Wielka Wojna na Lubelszczyźnie. Zniszczenia historycznych miast i losy zabytków

• Authors: Gałecka Marzena

Title variants

EN

The Great War in the Lublin Land. Destruction of historical cities and the losses suffered by historical monuments

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

During the Great War, 342 000 square kilometres, that is, nearly 90 percent of the territory of Poland (within the borders before 1939) were the areas of direct military activities. Out of the 16 provinces, damages and losses directly caused by the war were recorded in 13 of them. The total number of buildings destroyed or significantly damaged during the war (following the data referring to the area of the former Kingdom of Poland only) was over 1 884 000. The direct causes included artillery and gun fire, dismantling for the purposes of trenches and other military purposes, fuel, as well as accidental or intentional fires. In 1915, the withdrawal of the Russian army involved deliberate destruction and burning of buildings. As specified in the statistical data, the largest losses as regards buildings in the territory of the present-day Lublin Province (taking into account the losses in the territory of the former Kingdom of Poland) were recorded in the district of Chełm – 41.9% (the largest of all districts). In other districts, the percentage of destroyed buildings was as follows: in the district of Hrubieszów 29.5%, Tomaszów 21.2%, Lubartów 21.1%, Lublin 17.6%, Krasnystaw 17.4%, Puławy 16%, Biłgoraj 14.7%, Zamość 12.8%, Janów 8.8% and Łuków 8.2%. Within those districts, many towns with historical buildings and historical churches, Orthodox churches, synagogues and public utility buildings were destroyed. One of the most valuable towns destroyed during the War was Kazimierz nad Wisłą, in which a number of historical, 17th-century tenements were burned. The article describes the destructions in three towns of the Lublin Land: Krasnystaw, Końskowola and Ostrów Lubelski. Krasnystaw during World War I was conquered three times. It was a strategic town, among others, for the reason of the nearby Russian railway Lublin – Chełm – Kowel. Within the historical town (that is, excluding the suburbs), 180 buildings were destroyed, including 68 residential ones. The Baroque, former Jesuit church of Francis Xavier, built in the years 1695- 1717 following the design of the architect Jan Delamars, was damaged. The brick synagogue and the seat of town authorities were burned. In 1915, the Russian army withdrawing from the territory of the Kingdom of Poland fought fierce battles on the section Końskowola – Kurów – Markuszów – Garbów – Jastków. They resulted in, among others, the destruction of Końskowola, in which 326 buildings out of the 333 recorded ones were burned. Roman Catholic churches have survived, but other parish buildings and the historical bell tower from 1778 were destroyed. The synagogue built before 1882 was burned and, for that reason, it was closed until 1921. The wooden residential and utility buildings in Ostrów Lubelski were destroyed nearly in 2/3 in August 1915, as the fire caused by artillery fire of German forces, attacking the withdrawing Russian army, destroyed 512 residential buildings (out of 822 recorded in 1914). The brick, Baroque Roman Catholic church, built following a design of the architect Paweł Fontana and a brick Orthodox church built in the years 1888-1890 following a design of the architect Wiktor Syczugow, were damaged by bullets. The history of wartime destructions and the losses borne during World War I concerning single historical monuments, groups of monuments and in the areas of historical urban complexes has not been examined and described exhaustingly, and many archival sources have not been studied yet.

Keywords

PL

Krasnystaw; Ostrów Lubelski; Końskowola; Wielka Wojna; I wojna światowa; straty i zniszczenia wojenne

EN

Krasnystaw; Ostrów Lubelski; Końskowola; the Great War; World War I; war losses and destructions

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2015
• Issue: 1
• Pages: 23-41

Dates

published

2015

Contributors

author

Gałecka Marzena

• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie

References

• Ćwik W., Reder J., Lubelszczyzna, dzieje rozwoju terytorialnego, podzia ów administracyjnych i ustroju władz, Lublin 1977.
• Domosławski B., Bankiewicz J., Zniszczenia i szkody wojenne, Warszawa 1936.
• Gałecka M., Straty i zniszczenia poniesione w zabytkach nieruchomych w okresie I wojny światowej na obszarze województwa lubelskiego (w jego aktualnych granicach). Raport, Lublin 2012, mps w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.
• Jop S., Ostrów Lubelski w XVII-XVIII wieku, [w:] Szczygieł R. (red.), Dzieje Ostrowa Lubelskiego, Ostrów Lubelski 1998.
• Lewandowski J., Królestwo Polskie pod okupacją austriacką 1914-1918, Warszawa 1980.
• Limanowski Z., Zniszczenia wojenne w budowlach b. Królestwa Polskiego, Warszawa 1918.
• Maleszyk R., Powiat krasnostawski pod okupacją austriacką w latach 1915-1918, część I, „Annales versitatis Mariae Curie-Skłodowska”, vol. LXVI, 2011, z. 2.
• Michoński M., Studium historyczno-urbanistyczne Końskowoli, woj. lubelskie, Lublin 1986-1987, mps w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie.
• Pruszyński J.P., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, t. 1, Kraków 2001.
• Siedlecki M., Z ziemi lubelskiej. Obrazy z roku 1915. Tężyzna ducha, „Tygodnik Ilustrowany” 1916, nr 11; także w wydaniu broszurowym, Kraków 1916.
• Słobodian W., Cerkvi chołmskoj eparchii, Lwów 2005.
• Spis zainwentaryzowanych zabytków kultury i sztuki na terenie Województwa Lubelskiego, Lubelski Dziennik Wojewódzki z 1931 r. nr 11, poz. 111.
• Stołecki K., Krasnystaw. Rys historyczny, Puławy 2008.
• Szydłowski T., Ruiny Polski. Opis szkód wyrządzonych przez wojnę w dziedzinie sztuki na ziemiach Małopolski i Rusi Czerwonej, Kraków 1919.
• Teodorowicz-Czerepińska J., Historia ludwisarstwa na Lubelszczyźnie XVI-XX w., Lublin 2012, mps w archiwum Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków w Lublinie.
• Wojtołowskij L.N., Wschodił krowawyj Mars: po sledam wojny, Moskwa 1998, http://militera.lib.ru/memo/russian/voitolovsky_ln/index.html
• Zahajkiewicz M.T., Diecezja Lubelska. Informator historyczny i administracyjny, Lublin 1985.
• Zbiór znaczniejszych budowli w województwie lubelskim, [litogr. J. Sławiński, Łaszcz, Stompf], Warszawa 1836.
• Archiwum Archidiecezjalne Lubelskie:
• Akta o wojnie 1914 r. [1914-1917, akta w jęz. rosyjskim i polskim], Rep. 60, XXI/11.
• Odbudowa kościołów przez wojnę zniszczonych [1917-1920], Rep. 61, XXI/2.
• Wykazy strat wojennych [1919-1922], Rep. 61, XXI/1.
• Archiwum Kurii Diecezjalnej Siedleckiej:
• Straty wojenne, sygn. III.S.15, t. 2.
• Archiwum Państwowe w Lublinie:
• Akta miasta Ostrowa 1654-1950 [1951-1954], sygn. 393, O budowlach i planach budowlanych.
• Akta miasta Ostrowa 1654-1950 [1951-1954], sygn. 394, Wykaz znajdujących się budynków oraz zniszczonych wskutek działań wojennych.
• Archiwum Ordynacji Zamojskich ze Zwierzyńca, sygn. 15 647, Akta strat wojennych w Rewirze Zwierzynieckim.
• Urząd Wojewódzki Lubelski 1919-1939, Wydział Komunikacyjno-Budowlany, sygn. 1864, Projekt odbudowy dzwonnicy przy kościele parafialnym w Końskowoli, pow. puławski [1922].
• Urząd Wojewódzki Lubelski 1919-1939, Wydział Komunikacyjno-Budowlany, sygn. 1260, Projekt odbudowy ratusza w Krasnymstawie [1922].
• Urząd Wojewódzki Lubelski 1919-1939, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 730, Wykazy statystyczne bożnic żydowskich i prywatnych domów modlitwy. [1920-1922].
• Archiwum Państwowe w Zamościu:
• Akta miasta Krasnegostawu 1906-1950, sygn. 32, k. 13, Zestawienie strat w budynkach w czasie wojny 1914/1915 spisanych w Magistracie miasta Krasnegostawu.
• Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie:
• Materiały zebrane przez Henryka Wiercieńskiego, sygn. 1865, Klęski wojenne w budynkach na obszarze 27 powiatów okupacji austro-węgierskiej zestawione przez Biuro Statystyczne G.K.R. pod kierunkiem Henryka Wiercieńskiego, Lublin 1917-1918, rkps.
• Materiały zebrane przez Henryka Wiercieńskiego, sygn. 1864, Odbudowa miast. Zjazd Przedstawicieli Miast i Miasteczek w dn. 8 i 9 września 1917 r., rkps.

Identifiers

ISSN

0029-8247