Podziały ideowe w obrębie opozycji politycznej w PRL w latach 1976–1989

• Authors: Wierzbicki Paweł

Title variants

EN

Ideological divisions within the political opposition in the People’s Republic of Poland (PRL) in the years 1976–1989

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The opposition environment in PRL in the years 1976–1989 was very complex in terms of ideology. Frequently, one group included nearly all of the orientations characteristic for traditional Polish political ideology, both from the personal, as well as political perspective. A classic example in this regard is “Solidarność”, which fought with the system by referring to typically rightist religious and na- tional values. At the same time, it was an organization of workers, which fought and organized strikes to defend the economic and political interests of the working class, which by definition is leftist. Therefore, part of the researchers opposed the idea of classifying anticommunist environments according to the classical leftist-rightist axis, claiming such divisions to be artificial and illegitimate. It was argued that under undemocratic conditions, one structure was composed of people with very different beliefs and the only integrating factor was their objection towards the existing reality, not common ideology. However, it is possible to distinguish the ideology of specific formations according to the so-called identification within the movement, prepared on the basis of statements made in samizdat publications, which describe the opposition in terms of worldview. The analyses were based mainly on the standard leftist-rightist division. Independent writers, using the designates of both attitudes, prepared reports of a dichotomous or heterogeneous character. The first identified specific groups within the movement as leftist or rightist. The second complicated the ideological image of the underground by introducing indirect categories, including structures which could not be explicitly classified according to a bipolar division. On the basis of the above, it is possible to distinguish a certain catalog of groups, whose programs and actions were classified by underground publicists as close to a specific ideology. Leftist opposition circles at that time included: KOR, NSZZ “Solidarność”, Ruch Społeczny WSN, Ruch Społeczny „Wyzwolenie”, PPS and Ruch „WiP”. The right-wing included ROPCiO, KPN, RMP and LDP „Niepodległość”.

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2013
• Issue: 1(21)
• Pages: 105-126

Contributors

author

Wierzbicki Paweł

• Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego w Krakowie

References

• J. Drewnowski, Władza i opozycja. Próba interpretacji historii politycznej Polski Ludowej, Londyn 1979, Kilka uwag o opozycji, „Droga” 1989, nr 28, s. 33-37 A. Kijowski, Co się zmieniło w świadomości polskiego intelektualisty po 13 grudnia 1981 roku, „Arka” 1983, nr 4, s. 10 J.R. Sielezin, Płaszczyzna konfrontacji politycznej między „Solidarnością” a władzą w latach 1980–1981, Wrocław 2005, J. Lityński, „Solidarność”: problemy, znaki zapytania, próby odpowiedzi, Warszawa 1984, A. Macierewicz, Tradycje polityczne w Polsce, „Głos” 1978, nr 4, s. 22 J. Lityński, Spoiwo. O prawach człowieka sentymentalnie, „Polityka” 1998, nr 50, s. 21 Słownik pseudonimów pisarzy polskich, t. 5: 1971–1995, red. Dobrosława Świerczyńska, Wrocław 1998, L. Kołakowski, Jak być konserwatywno-liberalnym socjalistą, „Konkret” 1985, nr 1, s. 5–6 K. Wolicki, Lewica-prawica c.d., „Wezwanie” 1988, nr 13, s. 7 K. Łabędź, Lewica w opozycji wobec władz PZPR w latach osiemdziesiątych [w:] Polska lewica w XX wieku: historia – ludzie – idee, red. T. Ślęzak, M. Śliwa, Kraków 2004, s. 281, A. Dudek, Lewica i prawica [w:] Słownik polityki, red. M. Bankowicz, Warszawa 1996, s. 134, A. Antoszewski, Prawica [w:] Leksykon politologii, red. A. Antoszewski, R. Herbut, Wrocław 1995, s. 307, Prawe i lewe, „Głos” 1978, nr 8, s. 27 Lewica i prawica ostateczne wyjaśnienia, „Kontra” 1990, nr 27, s. 2 Prawica-lewica. Konfrontacja, „Konkret” 1986, nr 3, s. 11 Rozdziały i symbole, „Gospodarz” 1978, nr 6, s. 2 Lewica-prawica, „Wezwanie” 1987, nr 12, s. 12–14 Czy władza jest lewicą. Ze staroświeckim Polakiem, czyli Piotrem Wierzbickim rozmawia Ewa Berberyusz, „Replika” 1986, nr 50, s. 6 H. Korwin, Sens ideowy pojęcia prawica, „Polityka Polska” 1984, nr 6, s. 15–17 J. Kuroń, O podziale na lewicę i prawicę uwag kilka, „Krytyka” 1986, nr 21, s. 140 J. Kuroń, Zasady ideowe [w:] Myśli o programie…, Zasady ideowe, Uwagi o strukturze…, Warszawa 1979, s. 38, B. Wildstein, Jakiej prawicy Polacy nie potrzebują, Lublin 1987, s. 4, A.E. Grysiński, Rozróżnienia polityczne, „Głos” 1990, nr 58/59, s. 49 W KOR-ze uderza integracja ludzi o różnych rodowodach. Rozmowa z Aleksandrem Smolarem [w:] Komitet Samoobrony Społecznej „KOR”, oprac. B. Wildstein, Kraków 1984, s. 75, J. Bartyzel, Współczesna prawica polska, „Droga” 1988, nr 25, s. 14 Akt Konfederacji Polski Niepodległej [w:] Akt Konfederacji, Deklaracja Ideowa i Statut Konfederacji Polski Niepodległej, Kraków 1987, s. 3, Grupa Publicystów Politycznych. Opozycja-polityka-państwo, Warszawa 1985, Lewica i my, „KOS” 1982, nr 12, s. 4 Krótka historia „Solidarności”, „Arka” 1983, nr 1, s. 40 Kornel. Z Przewodniczącym Solidarności Walczącej Kornelem Morawieckim rozmawia Artur Adamski, Wrocław 2007, Wyd. Kontra Zasady ideowe i program Solidarności Walczącej, „Biuletyn Dolnośląski” 1987, nr 5, s. 8 Budować pluralistyczne społeczeństwo, „Tygodnik Mazowsze” 1984, nr 102, s. 2 T. Wołek, Hybryda opozycji, „Polityka Polska” 1989, nr 13, s. 25 L. Moczulski, Rewolucja bez rewolucji, Warszawa 1979, E. Skalski, Lewica-prawica c.d., „Wezwanie” 1988, nr 13, s. 10 L. Moczulski, Lewica-prawica, „Wezwanie” 1987, nr 12, s. 5 Taki upór. Rozmowa z Jackiem Kuroniem, „Karta” 1987, nr 4, s. 142 Panorama polityczna opozycji polskiej, „Niepodległość” 1984, nr 25, s. 3–4 J. Korab-Staszewska, J. Belina-Mirecki, W. Zinger, Opozycji portret własny, „Wolny Czyn” 1986, nr 4, s. 9. Propozycja gry politycznej, „KOS” 1982, nr 8, s. 11 A. Michnik, Kościół, lewica, dialog, Warszawa 1983, Ruch Młodej Polski wobec obecnych problemów kraju. Dokument uchwalony na III Ogólnopolskim Spotkaniu Uczestników Ruchu Młodej Polski w Gdyni w dniu 22.VII.1981, "Bratniak. Pismo Ruchu Młodej Polski", nr 3(29), z czerwca, lipca i sierpnia 1981, str. 4-9 W. Bogaczyk, Dwa nurty, „Głos” 1990, nr 56/57, s. 74–78 Jaka prawica jest Polsce potrzebna, „Polityka Polska” 1984, nr 6, s. 5–11 Niezależne orientacje polityczne, „Myśl Niezależna” 1983, nr 5, s. 14. P. Wierzbicki, Myśli staroświeckiego Polaka, Warszawa 1986, P. Wierzbicki, Czas wyboru, „Głos” 1986, nr 49, s. 9–10 J.J. Lipski, Perspektywy i konsekwencje dnia dzisiejszego w Polsce, „Puls” 1987, nr 34, s. 19 KOR: Ludzie, działania, idee, Warszawa 1983, M. Zalewski, Przed granicą, Warszawa 1987. J. Holzer, „Solidarność” 1980–1981. Geneza i historia, Warszawa 1984, Z. Najder, Niepodległość, „Arka” 1988, nr 23, s. 23 Lewica – kryzys tożsamości, „Krytyka” nr 18, 1984, s. 63 Szkice o ideach WSN, „Idee Program Dokumenty” 1984, nr 1, s. 1–7 Do czego będziemy dążyć?, „KOS” 1989, nr 9, s. 5. Nowa PPS?, „Wyzwolenie” 1984, nr 2–3, s. 11 Solidaryzm – początki ideologii, „Walka” 1985, nr 2, s. 11–18 A. Znamierowski, Zaciskanie pięści. Rzecz o Solidarności Walczącej, Rzeszów [1989], s. 109 A. Friszke, Opozycja polityczna w PRL 1945–1980, Londyn 1994, J. Kwiatkowska, Co nowego w Ruchu Niezależnym, „Kultura” 1980, nr 7/8, s. 139 J.J. Lipski, KOR: Komitet Obrony Robotników – Komitet Samoobrony Społecznej, Warszawa 2006, G. Waligóra, Ruch Wolnych Demokratów 1975–1980. Wybór Dokumentów, Kraków 2003, A. Pleśnar, M. Sobierajski, Zarys tożsamości Ruchu Wolnych Demokratów (środowisko wrocławskie), Wrocław 1983, A. Friszke, Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi, Kraków 2010, Odezwa, „Front Robotniczy” 1985, nr 9, s. 1. Deklaracja Założycielska Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej „Wolność-Sprawiedliwość- Niepodległość”, „Robotnik” 1981, nr 80, s. 2. Drogi do Polski. Mirosław Dzielski, „Wolni i Solidarni” 1986, nr 24, s. 2 Aleksander Bolesławski [T. Syryjczyk], Pięć lat Solidarności (część II – grudzień 1981 – jesień 1985), „13. Pismo Chrześcijańsko-Liberalne” 1986, nr 1, s. 10. J. Korwin-Mikke, Katechizm robotnika liberała, „Zeszyty Liberałów” 1985, nr 3, s. 26. R. Chwedoruk, Socjaliści z „Solidarności” w latach 1989–1993, Warszawa 2004, P. Ikonowicz, Dojrzewanie rewolucji, „Robotnik Mazowiecki” 1988, nr 5, s. 4. Dlaczego jesteśmy w PPS, „KOS” 1988, nr 3, s. 4. A. Urban, Jakiej lewicy Polska potrzebuje?, „Robotnik Mazowiecki” 1989/1990, nr 14/30, s. 1–2. K. Dworaczek, Polska Partia Socjalistyczna 1987–1990 [w:] NSZZ Solidarność 1980–1989. Wokół „Solidarności”, t. 7, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010, s. 447, M. Piłka, Ani wolności ani pokoju (część 2), „Wiadomości” 1989, nr 1/2, s. 6. J. Holzer, K. Leski, Solidarność w podziemiu, Łódź 1990, R. Kasprzycki, Opozycja polityczna w Krakowie w latach 1988–1989, Kraków 2003, P. Wierzbicki, Idee lewicowe w myśli politycznej środowisk opozycyjnych w PRL w latach 1976–1989 [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011, t. 5, red. P. Gasztold-Seń, Ł. Kamiński, Warszawa 2012, s. 223–225, Zespół „Polityki Polskiej”, Między Polską naszych marzeń a Polską naszych możliwości. Szkic do programu, „Polityka Polska” 1984, nr 4, s. 10–16. A. Hall, Refleksje o polskiej prawicy, „Polityka Polska” 1984, nr 6, s. 21. Czesław Leopold [A. Rybicki], O Ruchu Młodej Polski, „Kultura” 1979, nr 10, s. 82. Deklaracja ideowa Ruchu Młodej Polski, Gdańsk 1980, P. Wierzbicki, Konfederacja Polski Niepodległej – model opozycyjności [w:] Konfederacja Polski Niepodległej na drodze do wolności, red. M. Wenklar, Kraków 2011, s. 51, Demokracja i niepodległość, „Opinia” 1977, nr 6, s. 108, G. Waligóra, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela 1977–1981, Warszawa 2006, B. Toruńczyk, Dlaczego endecja?, „Res Publica” 1979, nr 2, s. 65, Od redakcji, „Bratniak” 1977, nr 1, s. 2, Od redakcji, „Res Publica” 1979, nr 1, s. 1, D. Cecuda, Leksykon opozycji politycznej 1976–1989, Warszawa 1989, Polska Partia Niepodległościowa (PPN), „Kultura” 1987, nr 9, s. 93, Rada Naczelna PPN, Deklaracja programowa Polskiej Partii Niepodległościowej, „Polska Niepodległa” 1985, nr 1, s. 2. Liberalno-Demokratyczna Partia „Niepodległość”, Komunikat, „Niepodległość” 1984, nr 36, s. 1. P. Wierzbicki, „Twórczy antykomunizm” w służbie wolności. Cele cywilizacyjne, polityczne oraz moralne w programie Mirosława Dzielskiego i krakowskiego środowiska liberalnego, „Athenaeum” 2012, nr 33, s. 206, D. Tusk, Prawo do polityki, „Przegląd Polityczny” 1989, nr 12, s. 8, S. Kisielewski, Co przemyka się między cyframi [w:] Felietony zdjęte przez cenzurę, Warszawa 1998, s. 536, S. Drzyżdżyk, Chrześcijaństwo i liberalizm. Mirosława Dzielskiego koncepcja liberalizmu chrześcijańskiego, Bielsko-Biała 2000, K. Łabędź, Spory wokół zagadnień programowych w publikacjach opozycji politycznej w Polsce w latach 1981–1989, Kraków 1997, . J. Karpiński, Niezależność i demokracja, Warszawa 1986, s. 18, Nikt nam nie zabrania rozwijać etosu lewicy – wywiad z Dawidem Warszawskim, „Robotnik” 1987, nr 120, s. 2. Droga i wybór, „Przegląd Polityczny” 1987, nr 9, s. 15, Gdzie siły antykomunistyczne, „13 Grudnia” 1983, nr 2, s. 3, P. Wierzbicki, Idee lewicowe opozycji w PRL a świadomość społeczeństwa polskiego [w:] Elementy świadomości politycznej współczesnego społeczeństwa polskiego, red. K. Łabędź, Kraków 2012, s. 87, Wywiad z Janem Lityńskim, „Solidarność Walcząca” [Pismo Organizacji Solidarność Walcząca], Poznań, nr 53/54, 1986, s. 2. Jedność w wielości, „Opinia” 1977, nr 3, s. 7. Jedność nie znaczy „jednolitość”, „Solidarność Walcząca” [Pismo Organizacji Solidarność Walcząca], Wrocław 1983, nr 17 (47), s. 2.