Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2016 | 1(220) | 67-98

Article title

Ścieżki edukacyjne a zdolności i pozycja społeczna

Content

Title variants

EN
Effects of Social Origin and Abilities on Educational Choices

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Z badań prowadzonych w niektórych krajach wynika, że wybór ścieżki kształcenia może być silniej związany ze zdolnościami uczniów niż z pochodzeniem społecznym. O szansach przechodzenia, czy to do zasadniczej szkoły zawodowej, czy do liceum ogólnokształcącego bardziej decydują wyniki testów psychologicznych niż to, kim byli rodzice. Celem naszej analizy jest ustalenie tego dla Polski. Posługując się danymi z badań panelowych postaramy się stwierdzić, w jakim stopniu zdolności uczniów oddziałują na szanse przechodzenia do szkół średnich i wyższych. Nasze ustalenia wskazują, że niezależnie od pochodzenia społecznego wyższe umiejętności zapewniają więcej szans dostępu do szkół licealnych, najwyżej lokowanych na pierwszym progu selekcji, w porównaniu z technikami i szkołami zawodowymi. Poziom umiejętności jest również istotnym wyznacznikiem szans przechodzenia na studia i różnicuje dostęp do różnych rodzajów uczelni, zapewniając największe szanse podjęcia studiów bezpłatnych w uczelniach państwowych, cieszących się najwyższym prestiżem. Równocześnie, występowanie różnych ścieżek kształcenia jest czynnikiem wzmacniającym bariery selekcji. Absolwenci liceów najczęściej podejmują naukę w uczelniach bezpłatnych, podczas gdy szkoły prowadzone w trybie niestacjonarnym, przyjmujące kandydatów ze słabszymi wynikami i pobierające opłaty, relatywnie częściej przyciągają absolwentów techników.
EN
Research on educational inequalities disclosed that educational choices may be more strongly affected by students’ abilities than by class membership of their fathers. The purpose of this analysis is to establish how these relationships look like in Poland. By using data from panel studies 2014 we attempt to establish to what extent the abilities affect chances of transition to secondary and tertiary schools. According to our findings, higher abilities increase chances of access to lyceums offering general education than to technical secondary and basic vocational schools. The cognitive skills also increase the chances of transition to tertiary education, differentiating access to public universities, which enjoy the highest prestige. Level of cognitive skills is an important determinant of transition to tertiary education and it affects entry to various types of universities, providing the greatest chances of enrolment in freeof-charge public universities. At the same time, our findings confirm that choosing different tracks maintains class divisions in educational career. Graduates of lyceums are more likely to enroll in free-of-charge public universities whereas institutions which offer part-time programs, accept candidates with poorer scores, and charge tuition, are more likely to attract graduates of technical secondary schools.

Year

Issue

Pages

67-98

Physical description

Contributors

  • Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa
  • Instytut Badań Edukacyjnych, ul. Górczewska 8, 01-186 Warszawa
  • Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa
  • Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa
author
  • Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa
  • Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa
  • Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa

References

  • Ayalon, Hanna i Yossi Shavit. 2004. Educational Reforms and Inequalities in Israel: The MMI Hypothesis Revisited. „Sociology of Education” 772: 103–120.
  • Bergman, Manfred. M. i Dominique Joye. 2001. Comparing Social Stratifications Schemas: CAMSIS, CSP-CH, Goldthorpe, ISCO-88, Treiman, and Wright. „Cambridge Studies in Social Research” 9: 1–37.
  • Bialecki, Ireneusz i Barbara Heyns. 1993. Educational Attainment, the Status of Women, and the Private School Movement in Poland. W: V. M. Moghadam (red.). Democratic Reform and the Position of Women in Transitional Economies. Oxford: Clarendon Press, s. 110–136.
  • Boalt, Gunnar i Carl Janson. 1953. A Selected Bibliography of the Literature on Social Stratification and Social Mobility in Sweden. „Current Sociology” 2: 306–27.
  • Boudon, Raymond. 1974. Education, Opportunity and Social Inequality: Changing Prospects in Western Society. New York: John Wiley & Sons.
  • Breen, Richard i Jan O. Jonnson. 2000. A Multinominal Transition Model for Analyzing Educational Careers. „American Sociological Review” 655: 754–772.
  • Brunello, Giorgio i Daniele Checchi. 2007. Does School Tracking Affect Equality of Opportunity? New International Evidence. „Economic Policy” 52: 781–861.
  • Deary, Ian J., Steve Strand, Pauline Smith i Cres Fernandes. 2007. Intelligence and Educational Achievement. „Intelligence” 351: 13–21; doi:10.1016/j.intell.2006.02.001.
  • Domański, Henryk, 2010. Nowe ogniwa nierówności edukacyjnych w Polsce. „Studia Socjologiczne” 1: 7–33.
  • Domański, Henryk i Irina Tomescu-Dubrow. 2008. Nierówności edukacyjne przed i po zmianie systemu. W: H. Domański (red.). Zmiany stratyfikacji społecznej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 45–74.
  • Domański, Henryk i Dariusz Przybysz. 2003. Analiza przydatności EGP jako wskaźnika pozycji społecznej. „ASK. Społeczeństwo, Badania, Metody” 12: 85–116.
  • Enders, Craig K. 2010. Applied Missing Data Analysis. New York: Guilford Publications. Erikson, Robert i John H Goldthorpe. 1992. The Constant Flux. Oxford: Clarendon Press.
  • Erikson, Robert, John H. Goldthorpe i Lucienne Portocarero. 1979. Intergenerational Class Mobility in three Western European Societies: England, France and Sweden. „British Journal of Sociology” 30(4): 415–441.
  • Evans, Geoffrey i Collin Mills. 2000. In Search of the Wage-labour/service Contract: New Evidence on the Validity of the Goldthorpe Class Schema. „The British Journal of Sociology” 514: 641–661.
  • Herbst, Mikołaj i Aneta Sobotka. 2014. Mobilność społeczna i przestrzenna w kontekście wyborów edukacyjnych. Raport z badania. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
  • Jackson, Michelle (red.). 2013. Determined to Succeed?: Performance versus Choice in Educational Attainment. Stanford: Stanford University Press.
  • Jaworowska, Aleksandra i Teresa Szustrowa. 2000. Test Matryc Ravena. Wersja Standard. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych.
  • Jelonek, Magdalena, Krzysztof Kasparek i Mateusz Magierowski. 2015. Młodzi na rynku pracy – pracownicy, przedsiębiorcy, bezrobotni. Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.
  • Jencks, Christopher. 1979. Who Gets Ahead?: The Determinants of Economic Success in America. New York: Basic Books.
  • Little, Roderick A. i Donald B. Rubin. 1987. Statistical Analysis with Missing Data. New York: Wiley & Sons.
  • Lucas, Samuel. R. 2001. Effectively Maintained Inequality: Education Transitions, Track Mobility, and Social Background Effects. „The American Journal of Sociology” 1066: 1642–1690.
  • Mackintosh, Nicholas. J. 1998. IQ and Human Intelligence. Oxford: Oxford University Press.
  • Marks, Gary N. 2006. Are Betweenand Within-School Differences in Student Performance Largely Due to Socio-Economic Background? Evidence from 30 Countries. „Educational Research” 48: 21–40.
  • Marks, Gary N. 2014. Education, Social Background and Cognitive Ability: The Decline of the Social. London and New York: Routledge.
  • Nisbett, Richard E. 2010. Inteligencja. Sposoby oddziaływania na IQ. Sopot: Smak Słowa.
  • Petrill, Stephen A. i Bessie Wilkerson. 2000. Intelligence and Academic Achievements: A Behavioral Genetic Perspective. „Educational Psychology Review”12(2): 185–199.
  • Plomin, Robert, John C. DeFries, Gerald E. McClearn i Peter McGuffin. 2001. Genetyka zachowania. Warszawa: WN PWN.
  • Pokropek, Artur i Joanna Sikora. 2015. Heritability, Family, School and Academic Achievement in Adolescence. „Social Science Research” 53: 73–88.
  • Royston, Patrick. 2005. Multiple Imputation of Missing Values: Update of Ice. „Stata Journal” 5(4): 527–536.
  • Sawińska, Magdalena. 1985. Społeczne uwarunkowania procesu osiągnięć edukacyjnych. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Instytut Socjologii.
  • Sawiński, Zbigniew. 2008. Zmiany systemowe a nierówności w dostępie do wykształcenia. W: H. Domański (red.). Zmiany stratyfikacji społecznej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 13–43.
  • Sawiński, Zbigniew i Marzanna Stasińska. 1986. Przemiany w oddziaływaniu czynników pochodzenia na dwóch progach selekcji międzyszkolnej. Zespół Badań Socjologicznych nad Problemami Oświaty, Zeszyt 42. Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
  • Shavit, Yossi, Richard Arum i Adam Gamoran (red.). 2007. Stratification in Higher Education. A Comparative Study. Stanford: Stanford University Press.
  • Shavit Yossi i Hans-Peter Blossfeld. 1993. Persistent Inequality. Changing Educational Attainment in Thirteen Countries. Boulder: Westview Press.
  • Tieben, Nicole, Paul M. de Graaf i Nan Dirk de Graaf. 2010. Changing Effects of Family Background on Transitions to Secondary Education in the Netherlands: Consequences of Educational Expansion and Reform. „Research in Social Stratification and Mobility” 281: 77–90.
  • Van de Werfhorst, Herman G. i Jonathan J. B. Mijs. 2010. Achievement Inequality and the Institutional Structure of Educational Systems: A Comparative Perspective. „Annual Review of Sociology” 36: 407–428.
  • Van Ijzendoorn, Marinus H., Femmie Juffer i Caroline W. Klein Poelhuis. 2005. Adoption and Cognitive Development: A Meta-analytic Comparison of Adopted and Nonadopted Childrens IQ and School Performance. „Psychological Bulletin” 131: 301–316.
  • Zawistowska, Alicja. 2012. Horyzontalne nierówności edukacyjne we współczesnej Polsce. Warszawa: Scholar.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-c462cd0c-e821-4354-b03e-a93a97c16a77
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.