Księgi metrykalne Rosji od XVI do początku XX w.

• Authors: Irina Antonow , Dmitri Antonow
• Languages of publication: PL RU

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł stanowi próbę wszechstronnego przedstawenia dziejów ksiąg metrykalnych w Rosji i opera się na ustaleniach Autorów poczynionych na potrzeby nadawno wydanej monografii (Antonow D. N. , Antonowa I. A. "Księgi metrykalne Rosji XVIII do początku XX w.", Moskwa 2006). Biorąc pod uwagę fakt, iż aż ok. 85 % ludności Rosji stanowili w rzeczonym okresie wyznawcy prawosławia, Autorzy skupili swoją uwagę na rejestracji metrykalnej prowadzonej przez Cerkiew. Artykuł ten jest bardzo ważny również w perspektywy polskiej genealogii. otóż system ukształtowany w Rosji obowiązywał także na obszarach tzw. Kraju Zachodniego. Lektura tej pracy umożliwia sprawne poruszanie się po księgach metrykalnych powstałych na tamtym gruncie w latach 1772 - 1917. Co więcej, również genealodzy pracujący z aktami stanu cywilnego z obszaru Królestwa Polskiego mogą zapoznać się z zasadami odnoszącymi się do rosyjskich ksiąg matrykalnych. szczególnie ważne jest to w badaniach ksiąg metrykalnych wyznania prawosławnego, gdyż np. ich formularz został całkowicie zaczerpnięty ze wzoru panującego na terenie imperium. Inicjatywę zaprowazdenia ksiąg metrykalnych w Rosji po raz pierwszy podjęła w latach 1666 - 1667 (a wiec w 100 lat po Soborze Trydenckim) Cerkiew Prawosławna, której po przyłączeniu do państwa moskiewskiego ziem Ukrainy Zadnieprzańskiej z KIjowem (układy z Rzeczpospolitą - rozejm andruszowki 1667; traktat tzw. Grzymułtowskiego 1686) objętych wpływem unni kościelnej, zależało na rejestracji nowych wiernych. Planu tego ostatecznie nie zrealizowano, gdyż pomysł nie uzyskał poparcia ze strony samego państwa moskiewskiego. Dopiero Piotr I Wielki, którego celem było podporządkowanie CErkwi władzy monarszej, wprowadził na stałe rejestarcję metrykalną w latach 1702 - 1722. Miałą ona odnotowywać informacje o chrztach, ślubach i pogrzebach osób wyznających prawosławie. Faktycznie upowszechnianie tego typu dokumentacji w Rosji trwało jednak aż do lat 40. XVIII w. Przezd połową lat 70. tegoż stulecia ukształtował się system ewidencji konsystorskiej metryk, natomiast do 1837 r. stopniowo rozwijał się ich formularz. Zasady regulujące te kwestie zostały zebrane i opublikowane po raz pierwszy w 1857 r. w tomie IX "Zbioru Praw Imperium Rosyjskiego" poświęconym stanom społecznym carskiej Rosji. Godne zauważenia jest to, że przez kolejne dekady, aż do wybuchu I wojny światowej przepisy te były wielokrotnie nowelizowane, co znalazło swoje odzwierciedlenie w kolejnych wydaniach "Zbioru Praw Imperium Rosyjskiego". Początkowo rejestracja metrykalna łączyła w sobie cechy dokumentacji kościelnej i świeckiej (zresztą Cerkiew w latach 1721 - 1917 była w Rosji instytucja państwową). Metryki rozróżniały przynależność stanową osób rejestrowanych. Chcąc zabezpieczyć się przed fałszowaniem metryk wprowadzono, nieco wcześniej niz na ziemiach polskich, zasadę sporządzania ich w dwóch egzemplarzach, z których jeden pozostawiono na parafii, drugi zaś przechowywano w diecezjalnym urzędzie konsystorskim. Autorzy artykułu szczegółowo omawiają zarówno formularze egzemplarzy parafialnych, jak i konsystorskich, które, co istotne, nie były jednolite. Po rozdziale państwa od kościoła w latach 1917 - 1918 władze radzieckie zabroniły wnoszenia nowych wpisów do ksiąg metrykalnych, które jednak nadal prowadzono w różnych parafiach, szczególnie na prowincji, aż do lat 1919 - 1922. Dopiero na mocy rozporządzenia z 1919 r. egzemplarze konsystorskie przekazano do archiwów poszczególnych guberni, pozostałe natomiast miały przejąć urzędy stanu cywilnego. Te ostatnie przeszły jednak do tych samych archiwów (obwodowych), ale inaczej niż w Polsce przechowywane są w różnych zespołach (fondach) , co znacznie utrudnia przeprowadzenie rzetelnej kwerendy archiwalnej.

Keywords

PL

genealogia; Rosja; księgi metrykalne; księgi konsystorskie; źródła; metodologia badań

• Publisher: Lublin Genealogical Society, Lublin, Poland
• Journal: Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego
• Year: 2010
• Volume: 2
• Pages: 143 - 164

Contributors

author

Irina Antonow

• Archiwum Państwowe Obwodu Tulskiego; Tuła, Rosja

author

Dmitri Antonow

• Archiwum Państwowe Obwodu Tulskiego; Tuła, Rosja

Identifiers

ISSN

2080 - 9212