Humanistyka jako kompensacja przyśpieszenia cywilizacyjnego

• Authors: Nowak Witold

Title variants

EN

Humanities as a compensation for civilization acceleration

RU

Гуманитарные науки как компенсация за ускорение цивилизации

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule podejmuję zagadnienie funkcji, jaką w cywilizacji przy-spieszenia pełnią nauki humanistyczne. Funkcję tę określam mianem kompensa-cyjnej w znaczeniu regulującej i wyrównującej straty, jakie powoduje przyspie-szenie tempa życia i powiązane z nim niekiedy aroganckie zaufanie do techno-nauki. Wychodzę od narracyjnego opisu wzrostu tempa życia, następnie oma-wiam poglądy P. Virilio, myśliciela stawiającego zagadnienie prędkości w cen-trum filozofii, aby dalej wprowadzić pojęcie kompensacji i pokazać – w nawiąza-niu głównie do filozofów niemieckich ze szkoły J. Rittera – kompensacyjną funkcję humanistyki w warunkach współczesnych.

EN

In this article I discuss the issue of function that the humanities play in the civiliza-tion of acceleration. I call this function as compensatory in the sense of regulating and compensating for loss caused by the acceleration of the pace of life and some-times associated with it arrogant confidence in techno-science. I begin from the narrative description of the increase in the pace of life, then I discuss the views of P. Virilio, a thinker who puts the issue of speed at the center of philosophy, to further introduce the concept of compensation and show – in reference mainly to German philosophers from the J. Ritter school – the compensatory function of the humani-ties in modern conditions.

RU

В этой статье Автор рассматривает вопрос о функции, которую гуманитар-ные науки играют в ускоряющейся цивилизации. Назвал эту функцию ком-пенсационной в том смысле, что она регулирует и компенсирует потери, вызванные ускорением жизни, а иногда и высокомерной уверенностью в технической науке, связанной с ней. Начиная с повествовательного описания увеличения темпов жизни, затем он обсуждает взгляды П. Вирилио, мысли-теля, который ставит проблему скорости в центре философии, чтобы далее представить концепцию компенсации и показать - по отношению главным образом к немецким философам из школы Дж. Риттера - компенсационную функция гуманитарных наук в современных условиях.

Keywords

PL

nowoczesność; kompensacja; nauki humanistyczne; postęp

EN

modernity; compensation; humanities; progress

RU

современность; компенсация; гуманитарные науки; прогресс

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Wschodni Rocznik Humanistyczny
• Year: 2019
• Volume: XVI (2019)
• Issue: 1: Filozofia: Lwów-Preszów-Rzeszów
• Pages: 87-102

Dates

published

2019

Contributors

author

Nowak Witold

• Uniwersytet Rzeszowski

References

• Arnau F., Sztuka fałszerzy. Fałszerze sztuki. Trzydzieści wieków antykwarskich mistyfikacji, przeł. F. Buhl, Wrocław-Warszawa 1966.
• Arendt H., Kondycja ludzka, przeł. A. Łagodzka, Aletheia, Warszawa 2000.
• Barthes R., Mitologie, przeł. A. Dziadek, Aletheia, Warszawa 2008Booth R., Evocative Interiors, foreword by B. Mc Alpine, Rizzoli, New York 2018.
• Chaunu P., Cywilizacja Oświecenia, przeł. E. Bąkowska, PIW, Warszawa 2004.
• Czerniak S., Marquardowska koncepcja kompensacyjnych funkcji nauk humanistycznych. Kontekst polemiczny, w: S. Czerniak, R. Michalski, Cielesność. Kompensacja. Mimesis. Wokół pojęciowego instrumentarium współczesnej antropologii filozoficznej, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2008.
• Fry T., A New Design Philosophy. An Intruduction to Defuturing, UNSW Press, Ken-sington 2017.
• Gehlen A., Człowiek. Jego natura i stanowisko w świecie, przeł. R. Michalski, J. Rolew-ski, rozdz. 44 przeł. E. Paczkowska-Łagowska, red. naukowa S. Czerniak, Wydaw-nictwo UMK, Toruń 2017.
• Gehlen A., Moralność i hipertrofia moralności, przeł. R. Michalski, J. Rolewski, red. naukowa przekładu S. Czerniak, rozdz.. 7, 8 i 10 przeł. E. Paczkowska-Łagowska, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2017.
• Gombrich E. H., The Conservation of Our Cities: Ruskin’s Message for Today, w: tenże, Topics of Our Time. Twentieth-Century Issues in Learning and in Art, Phaidon, London 1991, s. 74-91.
• Hegel G. W. F., Zasady filozofii prawa, przeł. A. Landman, PWN, Warszawa 1969.
• Kahn S., Arcydzieła. Studia z historii pojęcia, przeł. P. Paszkiewicz, PWN, Warszawa 1988.
• Koselleck R., Semantyka historyczna, wybór i oprac. H. Orłowski, przeł. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001.
• Kubicka J., Litwinowicz-Droździel M. (red.), Praktyka, utopia, metafora. Wynalazek w XIX wieku, Wydawnictwo UW, Warszawa 2016.
• Latini B., Skarbiec wiedzy, przełożyły i opracowały M. Frankowska-Terlecka i T. Giermak-Zielińska, PIW, Warszawa 1992.
• Lübbe H., Muzealizacja. O powiązaniu naszej teraźniejszości z przeszłością, w: M. Goła-szewska (red.), Estetyka w świecie. Wybór tekstów, Wydawnictwo Uniwersytetu Ja-giellońskiego, Kraków 1995.
• Markowski M. P., Polityka wrażliwości: wprowadzenie do humanistyki, Universitas, Kraków 2013.
• Marquard O., Apologia przypadkowości. Studia filozoficzne, przeł. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa 1994.
• Marquard O., Kompensacja. Rozważania o figurze przebiegu procesów historycznych, w: tenże, Aesthetica i anaesthetica. Rozważania filozoficzne, przeł. K. Krzemieniowa, Ofi-cyna Naukowa, Warszawa 2007, s. 115-154.
• Marquard O., Opóźniona moralistyka. Uwagi o nieodzowności humanistyki, w: tenże Szczęście w nieszczęściu, przeł. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001, s. 108-115.
• Marquard O., Rozstanie z filozofią pierwszych zasad. Studia filozoficzne, przeł. K. Krze-mieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa 1994.
• Marquard O., Sztuka jako kompensacja jej własnego końca, w: tenże, Aesthetica i ana-esthetica. Rozważania filozoficzne, s. 207-220.
• Merrifield A., Nowa kwestia miejska, przeł. P. Juskowiak, PWN, Warszawa 2016.
• Nowak W., Umiarkowanie i jego aporie, w: M. Żardecka-Nowak, W. Nowak (red.), Cnoty główne. Rozprawy i eseje z filozofii kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Rze-szowskiego, Rzeszów 2016.
• Olzacka E., Wojna a kultura. Nowożytna rewolucja militarna w Europie Zachodniej i Rosji, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2016.
• Poschardt U., Porsche 911. The Ultimate Sportscar as Cultural Icon, Gestalten, Berlin 2013.
• Prace Kulturoznawcze XVI. Na nowo o ‘Nauce Nowej’, red. K. Łukasiewicz, Wrocław 2014.
• Redhead S., Paul Virilio. Theorist for an Accelerated Culture, Edinburgh University Press, Edinburgh 2004.
• Ritter J., Zadanie nauk humanistycznych w społeczeństwie współczesnym, tłum. E. Pacz-kowska-Łagowska, w: Studia z filozofii niemieckiej, t. 2: Szkoła Rittera, pod redakcją naukową S. Czerniaka i J. Rolewskiego, teksty tłumaczeń z oryginałem porównał S. Czerniak, Wydawnictwo UMK, Toruń 1996.
• Rymaszewski B., O przetrwanie dawnych miast, Arkady, Warszawa 1984.
• Schlögel K., Wstęp. Genius loci: o duchu miast i duchu Europy, w: tenże, Odkrywanie nowoczesnej Europy. Próba archeologii, przeł. T. Ososiński i A. Wołkowicz, sło-wo/obraz terytoria, Gdańsk 2017, s. 7-12.
• Sennett R., Ciało i kamień, Człowiek i miasto w cywilizacji Zachodu, przeł. M. Konikow-ska, Marabut, Gdańsk 1996.
• Słownik języka polskiego PWN, opr. i red. M. Szymczak, PWN, Warszawa 1996.
• Sloterdijk P, Stres a wolność, przeł. B. Baran, Aletheia, Warszawa 2018.
• Smaga A. (red.), Szybkość w kulturze, Wydawnictwo Naukowe UKSW, Warszawa 2016.
• Sommer M., Zbieranie. Próba filozoficznego ujęcia, przeł. J. Merecki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003.
• Stiegler B., Wstrząsy: głupota i wiedza w XX wieku, przeł. M. Krzykawski, PWN, Warszawa 2017.
• Szymański J., Pismo łacińskie i jego rola w kulturze, PAN, Warszawa 1975.
• Taylor Ch., Samointerpretujące się zwierzęta, przeł. A. Sierszulska, w: J. Górnicka-Kalinowska (red.), Filozofia podmiotu. Fragmenty filozofii analitycznej, Aletheia, War-szawa 2001.
• Toulmin S., Kosmopolis. Ukryty projekt nowoczesności, przeł. T. Zaremba, Wydawnic-two Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2005.
• Turbasa J., Ukryte piękno. Architektura współczesnych kościołów, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2019.
• Wąs C., Antynomie współczesnej architektury sakralnej, Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2014.
• Virilio P., Bomba informacyjna, przeł. S. Królak, Sic!, Warszawa 2006.Virilio P., Pręd-kość i polityka, przeł. S. Królak, Sic!, Warszawa 2008.
• Virilio P., Wypadek pierworodny, przeł. K. Szeżyńska-Maćkowiak, Sic!, Warszawa 2007.
• Załuski W., Etyczne problemy doświadczenia czasu, Wydawnictwo Uniwersytetu Ja-giellońskiego, Kraków 2017.

Identifiers

DOI

10.36121/WNOWAK.16.2019.1.087