Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2016 (R. XV) | 3(61) | 55-69

Article title

Lokalne środowisko życia i kształtowanie tożsamości otwartej w perspektywie edukacji międzykulturowej

Content

Title variants

EN
Local environment of life and the formation of the open identity in the perspective of intercultural education

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Ogólną podstawą dla prowadzonych refleksji i analiz jest koncepcja S. Kawuli, który zwraca uwagę na cztery dopełniające się komponenty (człowiek, środowisko, wartości, działania społeczne). W wielu miejscach odwołuję się do społecznej psychologii rozwoju (teoria E. Eriksona), koncepcji środowiska lokalnego, małej ojczyzny (W. Theiss) oraz koncepcji edukacji międzykulturowej (T. Lewowicki, J. Nikitorowicz). Zwracam uwagę na udział środowiska lokalnego w zaspokajaniu potrzeby tożsamości (realizacji zadania indywidualnego), w stymulowaniu mieszkańców do realizacji zadań grupowych, do tworzenia korzystniejszych warunków życia. Podkreślam znaczenie sił ludzkich w zachowaniu ciągłości i przekształcaniu środowiska. Rozważania ograniczam do wybranego środowiska lokalnego – Śląska Cieszyńskiego – regionu swoistego, ze względu na wielokulturowość, wielowyznaniowość, a także tradycje kształtowania tożsamości wielowymiarowej. Przywołuję rezultaty badań ilościowych i jakościowych przeprowadzonych wśród młodzieży. Na ich tle wskazuję na kształtowanie się tożsamości otwartej młodzieży oraz możliwości (samo)rozwoju środowiska lokalnego. Utrzymuję, że bez wykrystalizowania się tożsamości jednostka nie może stać się zdolnym do działania podmiotem. Możliwości (samo)rozwoju lokalnego środowiska zależą od współdziałania wielu podmiotów życia społecznego kształtujących warunki rozwoju jednostek i społeczności, tworzących podstawy szeroko pojmowanej edukacji społecznej – środowiskowej. Zadaniem edukacji jest wspierać rozwój tożsamości jednostek. To edukacja (w tym edukacja międzykulturowa), dostarczając wiedzy, kształtując nastawienia emocjonalne, wdrażając do działań pozwala lepiej zrozumieć problemy współczesności, zaakceptować nowe pojmowanie tożsamości osobistej i społecznej w wielu wymiarach.
EN
What constitutes the general framework for the conducted reflections and analyses is S. Kawula’s concept, in which four complementary elements are focused on (human being, environment, values, social activities). On many occasions in this study, references are made to social psychology of development (E. Erikson’s theory), the concept of local environment, little homeland (W. Theiss) and the concept of intercultural education (T. Lewowicki, J. Nikitorowicz). Due attention is drawn to participation of the local environment in fulfilling the need of identity (implementation of an individual task), in stimulating the inhabitants to fulfill group tasks and to create more favourable life conditions. Moreover, the significance of human powers in maintaining the continuity and in transforming the environment is emphasized. The discussion is limited to the selected local environment of Cieszyn Silesia – a specific region due to its multiculturalism and religious pluralism as well as the traditions of shaping the multicultural identity. The results of some quantitative and qualitative studies conducted among the youth are referred to. What is indicated against this background is forming the youth’s open identity and the prospects for (self)development of the local environment. It is claimed that the individual cannot become a subject capable of acting without a crystalized identity. The possibilities of (self) development of the local environment depend on cooperation of many agents of social life, who both shape the conditions of the development of individuals and communities and lay foundations of broadly understood socio-environmental education. It is education (including intercultural education) which by providing knowledge, shaping emotional attitudes, and stimulating to act, enables better understanding of contemporary problems and the acceptance of the new sense of individual and social identity in many dimensions.

Issue

Pages

55-69

Physical description

Contributors

  • Uniwersytet Śląski

References

  • Bańka A. (2002), Społeczna psychologia środowiskowa, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
  • Beck U. (2012), Społeczeństwo światowego ryzyka. W poszukiwaniu utraconego bezpieczeństwa, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
  • Beck U., Grande E. (2009), Europa kosmopolityczna. Społeczeństwo i polityka w drugiej nowoczesności, tłum A. Ochocki, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
  • Bukowska-Floreńska I., Rusek H. (red.) (1997), Śląsk Cieszyński i inne pogranicza w badaniach nad tożsamością etniczną, narodową i regionalną. Studia etnologiczne i antropologiczne, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
  • Castells M. (2008), Siła tożsamości, tłum. S. Szymański, PWN, Warszawa.
  • Cieszyn pod rękę z uczelnią (2015), „Głos Ziemi Cieszyńskiej”, nr 31 (7.08).
  • Chlebowczyk J. (1975), Procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, PWN, Warszawa–Kraków.
  • Chlebowczyk J. (1983), O prawie do bytu małych i młodych narodów. Kwestia narodowa i procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu (od schyłku XVIII do początków XX wieku), PWN, Warszawa–Kraków.
  • Domańska E. (2011), Historia antropologiczna. Mikrohistoria, [w:] N.Z. Davis, Powrót Martina Guerre’a, Wydawnictwo Zysk i Spółka, Poznań.
  • Erikson E.H. (1994), Identity and the Life Cycle, W.W. Norton & Company, New York–London.
  • Gergen K.J. (2009), Nasycone Ja. Dylematy tożsamości w życiu współczesnym, tłum. M. Marody, PWN, Warszawa.
  • Giddens A. (2002), Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka, PWN, Warszawa.
  • Havighurst R.J. (1972), Developmental Tasks and Education, David McKay Company, INC, New York.
  • Jasiński Z., Cimała B. (red.) (2012), Leksykon Polaków w Republice Czeskiej i Republice Słowackiej, t. 1, Instytut Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
  • Jasiński Z., Cimała B. (red.) (2013), Leksykon Polaków w Republice Czeskiej i Republice Słowackiej, t. 2, Instytut Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
  • Jasiński Z., Cimała B. (red.) (2014), Leksykon Polaków w Republice Czeskiej i Republice Słowackiej, t. 3, Instytut Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
  • Kamiński A. (1979), Studia i szkice pedagogiczne, KiW, Warszawa.
  • Kawula S. (2012), Pedagogika społeczna. Dzisiaj i jutro, Wydawnictwa Edukacyjne „Akapit”, Toruń.
  • Kossak-Główczewski K., Kożyczkowska A. (red.) (2014), Edukacja regionalna: wyzwania teorii i praktyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
  • Kurczewska J. (2004), Robocze ideologie lokalności. Stare i nowe schematy, [w:] Oblicza lokalności. Tradycja i współczesność, Kurczewska J. (red.), IFiS PAN, Warszawa.
  • Lewowicki T. (1994), Poczucie tożsamości narodowej młodzieży – stałość i zmienność, [w:] Poczucie tożsamości narodowej młodzieży. Studium z pogranicza polsko-czeskiego, Lewowicki T. (red.), UŚ – Filia w Cieszynie, Cieszyn.
  • Lewowicki T. (1995), Problemy tożsamości narodowej – w poszukiwaniu sposobów uogólnionych ujęć kwestii poczucia tożsamości i zachowań z tym poczuciem związanych, [w:] Edukacja a tożsamość etniczna, Urlińska M.M. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
  • Lewowicki T., Jasiński Z. (1998), Potencjał społeczno-kulturowy regionu jako czynnik determinujący poczucie tożsamości i plany życiowe, [w:] Potencjał społeczno-kulturowy polskich pograniczy, Jasiński Z., Lewowicki T., Nikitorowicz J. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
  • Lewowicki T. (2012), Edukacja międzykulturowa – bilans otwarcia 2012, „Edukacja Międzykulturowa”, nr 1.
  • Lewowicki T. (2014), Oświata w warunkach wielokulturowości – od asymilacji do edukacji międzykulturowej i wielowymiarowej tożsamości, [w:] Wokół różnorodności kulturowej i regionalizmu – rozważania teoretyczne i aspekty praktyczne, Cinciała B., Pogorzelska M. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
  • Mendel M. (red.) (2006), Pedagogika miejsca i animacja na miejsce wrażliwa, [w:] Pedagogika miejsca, DSWE TWP, Wrocław.
  • Muszyńska J. (2013), O wspólnotach lokalnych i ich znaczeniu – rozważania pedagoga, [w:] Pedagogika społeczna wobec zmian przestrzeni życia społecznego, Sobecki M., Danilewicz W., Sosnowski T. (red.), Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
  • Muszyńska J. (2014), Miejsce i wspólnota. Poczucie wspólnotowości mieszkańców północno-wschodniego pogranicza Polski. Studium pedagogiczne, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
  • Nikitorowicz J. (red.) (1999), Projektowanie edukacji międzykulturowej w perspektywie demokratyzacji i integracji europejskiej, [w:] Edukacja międzykulturowa w wymiarze instytucjonalnym, Wydawnictwo „Trans Humana”, Białystok.
  • Nikitorowicz J. (2001), Wielopłaszczyznowa i ustawicznie kreująca się tożsamość w społeczeństwie wielokulturowym a edukacja międzykulturowa, [w:] Kultury tradycyjne a kultura globalna. Konteksty edukacji międzykulturowej, Nikitorowicz J., Sobecki M., Misiejuk D. (red.), Wydawnictwo „Trans Humana”, Białystok.
  • Nikitorowicz J. (2005), Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
  • Nikitorowicz J. (2007), Tożsamość – istota, geneza, wymiary, [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 6, Pilch T. (red.), Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
  • Nikitorowicz J. (2009), Edukacja regionalna i międzykulturowa, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
  • Ossowski S. (red.) (1967), Analiza socjologiczna pojęcia ojczyzny, [w:] Z zagadnień psychologii społecznej, PWN, Warszawa.
  • Palka S. (2006), Metodologia. Badania. Praktyka pedagogiczna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
  • Panic I. (1988), Księstwo Cieszyńskie w Średniowieczu, Macierz Ziemi Cieszyńskiej, Cieszyn.
  • Panic I. (2000), Pytanie o edukację międzykulturową na Śląsku Cieszyńskim, [w:] Edukacja międzykulturowa w Polsce i na świecie, Lewowicki T., Ogrodzka-Mazur E., Szczurek-Boruta A. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
  • Pilch T. (1995), Środowisko lokalne – struktura, funkcje, przemiany, [w:] Pedagogika społeczna, Pilch T., Lepalczyk I. (red.), Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
  • Pilch T. (2007), Wstęp, [w:] Migracja. Uchodźstwo. Wielokulturowość, Lalak D. (red.), Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
  • Pilch T. (2012), Potęga optymizmu i bezdroża pesymizmu. Refleksje pedagoga społecznego, [w:] Pedagogiczne refleksje. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesor Józefie Brągiel, Górnicka B., Kurcz A. (red.), Wydawnictwa Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
  • Prawelska-Skrzypek G., Domański B. (1997), Zróżnicowanie przestrzenne postrzegania własnego regionu przez mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, [w:] Śląsk Cieszyński i inne pogranicza w badaniach nad tożsamością etniczną, narodową i regionalną. Studia etnologiczne i antropologiczne, t. 1, Bukowska-Floreńska I., Rusek H. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
  • Radlińska H. (1935), Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego. Szkice z pedagogiki społecznej, Nasza Księgarnia, Warszawa.
  • Radlińska H. (1961), Pedagogika społeczna, Ossolineum, Wrocław.
  • Radziewicz-Winnicki A. (2004), Społeczeństwo w trakcie zmiany. Rozważania z zakresu pedagogiki społecznej i socjologii transformacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
  • Radziewicz-Winnicki A. (2014), Żywiołowość otaczającej współczesności a szansa na homeostazę społeczną. Studia, szkice i refleksje pedagogiczne, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
  • Rubacha K. (2004), Nowe kategorie pojęciowe współczesnej teorii wychowania. [w:] Pedagogika. Podręcznik akademicki. t. 2, Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.), PWN, Warszawa.
  • Rubacha K. (2008), Metodologia badań nad edukacją, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
  • Rusek H., Pieńczak A., Szczyrbowski J. (2010), Dziedzictwo kulturowe jako klucz do tożsamości pogranicza polsko-czeskiego na Śląsku Cieszyńskim. Przedmowa. Offsetdruk i media sp z o.o., Cieszyn–Katowice–Brno.
  • Sass M. (2013), Edukacyjna i animacyjna rola badań (mikro)historycznych, „Pedagogika Społeczna”, nr 1.
  • Sobecki M. (2010), Wątki edukacji międzykulturowej u zarania pedagogiki społecznej w Polsce, [w:] Pedagogika społeczna. Przestrzeni życia i edukacji, Konopczyński M., Theiss W., Winiarski M. (red.), Pedagogium Wyższa Szkoła Pedagogiki Resocjalizacyjnej, Warszawa.
  • Sosnowski A. (2002), Wyznaczniki zmiany społecznej. Młodzież–lokalność–transformacja, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
  • Szczepański J. (1997), Indywidualność, [w:] Strategia obrony i rozwoju cywilizacji humanistycznej, Suchodolski B. (red.), Wydawnictwo Elipsa, Warszawa.
  • Szczurek-Boruta A. (2007), Zadania rozwojowe młodzieży i edukacyjne warunki ich wypełniania w środowiskach zróżnicowanych kulturowo i gospodarczo – studium pedagogiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
  • Szczurek-Boruta A. (2008), Kapitał społeczno-kulturowy i poczucie tożsamości wielowymiarowej na Śląsku Cieszyńskim, „Studia Edukacyjne”, nr 8.
  • Szczurek-Boruta A. (2009), Poczucie tożsamości kulturowej młodzieży – kilka tendencji, hipotez uwag z zakresu edukacji międzykulturowej, [w:] Tożsamość etniczna i kulturowa Śląska w procesie przemian, Rusek H., Drożdż A. (red.), Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław–Cieszyn.
  • Szczurek-Boruta A. (2013), Edukacja międzykulturowa na Śląsku Cieszyńskim. „Pedagogika Społeczna”, nr 1.
  • Szczurek-Boruta A., Grabowska B. (2009), Dynamika kształtowania się tożsamości młodzieży – ku tożsamości wzbogaconej, [w:] Poczucie tożsamości i stosunek młodzieży do wybranych kwestii społeczny – studium z pogranicza polsko-czeskiego, Lewowicki T., Ogrodzka-Mazur E., Szczurek-Boruta A. (red.), WEiNoE UŚ, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Cieszyn–Warszawa–Toruń.
  • Sztompka P. (1999), Stawanie się społeczeństwa: pomiędzy strukturą a zmianą, [w:] Zmiana społeczna. Teorie i doświadczenia polskie, Kurczewska J. (red.), Wyd. IFiS PAN, Warszawa.
  • Theiss W. (1996), Edukacja środowiskowa. Zarys problematyki, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 10.
  • Theiss W. (red.) (2001), Mała ojczyzna: perspektywa edukacyjno-utylitarna, [w:] Mała ojczyzna. Kultura–edukacja–rozwój lokalny, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
  • Theiss W. (red.) (2011), Mała ojczyzna. Kultura. Edukacja. Rozwój lokalny, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
  • Theiss W. (2006), O metodzie historycznej w pedagogice społecznej, [w:] Pedagogika społeczna. tradycja i współczesne konteksty, Theiss W., Winiarski M. (red.), „Pedagogika Społeczna”, nr 4.
  • Tomczyk Ł. (2011), Rola organizacji pozarządowych w zaspokajaniu potrzeb edukacyjnych na przykładzie powiatu cieszyńskiego, [w:] Samorządność wczoraj i dziś. Wychowanie do społeczeństwa do społeczeństwa obywatelskiego, Murzyn A. (red.), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
  • Winiarski M. (2012), Środowisko lokalne i szkoła środowiskowa w kontekście globalizacji – w dyskursie socjopedagogicznym, [w:] Pedagogiczne refleksje. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesor Józefie Brągiel, Górnicka B., Kurcz A. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
  • Winiarski M. (2013), Szkoła środowiskowa w globalizującej się przestrzeni lokalnej w dyskursie socjopedagogicznym, [w:] Pedagogika społeczna wobec zmian przestrzeni życia społecznego, Sobecki M., Danilewicz W., Sosnowski T. (red.), Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
  • Znaniecki F. (1973), Socjologia wychowania, t. 1: Wychowujące społeczeństwo (1928); t. 2: Urabianie osoby wychowanka (1930), PWN, Warszawa.
  • http://www.swietotrzechbraci.pl
  • http://www.zamekcieszyn.pl/pl/artykul/skarby-zi-cieszynskiej-trowly-409
  • http://kinonagranicy.pl
  • http://www.cieszyn.pl/?p=categoriesShow&iCategory=26
  • http:// www.stat.gov.pl
  • http://www.cbos.pl
  • http://zds.kprm.gov.pl./sites/default/files/pliki/mlodzi_2011_printerfiendly.pdf
  • Dafflon D. (2015), Ethnic Policies in Post-Soviet States: How Inclusive is Georgia? https://c-linkage.com/iccees2015/uploads/2348.pdf (data pobrania: 02.02.2016).
  • Kamiński Ł., Rembelińska O., Wymiary tożsamości Polaków w Gruzji. Polacy z Tbilisi, Achalciche,Lagodekhi: http://www.kaukaz.net/cgi-bin/blosxom.cgi/polish/polacygruzja/tekst (data pobrania: 20.12.2015).
  • Mróz J., Szałygin J., Polskie dziedzictwo w Gruzji, Fundacja Ochrony Wspólnego Dziedzictwa Kulturowego TERPA, Warszawa:http://www.tbilisi.msz.gov.pl/pl/informacje_konsularne/polonia_w_gruzji/ (data pobrania: 10.12.2015).
  • Organizacje Polonijne w Gruzji, https://www.msz.gov.pl/pl/p/tbilisi_ge_a_pl/c/MOBILE/informacje_konsularne/organizacje_polonijne_w_gruzji/ (data pobrania: 10.12.2015).
  • Polacy w Gruzji – Kresy: http://kresy.wm.pl/221207,Polacy-w-Gruzji.html#ixzz3ns6Pc7vD (datapobrania: 10.09.2015).
  • Polacy w Gruzji, https://www.warszawa.ap.gov.pl/publikacje/wystawa_gruzja1.pdf (data pobrania:10.09.2015).
  • Prześladkiewicz P., Kultura gruzińska o polskości: http://www.kaukaz.net/cgi-bin/blosxom.cgi/polish/gruzja/gruzja_art_polacy (data pobrania: 20.12.2015).
  • Wątróbski L., Polska szkoła w Tbilisi, http://wspolnota-polska.org.pl/wiadomosci/Polska-szkola-w-Tbilisi,4804.html (data pobrania: 12.12.2015).

Document Type

Publication order reference

Identifiers

ISSN
1642-672X

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-c65dcf69-9f16-40ea-ac8e-173a32fc77e7
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.