Strukturalno-semantyczna analiza słownictwa z komponentem nazwy barwy złotej w lirykach Leopolda Staffa (część trzecia)

• Authors: Mirosława Białoskórska

Title variants

EN

Structural and semantic analysis of the vocabulary with a component of the name of one colour – złoty ‘gold(en)’ – in the lyric of Leopold Staff (part three)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Z analizy badanego materiału wynika, że poeta wykorzystał takie techniki tworzenia derywatów przymiotnikowych, rzeczownikowych i czasownikowych z komponentem barwy złotej, które pozwoliły wyrazić: a) stopień osłabienia lub natężenia barwy (przymiotniki gradacyjne: złotawy, bladozłoty); b) istotę jakości barwy w relacji z określanym rzeczownikiem (np. przymiotniki jakościowe: złocisty, przezłocisty); c) zjawisko występowania stanu barwy (wykorzystanie czasowników stanowych, np.: złocić, złocić się, ozłacać, rozzłocić; rzeczowników dewerbalnych, np. złocenie); d) stopień metaforyzacji syntetycznych form przymiotnikowo-rzeczownikowych w miejsce grup nominalnych (np.: złotowłosy, złocistokłosy, złotobramny) oraz e) przymiotników dwubarwnych (np.: zielonozłoty, modro-złoty, krwawozłoty, złotopłowy), co wpłynęło na ekonomię wypowiedzi poetyckiej. Dzięki temu stworzył barwne językowe kreacje przyrody ożywionej i nieożywionej, ukazał waloryzowane dodatnio opisy złotych włosów wybranych postaci i piękno artefaktów tworzących kulturę materialną ludzi.

EN

An analysis of the material shows that the poet used such techniques of creating adjectival, substantive and verbal derivatives with a component of a golden colour that made it possible to express: a) a degree of subduing or intensifying the colour (gradual adjectives: goldish (Polish: złotawy), pale gold (Polish: bladozłoty); b) the essence of the colour in relation to an accompanying noun (for example, qualitative adjectives: golden/amber (Polish: złocisty), super golden/amber (Polish: przezłocisty); c) the phenomenon of a colour state (using verbs that describe a state: to gild, to shine like gold, to take on a golden colour [złocić, złocić się, ozłacać, rozzłocić]; verbal nouns: złocenie); d) a degree of metaphorising of synthetic adjectival-substantive forms instead of nominal groups (for example, złotowłosy ‘with golden hair (golden-haired)’, złocistokłosy ‘of golden spikes (ears of grain)’, złotobramny ‘of/with (a) golden gate(s)’; e) adjectives containing two colours (for example, zielonozłoty golden green, modro-złoty ‘golden (dark) blue’, krwawozłoty ‘golden blood-red’, złotopłowy ‘golden tawny’); which affected the economy of his poetic expression. Thanks to the above-mentioned techniques the poet created a colourful language to describe animated and inanimate nature; he provided positively valorised descriptions of golden hair of some characters and the beauty of the artefacts that create material culture of the people.

Keywords

PL

idiolekt poety; słowotwórstwo; barwa złota

EN

poet’s idiolect; word formation; the colour (hue) of gold

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2016
• Volume: 15
• Pages: 19–37

Contributors

author

Mirosława Białoskórska

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Filologiczny

References

• Słowniki
• Długosz-Kurczabowa K., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2005.
• Słownik języka Adama Mickiewicza, pod red. K. Górskiego, S. Hrabca, t. 1–11, Wrocław 1962–1983.
• Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiego, t. IV (L–Nić), Warszawa 1963.
• Słownik języka polskiego, pod red. J. Karłowicza, A. Kryńskiego, W. Niedźwiedzkiego, t. 1–8, Warszawa 1900–1927.
• Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego, pod red. M. Kucały, t. V (T–Ż), Kraków 2012.
• Opracowania
• Badyda E., Świat barw – świat znaczeń w języku poezji Zbigniewa Herberta, Gdańsk 2008.
• Białoskórska M., Obrazy poetyckie z komponentem barwy złotej w lirykach Leopolda Staffa, w: Barwa w języku, literaturze i kulturze, cz. 4, pod red. E. Komorowskiej i D. Stanulewicz, Szczecin 2013, s. 71–84.
• Białoskórska M., Pole błękitu w lirykach Leopolda Staffa, w: Barwa w języku, literaturze i kulturze, cz. 2, pod red. E. Komorowskiej i D. Stanulewicz, Szczecin 2011, s. 103–125.
• Białoskórska M., Stratyfikacja słownictwa z komponentem nazwy barwy złotej w lirykach Leopolda Staffa, „Studia Językoznawcze”. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, Szczecin 2015, t. 14, s. 25–41.
• Handke K., Budowa morfologiczna i funkcje compositów polskich (z uwzględnieniem innych języków zachodniosłowiańskich), Ossolineum 1976.
• Kallas K, Derywaty gradacyjne, w: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, cz. 2, pod red. R. Grzegorczykowej, R. Laskowskiego, H. Wróbla, wydanie drugie zmienione, Warszawa 1998, s. 502.
• Kallas K., Typy złożeń ze względu na charakter gramatyczny członów, w: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, cz. 2, pod red. R. Grzegorczykowej, R. Laskowskiego, H. Wróbla, wydanie drugie zmienione, Warszawa 1998, s. 513.
• Karpluk M., O języku poezji Jana Kochanowskiego. Dokończenie, „Język Polski” 1975, z. 2, s. 93.
• Kochanowski J., Dzieła polskie. Oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1960.
• Kurek M., Kolor w poezji Stanisław Grochowiaka, „Poznańskie Studia Polonistyczne”. Seria Językoznawcza, Poznań 1997, s. 132–147.
• Laskowski R., Paradygmatyka. Czasownik, w: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, cz. 1, Warszawa 1998, s. 191–192.
• Maciejewska I., Leopold Staff. Lwowski okres twórczości, Warszawa 1965.
• Maciejewska I., Leopold Staff. Warszawski okres twórczości, Warszawa 1973.
• Rychter J., Językowa kreacja barw w poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Szczecin 2014.
• Seniów A., Barwa złota w utworach lirycznych Juliana Tuwima, „Studia Językoznawcze”. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, Szczecin 2012, t. 11, s. 187–207.
• Skubalanka T., O stylu poetyckim i innych stylach języka. Studia i szkice teoretyczne, Lublin 1995.
• Tokarski R., Modyfikacje znaczenia słowa w tekście poetyckim „Chmura” w poezji L. Staffa, w: idem, Znaczenie słowa i jego modyfikacje w tekście, Lublin 1987, s. 152–233.
• Tokarski R., Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie, Lublin 1995, s. 116–119.
• Winkler-Leszczyńska I., Sufiksy przymiotnikowe -ity, -isty, -aty, -asty w języku polskim na tle ogólnosłowiańskim, Ossolineum 1964.

Identifiers

ISSN

1730-4180

DOI

10.18276/sj.2016.15-02