Funkcja gwary w tekście

• Authors: Kurek Halina

Title variants

EN

The function of a local dialect in a text

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł omawia funkcje gwary w tekstach rozumianych jako wypowiedzi językowe pisane lub mówione i potem wtórnie zapisane realizujące określony wzorzec kulturowy – ogólnopolski albo ludowy. Za Maciejem Rakiem przyjmuję, że teksty zapisane gwarą reprezentują trzy style funkcjonalne: potoczny, artystyczny i literacki. W każdym z nich gwara pełni nieco inną funkcję. Do tekstów pisanych językiem ogólnopolskim gwara zazwyczaj wprowadzana jest w określonym celu i zawsze wiąże się to z jej wartościowaniem. We wszystkich typach tekstów gwara pełni zarówno funkcje zamierzone (informacyjne i pozainformacyjne), jak i niezamierzone i pozostają one w ścisłej korelacji ze świadomością (lub jej brakiem) wprowadzania gwary do tekstu.

EN

The article discusses the functions of a local dialect in texts understood as written or spoken linguistic utterances which are written again and which fulfil a specific cultural pattern – an all-Polish pattern or a folk pattern. Following the conclusions of M. Rak, I assume that texts written in local dialects represent three functional styles: the colloquial, artistic and literary style. In each of those styles the local dialect performs a slightly different function. A local dialect is usually introduced into texts written in general Polish with a particular purpose, and it is always related to valuing the local dialect. In all types of texts the local dialect performs both intentional functions (those related to giving information and other purposes) and unintentional functions which are strictly correlated with the awareness (or its lack) of introducing the local dialect into the text.

Keywords

PL

gwara; polszczyzna ogólnopolska; język pisany i zapisany; style funkcjonalne

EN

local dialect; general Polish language; written and rewritten language; functional styles

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2017
• Volume: LXIV
• Pages: 137-146

Dates

published

2017

Contributors

author

Kurek Halina

• Katedra Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki, Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński

References

• Bartmiński Jerzy, 1973, O języku folkloru, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Bartmiński Jerzy, 1993, Styl potoczny, w: Jerzy Bartmiński, red., Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze” i Instytut Filologii Polskiej UMCS, Wrocław, s. 115–134.
• Bartmiński Jerzy, 2007, Język symbolem tożsamości narodowej i świadectwem otwartości, w: Jerzy Bartmiński, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 11–31.
• Godek Katarzyna, 2009, Językowy obraz świata społeczności miejskiej i wiejskiej wpisany w inskrypcje nagrobne (na przykładzie cmentarza św. Salwatora w Krakowie oraz cmentarzy wybranych wsi podhalańskich), Kraków (nieopublikowana rozprawa doktorska obroniona w Katedrze Lingwistyki Kulturowej i Socjolingwistyki na Wydziale Polonistyki UJ).
• Grzegorczykowa Renata, 1991, Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy, w: Jerzy Bartmiński, Renata Grzegorczykowa, red., Język a kultura, t. 4: Funkcje języka i wypowiedzi, Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”, Wrocław, s. 11–28.
• Kąś Józef, 1994, Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich), Wydawnictwo UJ, Kraków.
• Kąś Józef, 2006, Rozwarstwienie słownictwa w słowniku gwarowym, w: Jerzy Sierociuk, red., Gwary dziś, t. 3: Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań, s. 135–138.
• Koziara Stanisław, 2014, O niektórych problemach polszczyzny biblijnej z dialektologią w tle, w: Elżbieta Rudnicka-Fira, Marzena Błasiak-Tytuła, red., Język w środowisku wiejskim. Gwara – społeczeństwo – kultura, t. II, Collegium Columbinum, Kraków, s. 43–55.
• Kurdyła Tomasz, 2014, Język ludowy a inne odmiany polszczyzny (uwagi teoretyczne), w: Maciej Rak, Kazimierz Sikora, red., Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst” Kraków, 27–28 września 2013 r., Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 65–79.
• Kurek Halina, 2004, Gwara – wartość podstawowa wiejskiego obszaru językowo-kulturowego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, 49, s. 247–255.
• Labocha Janina, 2002, Tekst gwarowy jako dyskurs, w: Joanna Okoniowa, Bogusław Dunaj, red., Studia Dialektologiczne II, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków, s. 47–52.
• Labocha Janina, 2004, Tekst pisany – tekst zapisany, „Biuletyn PTJ”, 40, s. 5–10.
• Łowczak Sławomir, 2011, Jan Pocek w strategii promocji miejsca, w: Jan Adamowski, Katarzyna Kraczoń, red., Jan Pocek – poeta, co śpiewał i orał, Liber Duo s.c., Lublin, s. 100–107.
• Mączyński Maciej, 2014, Gwara podhalańska z perspektywy miłośników Tatr,
• Maciej Rak, Kazimierz Sikora, red., Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst” Kraków, 27–28 września 2013 r., Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 169–180.
• Miodunka Władysław, 2003, Moc języka i jej znaczenie w kontaktach językowych i kulturowych, w: Jerzy Bartmiński, Joanna Szadura, red., Współczesna polszczyzna. Wybór opracowań 2. Warianty języka, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 12–16.
• Okoniowa Joanna, 2010, O językowej wartości tekstów podhalańskich Kazimierza Przerwy-Tetmajera, czyli jeszcze o stylizacji w Na Skalnym Podhalu, w: Janusz S. Gruchała, Halina Kurek, red., Silva rerum philologicarum. Studia ofiarowane Profesor Marii Strycharskiej-Brzezinie z okazji Jej jubileuszu, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 257–263.
• Pająkowska-Kensik Maria, 2014, O gwarze kociewskiej we współczesnych tekstach „Pomeranii”, w: Maciej Rak, Kazimierz Sikora, red., Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst” Kraków, 27–28 września 2013 r., Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 345–349.
• Piechnik Anna, 2014, Gwara w języku prasy lokalnej (na przykładzie „Głosiciela”), w: Maciej Rak, Kazimierz Sikora, red., Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst” Kraków, 27–28 września 2013 r., Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 305–311.
• Piechnik Anna, 2016, Język pism kierowanych przez mieszkańców okolic Zakliczyna do instytucji gminnych, „Socjolingwistyka” 30, s. 101–113.
• Przybylska Renata, 2003, Wstęp do nauki o języku polskim, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Rak Maciej, 2014, Zróżnicowanie stylistyczne gwary w świetle statystyki leksykalnej (na materiale podhalańskim), w: Maciej Rak, Kazimierz Sikora, red., Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst” Kraków, 27–28 września 2013 r., Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 157–166.
• Sawaniewska-Mochowa Zofia, 2010, Gwara w tekstach muzyki popularnej, w: Halina Kurek, Anna Tyrpa, Jadwiga Wronicz, red., Studia Dialektologiczne IV, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków, s. 195–206.
• Szołtysek Marek, 2000, Biblia Ślązoka, Wydawnictwo Marek Szołtysek, Rybnik

Identifiers

ISSN

0076-0390