiadomości KAI 48 (2015): 9–10.
• Marx, Reinhard. Przemówienie wygłoszone w Częstochowie na uroczystości Konferencji Episkopatów Polski i Niemiec z okazji 50. rocznicy wymiany listów. http://episkopat.pl/informacje_kep/6991.1,Przemowienie_Przewodniczacego_ Konferencji_Episkopatu_Niemiec_Kardynala_Reinharda_Marxa_na_uroczystosci_Konferencji_Episkopatow_Polski_i_Niemiec_z_okazji_50_lecia_historycznej_wymiany_listow.html.
• Mechtenberg, Theo. „Pojednanie wbrew przeciwnościom”. „Inicjatywy polskie” Kościołów w NRD. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 270–288. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Michalik, Józef, Karl Lehmann. Wspólne oświadczenie Konferencji Episkopatów Polski i Niemiec z okazji 40. rocznicy wymiany listów między oboma episkopatami w roku 1965. Warszawa: Wydawnictwo Jedność, 2005.
• „Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim”. W: Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945–2000, cz. 2, red. Piotr Libera, Andrzej Rybicki, Sylwester Łącki, 2217–2226. Marki-Struga: Michalineum, 2003. Faksymile „Orędzia” w: Pamięć i przebaczenie. Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich i jego reperkusje, red. Damian Bednarski, 164–173. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2015.
• „Pozdrowienie biskupów niemieckich dla polskich braci w biskupim posłannictwie i odpowiedź na list z dnia 18 listopada 1965 roku”. W: Listy pasterskie Episkopatu Polski, 1945–2000, cz. 2, red. Piotr Libera, Andrzej Rybicki, Sylwester Łącki, 2227–2230. Marki-Struga: Michalineum, 2003.
• Raina, Peter. „Te Deum” narodu polskiego. Obchody tysiąclecia chrztu Polski 1966/67. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, 1991.
• „Słowo biskupów polskich o listach do Episkopatów na temat Millenium”. W: Listy pasterskie Episkopatu Polski 1945–2000, cz. 2, red. Piotr Libera, Andrzej Rybicki, Sylwester Łącki, 2231–2237. Marki-Struga: Michalineum, 2003.
• Spiegel, Egon. „Katecheza – most między Polską a Niemcami w kontekście kościelnych i państwowych inicjatyw pojednania. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 335–344. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Wojtyła Karol. Kazanie w kościele św. Szczepana, Kraków, 26 grudnia 1965 r. W: Odnowa Kościoła i świata. Refleksje soborowe, red. Andrzej Dobrzyński, 298–303. Kraków–Rzym: Wydawnictwo św. Stanisława BM, 2011.
• Wojtyła, Karol. Kazanie w katedrze wawelskiej, 25 grudnia 1965 r. W: Odnowa Kościoła i świata. Refleksje soborowe, red. Andrzej Dobrzyński, 288–297. Kraków–Rzym: Wydawnictwo św. Stanisława BM, 2011.
• Wolff-Powęska, Anna. „O aktualność dialogu i pojednania w stosunkach polsko-niemieckich”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 355–367. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Wyszyński, Stefan. Fragment życzeń wygłoszonych w bazylice katedralnej św. Jana w Warszawie, 25 grudnia 1965 r. W: Budowniczy mostów pojednania. Kardynał Bolesław Kominek (1903–1974), red. Patryk Gołubców, Urszula Pohl, Bożena Sobota, 146–147. Wrocław: Wydawnictwo TUM Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, 2015.
• Ziemba, Władysław. Stefan Kardynał Wyszyński. Biografia w fotografiach. Orchard Lake: Zakłady Naukowe Seminarium Polskiego, 1969.
• Żaryn, Jan. „Katolicy koncesjonowani a recepcja orędzia biskupów w Polsce”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 158–176. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Żurek, Robert. „Bolesław Kominek – autor orędzia pojednania biskupów polskich”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 50–62. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.
• Żurek, Robert. „Wymiana listów między episkopatami Polski i Niemiec w 1965 roku”. W: Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. Friedhelm Boll, Wiesław J. Wysocki, Klaus Ziemer, współpraca Thomas Roth, 63–71. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010.

Identifiers

DOI

10.12775/PCh.2016.008