Cenzura wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1944-1989

• Authors: Jacek Zygmunt Sawicki

Title variants

EN

Censorship against the Catholic University of Lublin 1944-1989

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Polityka władz PRL wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego była emanacją stosunku komunistów do Kościoła katolickiego posiadającego w Polsce ugruntowany od wieków autorytet. Kiedy władza decydowała się na nasilenie konfliktu z Kościołem, miała wiele możliwości oddziaływania także na jedyną katolicką uczelnię, a tym samym wpływania na jej aktywność oraz oblicze. Na poziomie szykan i represji, jeżeli odrzucimy ostateczność, tj. zamknięcie uczelni, miała do dyspozycji zarówno jawne mechanizmy nacisku, jak i możliwość prowadzenia tajnych, zakulisowych działań. I skwapliwie korzystała z obu tych sposobów. Wpływała na ograniczenie dopływu środków, podcinając płynność finansową uczelni; stawiała bariery na poziomie rekrutacji; zmuszała do zamknięcia niewygodnych kierunków i nie wydawała zgody lub utrudniała tworzenie nowych; wpływała na odebranie uprawnień do przeprowadzania przewodów doktorskich i habilitacyjnych; sankcjonowała rozpracowanie przez służby specjalne środowiska akademickiego, inwigilację studentów oraz pracowników uczelni, w skrajnych przypadkach doprowadzając do relegowania albo nieprzedłużania umowy o pracę. Cenzura ze swoimi działaniami znakomicie wpisywała się w ten ciąg szykan, ograniczając dostęp do myśli, a w niektórych wypadkach wręcz wpływając na uniemożliwienie przekazu czy to przez niedopuszczenie do publicznej wypowiedzi, czy np. wstrzymanie publikacji, rzadziej konfiskatę gotowego druku. Z reguły posługiwano się ingerencją w celu eliminacji fragmentów tekstu lub dokonywano zmian konkretnych sformułowań. Mówiąc o działalności cenzury, dotykamy wyłącznie skutków decyzji politycznych, które zapadały w innym miejscu. Należy zatem pamiętać, kto w ówczesnej rzeczywistości tak naprawdę sterował treściami przekazu, a więc o roli Polskiej Partii Robotniczej, a później Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w tworzeniu rzeczywistości peerelowskiej oraz w kreowaniu obrazu świata. Cenzura miała tu rolę wyłącznie pomocniczą obrony interesów tej jednej partii, stanowiąc ostatnią blokadę niezależnej myśli i słowa.

EN

The Politics of the People’s Republic of Poland towards the Catholic University of Lublin was an emanation of the communists’ attitude to the Catholic Church, which had established authority in Poland for centuries. When the communists’ authorities decided to exacerbate the conflict with the Church, it had many opportunities to influence the only Catholic school, thus influencing its activity and face. At the level of persecution and repression, if we reject the last resort, ie the closure of an institution, it has at its disposal both explicit pressure mechanisms and the ability to conduct secret, behind-the-scenes activities. And eagerly used both of these ways. Influenced the limitation of inflows by undercutting the financial liquidity of the university; Set barriers to recruitment; Forced to close uncomfortable directions and did not allow or hinder the creation of new ones; Affected the withdrawal of the right to conduct doctoral dissertations and habilitation; It sanctioned the dissemination by the special services of the academic community, the surveillance of students and university staff, in extreme cases leading to relegation or renewal of the employment contract. Censorship with its actions was a perfect fit in this harassment, limiting access to thought and, in some cases, even by affecting the transmission, whether by refraining from publication or, As a rule, interventions were used to eliminate parts of the text, or to make specific changes to the wording. Speaking of censorship, we only touch the effects of political decisions that have taken place elsewhere. One should therefore remember who in the real world really controlled the content of the message, ie the role of the PPR and later the PZPR in creating the Peerelian reality and in creating the image of the world. Censorship was solely an auxiliary role, defending the interests of this single party, constituting the last block of independent thought and words.

Keywords

PL

cenzura; represje polityczne; systemowy ateizm; wolność słowa

EN

censorship; political repression; systemic atheism; freedom of speech

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2018
• Volume: 66
• Issue: 2: Historia. Zeszyt specjalny
• Pages: 159-180

Contributors

author

Jacek Zygmunt Sawicki

• Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie

References

• Bazydło J., Wspomnienia pozyskane w ramach projektu „Pamięć Miejsca – Historia Mówiona” Ośrodka Brama Grodzka – Teatr NN w Lublinie.
• Cenzura w 1945 r. – Rozporządzenie Ministra Bezpieczeństwa Publicznego w sprawie kontroli środków komunikacji społecznej, oprac. G. Kubicka, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 30(1991), nr 1, s. 99-100.
• Ciećwierz M., Polityka prasowa 1944-1948, Warszawa 1989.
• Długołęcki A., Strategie kontroli. Cenzura PRL wobec „Przeglądu Kulturalnego”, „Więź” 2015, nr 4(662), s. 95-104.
• Główny Urząd Kontroli Prasy 1945-1949, opr. D. Nałęcz, Warszawa 1994. Jaszuński G., Kto był pierwszym cenzorem, „Rzeczpospolita” z 23-24 lipca 1994.
• Kańduła P., Podstawy prawne oraz kompetencje organów cenzury w Polsce Ludowej, „Disputatio”. Przegląd Naukowy 2009, t. 8, s. 77-92.
• Kądziela P., Kościół a państwo w Polsce 1945-1965, Wrocław 1990.
• Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec kościołów i związków wyznaniowych 19451989, red. Adam Dziurok, Warszawa 2004.
• Michalski K., Działalność Komisji Wspólnej przedstawicieli Rządu PRL i Episkopatu Polski 19801989, Warszawa 2012.
• Nowak P., Cenzura w PRL jako nieefektywna kopia radzieckiej hybrydy leninowsko-stalinowskiej.
• Nowe spojrzenie na Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, w: „Nie należy dopuszczać do publikacji”. Cenzura w PRL, red. G. Gzella, J. Gzella, Toruń 2013.
• Nowak P., Skuteczna czy nieskuteczna? Socjalistyczna cenzura w czasach terroru stalinowskiego.
• Studium przypadku poznańskiego wydawnictwa Albertinum (Księgarni św. Wojciecha), „Toruńskie Studia Bibliologiczne” 2013, nr 2(11), s. 31-47.
• Paczkowski A., Cenzura 1946-1949: statystyka działalności, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1996, t. 116(494), s. 22-57.
• Romek Z., Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944-1970, Warszawa 2010.
• Rutkowski T.P., Nauki historyczne w Polsce 1944-1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa 2007.
• Sawicki J.Z., Bitwa o prawdę. Historia zmagań o pamięć Powstania Warszawskiego 1944-1989, Warszawa 2005.
• Sobczak J., Polskie prawo prasowe, Poznań 1993.
• Sobieraj M., Między oporem a lojalnością. Działania SB wobec KUL na przykładzie rozpracowania prof. Jerzego Kłoczowskiego, Lublin 2015.
• Stosunki państwo–Kościół w Polsce 1944-2010. Studia i materiały, red. Rafał Łatka, Kraków 2013.
• Śmierci nie można oswoić jak psa (rozmowa Łukasza Marcińczaka z Leszkiem Mądzikiem), „Teatr” 2016, nr 2(1180), s. 18-26.
• Wojciechowski N., Wspomnienia pozyskane w ramach projektu „Świadek Historii – Historia Mówiona” Ośrodka Brama Grodzka – Teatr NN w Lublinie.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2018.66.2s-8