Społeczne inicjatywy na rzecz walki z patologiami w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w.

• Authors: Aneta Bołdyrew

Title variants

EN

Social initiatives for the benefit of the extermination of pathologies in the Kingdom of Poland on the turn of the 19th century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w. nastąpił wzrost patologii społecznych. Zasadniczą rolę w walce z nimi odgrywały działania różnych grup społeczeństwa. Towarzystwa dobroczynne zajmowały się zakładaniem placówek opiekuńczo-wychowawczych dla starców, chorych, dzieci z ubogich rodzin i sierot. Ważnym obszarem działań była walka z alkoholizmem i prostytucją, w tym zapobieganie tym patologiom wśród młodzieży. Duża część działań w tym zakresie była prowadzona pod auspicjami Kościoła katolickiego i innych kościołów chrześcijańskich; w dziedzinie tej zwiększała się także aktywność inteligencji. Działania te były formą realizacji haseł solidaryzmu społecznego.

EN

Social and economic changes in the Kingdom of Poland on the turn of the 19th century were accompanied by the increase of social pathologies. Various groups of society played an important role in fighting the pathologies. Philanthropic societies opened protective and educational institutions for the poor children and deprived of parental care as well as for adults who were not able to work. A meaningful area of activity was the ght with alcoholism and prostitution conducted by a number of societies. Medical circle joined actively the initiative by organizing lectures and exhibitions. One of the most important aims of the activity in this area was the prevention of pathologies among young people. A special attention was paid to the development of various forms of help for children from the poorest town and country families (for instance, the opening of day-nurseries, work-houses, community centres). The initiators of social, protective and educational initiatives for the benet of the poor and excluded appealed to the ideas of philanthropy and charity. A meaningful number of activities was conducted under the auspices of the Catholic church. On the turn of the 19th century various intelligentsia groups joined the initiative. All the activities were the way of the fullment of the ideas of social solidarity.

Keywords

PL

filantropia; Królestwo Polskie; patologie społeczne; towarzystwa dobroczynne

EN

the Kingdom of Poland; mercy; philanthropic societies; philanthropy; social pathologies

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2012
• Issue: 31
• Pages: 245-263

Contributors

author

Aneta Bołdyrew

• Wydział Nauk o Wychowaniu Uniwersytet Łódzki

References

• Bołdyrew A., Inteligencja polska wobec problemu patologii społecznych w przestrzeni wielkiego miasta w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., „Studia Humanistyczne Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej we Wrocławiu” 2009, t. 2.
• Chodźko W., O instytucjach „Kropli mleka”, „Zdrowie” 1907, nr 5.
• Daszyńska-Golińska Z., Walka z alkoholizmem w służbie oświaty i etyki, w: Praca oświatowa jej zadania, metody, organizacja, Kraków 1913.
• Demel M., Pedagogiczne aspekty warszawskiego ruchu higienicznego (1864‒1914), Wrocław 1964.
• Dom dla nauczycielek, „Kronika Rodzinna” 1894, nr 18.
• Dom Miłosierdzia we Włocławku, „Zwiastun Ewangeliczny” 1909, nr 2.
• Ewangelicko-augsburskie Stowarzyszenie opieki nad dziewicami w Warszawie, „Zwiastun Ewangeliczny” 1899, nr 6.
• Fijałek J., Indulski J., Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno--historyczne, Łódź 1990.
• Geremek B., Litość i szubienica. Dzieje nędzy i miłosierdzia, Warszawa 1989.
• Grotowski Ż., Rozwój zakładów dobroczynnych w Warszawie, Warszawa 1910.
• Horoszewicz K., Warszawski dom sierot po robotnikach, „Zdrowie” 1896, nr 5‒7.
• Jabłońska-Deptuła E., Siostry fabryczne, „Znak” 1966, nr 143.
• Jaworski W., Przemiany legalnego życia społecznego w Królestwie Polskim w latach 1864‒1914, Sosnowiec 2006.
• Jeszcze o losach opuszczonych dzieci, „Kronika Rodzinna” 1891, nr 21.
• Kalinowski M., Pełka J., Zarys dziejów resocjalizacji nieletnich, Warszawa 2003.
• Kępski C., Towarzystwa dobroczynności w Królestwie Polskim (1815‒1914), Lublin 1993.
• Kon W., Walka ze śmiertelnością niemowląt w Łodzi, „Zdrowie” 1906, nr 12.
• Kor. M., Towarzystwo Schronienia Ś-tej Małgorzaty, „Prawda” 1908, nr 49.
• Krasińska I., Caban W., Towarzystwa trzeźwości w Królestwie Polskim. Inicjatywy społeczne i rządowe, w: Życie jest wszędzie… Ruchy społeczne w Polsce i Rosji do II wojny światowej. Zbiór materiałów z konferencji 16‒17 września 2003 r., red. A. Brus, Warszawa 2005.
• Krasińska I., Towarzystwa trzeźwości w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., „Medycyna Nowożytna” 2004, t. 11, z. 1.
• Królikowska J., Socjologia dobroczynności. Zarys problematyki biedy i pomocy na tle doświadczeń angielskich, Warszawa 2004.
• Leś E., Zarys historii dobroczynności i $lantropii w Polsce, Warszawa 2001.
• Lublinerowa E., Szkoła dla dzieci niedorozwiniętych, jej zadania, środki i rezultaty, „Zdrowie” 1910, nr 8.
• Markiewiczowa H., Działalność opiekuńczo-wychowawcza Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności 1814‒1914, Warszawa 2002.
• Markiewiczowa H., Działalność opiekuńczo-wychowawcza Wileńskiego Towarzystwa Dobroczynności 1807‒1830, Warszawa 2010.
• Markiewiczowa H., Rozwój społecznej działalności opiekuńczej na ziemiach polskich, „Seminare” 2010, t. 28.
• Mazur E., Dobroczynność w Warszawie XIX wieku, Warszawa 1999.
• Mazurek M. H., Powstanie i rozwój ukrytych zgromadzeń bł. Honorata Koźmińskiego w latach 1874‒1908, oprac. H. I. Szumił, Sandomierz 2009.
• Moldenhawer A., O opiece u nas nad dziećmi, Warszawa 1890.
• Moldenhawer A., Domy moralnie zaniedbanych dzieci, „Zdrowie” 1896, nr 5‒7.
• Nieletni przestępcy, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1877, nr 14.
• Notatki. Dla dzieci umysłowo chorych, „Kronika Rodzinna” 1905, nr 13.
• Notatki. Przytułek dla dzieci-idyotów, „Kronika Rodzinna” 1905, nr 1.
• Notatki. Przytułek dla robotników, „Kronika Rodzinna” 1905, nr 3.
• Olszewski D., Postawy społeczno-religijne kobiet w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX wieku, w: Kobiety i kultura religijna. Specyficzne cechy religijności kobiet w Polsce, red. J. Ho>, Rzeszów 2006.
• Piotrowska-Marchewa M., Nędzarze i filantropi. Problem ubóstwa w polskiej opinii publicznej w latach 1815‒1863, Toruń 2004.
• Podgórska T., Stowarzyszenie Patriotyczno-Religijne Eleusis w latach 1902‒1914, Lublin 1999.
• Połkotycki W., Domy sierot, „Zdrowie” 1896, nr 5‒7.
• Poraj St., Dusza prostytutki i środki służące do jej odrodzenia (Sprawozdanie z odczytu Ludwiki Moriconi), „Ster” 1907, nr 9.
• Schronisko „Dzieci Maryi”, „Kronika Rodzinna” 1905, nr 23.
• Sikorska-Kowalska M., Wizerunek kobiety łódzkiej przełomu XIX i XX wieku, Łódź 2001.
• Silva Rerum, „Kronika Rodzinna” 1889, nr 2.
• Silva Rerum, „Kronika Rodzinna” 1896, nr 6.
• Sosnowska J., Działalność socjalna i opiekuńczo-wychowawcza Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności (1885‒1940), Łódź 2011.
• Sprawozdanie roczne z naszych zakładów dobroczynnych warszawskich, „Zwiastun Ewangeliczny” 1907, nr 6.
• Sprawozdanie roczne z naszych zakładów dobroczynnych warszawskich, „Zwiastun Ewangeliczny” 1909, nr 1.
• Sprawozdanie roczne z naszych zakładów dobroczynnych warszawskich, „Zwiastun Ewangeliczny” 1909, nr 8.
• Sprawozdanie z naszych zakładów dobroczynnych warszawskich za rok 1909, „Zwiastun Ewangeliczny” 1910, nr 1.
• Sprawy warszawskie, „Zwiastun Ewangeliczny” 1904, nr 5.
• Stegner T., Ewangelicy warszawscy 1815‒1918, Warszawa 1993.
• Szwarc A., Inteligencja czy „warstwy oświecone”? Działalność społeczno-kulturalna pracowników umysłowych i ziemiaństwa w Kaliskiem po powstaniu styczniowym, w: Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia 5, red. R. Czepulis-Rastenis, Warszawa 1987.
• Tomaszewicz A., Dobroczynność w guberni kaliskiej 1864‒1914, Łódź 2010.
• Ustawa Warszawskiego Domu Schronienia Św. Małgorzaty, Warszawa 1902.
• Vigat A. T., W sprawie odczytów o alkoholizmie, „Czystość” 1909, nr 50‒51.
• W dali, „Prawda” 1895, nr 46.
• W sprawie dzieci „na garnuszku”, „Kronika Rodzinna” 1905, nr 18.
• W sprawie wstrzemięźliwości, „Przegląd Katolicki” 1896, nr 8.
• Walka z alkoholizmem w Łodzi, „Tygodnik Ilustrowany” 1906, nr 30.
• Warszawskie chrześcijańskie Towarzystwo ochrony kobiet, „Czystość” 1909, nr 33‒34.
• Wystawa przeciwalkoholowa, „Rozwój” 1909, nr 231.
• Z różnych stron, „Głos” 1896, nr 15.
• Zakład poprawczy dla moralnie zaniedbanych dziewcząt, „Kronika Rodzinna” 1890, nr 21.