W kręgu problematyki pamiętników z podróży po Europie Franciszka Salezego Gawrońskiego

• Authors: Maciąg Kazimierz

Title variants

EN

Issues raised in the diaries of Franciszek Salezy Gawronski’s European travels

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Franciszek Salezy Gawroński (1787–1871) – żołnierz armii napoleońskiej i uczestnik powstania listopadowego – jest autorem obszernego pamiętnika obejmującego czasy od jego dzieciństwa do roku 1869. Część tych wspomnień została w ydana w roku 1916, większość pozostaje w rękopisach. W pierwszej połowie XIX wieku Gawroński był także ważną postacią polskiego życia pol itycznego i kulturalnego w Krakowie. Był członkiem wielu towarzystw, wybrano go także do Senatu Rzeczpospolitej Krakowskiej. Do grona jego przyjaciół i znajomych należeli przedstawiciele wielkich rodów arystokratycznych. Był świadkiem ważnych wydarzeń historycznych, m.in. Wiosny Ludów. Artykuł przedstawia jego nieopublikowany dziennik z podróży po Europie w latach 1839–1841. Pamiętnikarz odwiedził wtedy Włochy, Szwajcarię, kraje niemieckie, Belgię, Francję i Anglię oraz Austrię. Franciszek Gawroński podczas swojej podróży spotykał się z wieloma swoimi kolegami – żołnierzami, politykami, pisarzami. Odwiedził m.in. miejsce bitwy pod Waterloo, a w Paryżu był uczestnikiem drugiego pogrzebu cesarza Napoleona. Wśród jego rozmówców znajdują się m.in. książę Adam Jerzy Czartoryski, Adam Mickiewicz, Jan Skrzynecki. Badacze bardzo wysoko oceniają wartość tego pamiętnika jako źródła historycznego. Dzieło to przechowuje wiele interesujących szczegółów na temat życia polskiej emigracji we Francji i Anglii, a dotychczas prawie nie było wykorzystywane w badaniach naukowych. Artykuł zawiera informacje na temat biografii Franciszka Salezego Gawrońskiego, ogólną charakterystykę jego twórczości autobiograficznej oraz przedstawia kilka fragmentów dziennika wraz z komentarzem.

EN

Franciszek Salezy Gawroński (1787–1871), a soldier in the Napoleonic army and a participant in the November Uprising, is the author of an extensive diary covering the period from his childhood to 1869, some of which was published in 1916, most of which remains in the original manuscripts. In the first half of the nineteenth century Gawroński was also an important figure in Polish political and cultural life in Krakow. He was a member of many societies, and was also elected to the Senate of the Republic of Cracow. Among his friends and acquaintances there were representatives of great aristocratic families. He witnessed important historical events, including the Spring of Nations. The article presents his unpublished diary from his travels around Europe in the years 1839– 1841. During this period the diarist visited Italy, Switzerland, German countries, Belgium, France and England and Austria. During his journey, Franciszek Gawroński met with many of his colleagues – soldiers, politicians, writers. Among other things, he visited the site of the Battle of Waterloo, and in Paris he attended the second funeral of Emperor Napoleon. His interlocutors include Prince Adam Jerzy Czartoryski, Adam Mickiewicz and Jan Skrzynecki. Researchers highly value this diary as a source of information. This work contains important information on the life of the Polish emigration community in France and England, and has hardly been used in academic research so far. The article contains information on the biography of Franciszek Salezy Gawroński, a general characteristic of his autobiographical work, and presents several excerpts from the diary with commentary.

Keywords

PL

Franciszek Salezy Gawroński literatura niefikcjonalna; pamiętnik; Wielka Emigracja; Napoleon; powstanie listopadowe

EN

Franciszek Salezy Gawroński; non-fiction; autobiography; Great Emigration; Napoleon; November Uprising.

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2020
• Issue: 2(15)
• Pages: 25-37

Contributors

author

Maciąg Kazimierz

• Instytut Polonistyki i Dziennikarstwa w Kolegium Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Rzeszowskiego

References

• Bielecki R., 1996, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych. Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa, t. II.
• Buczak M. i Schnaydrowa B., 1967, [Wstęp] [w:] Latopismo rodzinne mego żywota. Wybór z lat 1832–1845, oprac. M. Buczak i B. Schnaydrowa, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie”, R. XIII.
• Czubek J., 1916, Wstęp [w:] F.S. Gawroński, Pamiętnik r. 1830/31 i kronika pamiętnikowa, Akademia Umiejętności i Towarzystwo Popierania Wydawnictw Akademii Umiejętności, Kraków.
• Estreicherówna M., 1968, Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w latach 1848–1863, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Gawroński F.S., 1832–1869, Latopisma mego życia [rękopis sygn. 2160], Biblioteka Naukowa PAU i PAN, Kraków.
• Gawroński F.S., 1839–1940, Pamiętnik z podróży do Włoch [rękopis sygn. 17936/I], Ossolineum, Wrocław.
• Gawroński F.S., 1840–1841, Dziennik podróży przez Szwajcarię, Niemcy nad Renem...[rękopis sygn. 5691/1], Ossolineum, Wrocław.
• Gawroński F.S., 1916, Pamiętnik r. 1830/31 i kronika pamiętnikowa, Akademia Umiejętności i Towarzystwo Popierania Wydawnictw Akademii Umiejętności, Kraków.
• Gawroński F.S., 1967, Latopismo rodzinne mego żywota. Wybór z lat 1832–1845, oprac. M. Buczak i B. Schnaydrowa, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie”, R. XIII.
• Kledzik M., 2015, Generał Jan Zygmunt Skrzynecki w roli głównodowodzącego armią Królestwa Belgii (styczeń–czerwiec 1839), „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”, z. 29.
• Kozanecki T., 1956, Maurycy Mochnacki i obóz Czartoryskiego (inedita z września — listopada 1834 r.), „Przegląd Historyczny”, nr 47/4.
• Lewicki K., 1990, Gawroński (Rawita) Franciszek Salezy (1787–1871), „Polski Słownik Biograficzny”, t. VII, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Mieroszewscy S. i S., 1964, Wspomnienia z lat ubiegłych, Wydawnictwo Literackie, Wrocław.
• Opis pogrzebu Cesarza Napoleona w Paryżu dnia 15. grudnia 1840, Lipsk 1841.
• Schnaydrowa B., Staszel J., 1961/1962, Kraków w roku 1846 w pamiętnikach Franciszka Salezego Gawrońskiego i Kazimierza Girtlera, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie”, R. 7/8.
• Schnaydrowa B., Staszel J., 1995, Franciszka Salezego Gawrońskiego notaty o powstaniu styczniowym, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie”, R. XL.
• Żaliński H., 1998, Skrzynecki Jan Zygmunt, „Polski Słownik Biograficzny”, t. XXXVIII, Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Instytut Historii PAN, Warszawa–Kraków.