POLSKA POŁUDNIOWO-WSCHODNIA (MAŁOPOLSKA)

• Authors: Kornecki Marian , Małkiewiczówna Helena

Title variants

EN

SOUTH-EASTERN POLAND

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The studies carried out since 1977 have covered 46 complexes of paintings, 11 out of which go for Cracow and the remaining ones are distributed in 11 voivodships. Until now thorough examinations of wall-painting have not been made on such a big scale, ant] considering a big number of post-war conservation discoveries they put Gothic wall-painting in Little Poland into a new light. At the same time this makes possible a synthetic analysis of the development of this artistic branch in the discussed region and is the subject of detailed considerations contained in the present article. Besides, it allows us to formulate a few general statements on formal and stylistic problems, theme and decorative programmes, problems of the authorship and finally the authenticity of art monuments. 1. The material compiled confirms observed already earlier affinities with Czech art, lasting in the 14th century and continuing till the end of the thirties of the 15th century, i.e. till the cirsis of art in Czechs brought about Hussite wars. That was also the period of Italian influence, the example of which are paintings at Niepołomice. Starting from the forties of the 15th century one can see a parallelism in the development of wall- and easel-painting as well as in the presence of elements of south-German and Austrian arts with a simultaneous intensification of local features associated with the development of local artistic circles. It was also possible to notice at that time a growing influence of graphic arts. Of interest was also a persisting, as if on the margin of transformations, permanent linear-graphic trend in a simplified form and a pronounced, although illusive, archaisation. 2. In the 14th and 15th centuries there could be found multiquartered zonic cycles as well as single painted compositions — „the pictures” , quite often dependent in their form on the articulation of architecture. One should also pay attention to a frequently found motif of drapery, developing as a result of the use of elements of illusionistic architecture. 3. In the 14th and 15th centuries there appeared cycles with a number of themes. In the 15th century their narrativeness increased. Most of the cycles were based on Passion and Holy Virgin themes, but there existed also numerous hagiographie and symbolic threads. Besides, the studies revealed the fact that paintings in Little Poland abounded in rare iconographie representations (like Scala Peceatorum or Misericordia Domini surrounded by prophètes from Arma Passionis in the Cracow Augustinians), or compositions brought to life by the pression of concrete religious and historic situations, such as a programme illustrating the idea of the fall and the redemption of man (at Koprzywnica) or the Apotheosis of Pope Urban V (at Czechów). 4. The studies have resulted in modest contributions to the determination of links between painted decorations and definite artists. Also, only few art monuments can be related to one another on the basis of formal features. However, this speaks for the fact that there were many painters, the majority of whom remain unfortunately anonymous. The examinations on the diversity of foundation initiatives have given better results. 5. The paintings uncovered in the early 20th century and before 1939 have survived to the present day after numerous preservation operations. According to the doctrine of that time they were usually far-going interventions which partially changed both iconography and, to a greater extent, formal features. Thus, of still greater value arc discoveries offering us the possibility to study original layers prior to preservation practice which, with present methods, can and should secure the maximum authenticity. The mist recent works usually meet that postulate. It should however be stated with regret that in some cases the interventions went too far and as a result of this there took place small interpretative errors.

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 1980
• Issue: 2
• Pages: 141-162

Dates

published

1980

Contributors

author

Kornecki Marian

• mgr, PKZ — Oddział w Krakowie IS PAN w Warszawie

author

Małkiewiczówna Helena

• mgr, Muzeum Narodowe w Krakowie

References

• F.M. S o b i e s z c z a ń s k i , Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w Dawnej Polsce, 1.1, Warszawa 1847;
• Wł. Ł u s z c z k i e w i с z, Malarstwo religijne w Polsce, [w:] Encyklopedia Kościelna, wyd. M. N o w o d w o r s k i , t. XIII, Warszawa 1880;
• St. Tomk o w i с z, Neuentdeckte mittelalterliche Wandmalereien in Krakau, „Kunstgeschichtliches Jahrbuch der K.K. Zentral-Kommission fur Erforschung und Erhaltung der Kunst- und Kunstdenkmale” , Beiblatt zum Band II, 1908;
• St. Tomk o w i с z, Zabytki malarstwa dekoracyjnego, „Czas” , 1909, nr 272 — 27.XI, s. 1—2;
• Z. A m e i s e n o w n a, Średniowieczne malarstwo ścienne w Krakowie, „Rocznik Krakowski”, XIX, 1923;
• T. D o b r o w o l s k i , Studia nad średniowiecznym malarstwem ściennym w Polsce, Poznań 1927.
• Wł. P o d i a c h a, Malarstwo średniowieczne, Lwow (1913—1914);
• F. K o p e r a , Dzieje malarstwa w Polsce, t. 1 : Średniowieczne malarstwo w Polsce, Krakow 1925, t. 2: Malarstwo w Polsce od X V I do X V III wieku, Krakow 1926;
• J. S t a r z y ń s k i i M . W a l i c k i , Malarstwo monumentalne w Polsce średniowiecznej, Warszawa 1929;
• S. Z a h o r s k a , Dzieje malarstwa polskiego, [w: Wiedza o Polsce, t. 4, cz. 2, Warszawa 1932;
• M. W a l i c k i i S. S t a r z y ń s k i , Dzieje sztuki polskiej, [w:] R. H a m a n n Historia sztuki, t. II, Warszawa 1934;
• T. D o b r o w o l s k i Sztuka Krakowa, Krakow 1950 (wyd. I i nast.);
• Z. В i a l l o w i с z Malarstwo ścienne, [w:] Sztuka polska czasow średniowiecznych. Praca zbiorowa pod red. G. Chmarzyńskiego, Warszawa 1953;
• T. D o b r o w o l s k i , Malarstwo, [w:] Historia sztuki polskiej w zarysie. Praca zbiorowa pod red. T. Dobrowolskiego i Wł. Tatarkiewicza, t. I: Sztuka średniowieczna, Krakow 1962 (wyd. I);
• A. B o c h n a k , Krakow gotycki, [w:] Krakow, jego dzieje i sztuka. Praca zbiorowa pod red. J. Dąbrowskiego, Warszawa, 1965;
• T. D o b r o w o l s k i , Sztuka polska od czasow najdawniejszych do ostatnich, Krakow 1974;
• J. K ę b ł o w s k i , Polska sztuka gotycka, Warszawa 1976;
• M. K o r n e c k i , Sztuka średniowieczna, [w:] T. C h r z a n o w s k i i M. K o r n e c k i , Sztuka ziemi krakowskiej ( druku).
• E. D u t k i e w i c z , Nowo odkryte dekoracje malarskie, „Ochrona Zabytkow” , nr 2, 1948, s. 65—69;
• E. D u t k i e w i c z , Z działalności Katedry Konserwacji Malowideł Ściennych ASP w Krakowie, „Ochrona Ząbytkow” nr 2, 1966, s. 49—61 ;
• H . P i e ń k o w s k a , Ważniejsze badania odkrywkowe i odkrycia zabytkowych malowideł ściennych na terenie woj. krakowskiego w latach 1951—1958, „Wiadomości Konserwatorskie” , t. V, 1958, s. 38 nn.;
• A. K y d r y ń ska , O pracach konserwatorskich przy malowidłach ściennych na na terenie wojewodztwa krakowskiego w latach 1945—1957, „Wiadomości Konserwatorskie” , t. V, 1958, s. 51 nn;
• H. P i e ń k o w ska, Znaczenie naukowe odkryć malowideł ściennych w Małopolsce Południowej, „Ochrona Zabytkow” , nr 1—2, 1977, s. 3—7. Por. też zestawienie zespołow gotyckich malowideł ściennych na terenie Małopolski ;
• J. S u d e r , Badania technik malowideł ściennych z X IV i X V wieku na terenie Małopolski Historycznej, „Ochrona Zabytkow” , nr 1,1962, s. 34—54.
• M. M a l a n e k, Poszukiwania pierwotnych narzutow i malowideł w cysterskich kościołach Małopolski, „Ochrona Zabytkow” , nr 2, 1964, s. 50—62;
• J. G a d o m s k i , Poźnoromańska dekoracja w refektarzu klasztoru cystersow w Wąchocku, „Folia Historiae Artium” , t. VIII, s. 43—60.
• А. С a b a ł a, Wyniki bieżących prac badawczych architektonicznych w kościele pokolegiackim Św. Małgorzaty w Nowym Sączu, „Rocznik Sądecki” , t. X/XI, 1969—1970, s. 473 oraz t. XIII, 1972, s. 330;
• E. P o l a k-T r a j d o s, Problem zależności obrazow ,,Opłakiwań” z Czarnego Potoku i Żywca od rysunkow Hansa z Tubingen, „Biuletyn Historii Sztuki” , z. 1, 1979, s. 35—39.
• T. D o b r o w o l s k i , Malowidła Tścienne w Mieronicach, „Prace z Historii Sztuki” , z. 9, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” , CCLVIII, Krakow 1971, s. 85—95.
• J. F u r d y n a , Konserwacja malowideł ściennych w kościele Św. Mikołaja h> Bejscach, „Ochrona Zabytkow”, nr 4, 1965, s. 47—57.
• J. G a d o m s k i , Malowidła ścienne z X IV wieku w Czchowie, „Folia Historiae Artium” , t. II, 1965, s. 5—42;
• J. G a d o m s k i , Kim był fundator malowideł ściennych z X IV wieku w Czchowie?, „Spraw, z posiedzeń Komisji Naukowych Oddziału PAN w Krakowie” , t. XIV/1, 1970, Krakow 1971, s. 172—175.
• B. D ą b-K a l i n o w s k a, XIV-wieczne malowidło koprzywnickie — misterium biblijne i kosmologiczne, [w:] Artium Questiones. Uniwersytet im. Mickiewicza w Poznaniu. Seria: Historia Sztuki, nr 8, 1979, s. 55—78.
• por. S. S t a r z y ń s k i i M. W a l i c k i , Malarstwo monumentalne..., s. 39. il. 11
• B. D ą b-K a l i n o w s к a, Malowidła niepolomickie a problem italianizmu w malarstwie Europy środkowej w 2 połowie X IV wieku, [w:] Gotyckie malarstwo ścienne w Europie środkowo-wschodniej. Materiały Konferencji Naukowej Instytutu Historii Sztuki (Poznań 20—23.Х.1975), pod red. A. Karłowskiej-Kamzowej. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Pozaniu. Seria: Historia Sztuki, nr 6, 1977, s. 51 —58 ;
• E. Ś n i e ż y ń s k a-S t o l o t, Malarskie fu n dacje krolowej Elżbiety Łokietkowny, [w:] Gotyckie malarstwo ścienne..., s. 63—69 ;
• E. N o g i e ć-C z e p i e l o w a, Niepołomice. Kościoł parafialny p.w. NP Marii, Dziesięciu Tycięcy Męczennikow i Jedenastu Tysięcy Męczennikow Kolońskich. Stan badań naukowych nad XI V-wieczną polichromią wnętrza, Krakow 1977 (mps, Archiwum PP Pracownie Konserwacji Zabytkow, Oddział w Krakowie. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej).
• K. P o l i t , Malowidła ścienne w kościele p.w. Wszystkich Świętych w Szydłowie, pow. Chmielnik, Kraków 1959 (mps, Archiwum Wydziału Konserwacji Dzieł Sztuki ASP w Krakowie).
• A.M. O l s z e w s k i , Niektore zagadnienia stylu międzynarodowego w Polsce, [w:] Sztuka i ideologia XV wieku, pod red. P. Skubiszewskiego, Warszawa 1978, s. 285—186.
• T. D o b r o w o l s k i , ,,Ukrzyżowanie” w kościele Św. Krzyża w Krakowie [w:] T. D o b r o w o l s k i , Studia nad średniowiecznym malarstwem..., s. 27—41.
• H. P i e ń k o w s k a , Dekoracja malarska prezbiterium kościoła w Bolechowicach, mps, Krakow 1968.
• H. M a ł k i e w i c z o w n a , Gotyckie malowidła ścienne sali parterowej kamienicy przy ul. Mikołajskiej 2 w Krakowie. Dokumentacja naukowo-historyczna, Krakow 1979 (mps, Archiwum PP Pracownie Konserwacji Zabytkow, Oddział w Krakowie. Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej).
• B. D ą b, "Nadanie reguły mnichom przez św. Augustyna”. Malowidło ścienne w krużganku klasztoru augustianow w Krakowie, „Biuletyn Historii Sztuki” , z. 3,1968, s. 356—360;
• J.E. Gi l , Określenie przyczyn zniszczenia XV-wiecznego malowidła ściennego w krużgankach pouagustiańskich w Krakowie, „Zeszyty Naukowe Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie” , z. 10, 1977, s. 62—66.
• T. D o b r o w o l s k i , Nowy Sącz czy Krakow? (Ze studiow nad malarstwem polskim około 1450 roku), [w:] Sztuka i historia. Księga pamiątkowa ku czci profesora Michała Walickiego, Warszawa 1966, s. 80—82;
• H. M a ł k i e w i c z o w n a , Wizerunki biskupow krakowskich w krużgankach franciszkańskich w Krakowie, „Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych Oddziału PAN w Krakowie” , t. XXI/2, 1977 (w druku).
• Opracowanie ikonografii malowidła por. H. M a ł k i e w i c z o w n a , Interpretacja treści piętnastowiecznego malowidła ściennego z Chrystusem w tłoczni mistycznej w krużgankach franciszkańskich w Krakowie, „Folia Historiae Artium” , t. VIII, 1972, s. 69—145.
• K. C e t n a r o w i c z , E. J a n s h o n , K. H a b e r n y i W. K a s p r z y k , Dokumentacja prac konserwatorskich prezbiterium i nawy (gotyckich, X V II w., neogotyckich 1866) w kościele parafialnym w Zbyszycach, woj. Nowy Sącz, Krakow 1977 (mps, Archiwum PP Pracownie Konserwacji Zabytkow, Oddział w Krakowie).
• T. D o b r o w o l s k i , Ukrzyżowanie w kolegiacie opatowskiej, [w:] T. D o b r o w o l s k i , Studia nad średniowiecznym malarstwem..., s. 53—59.
• J. S m o l i ń s k i , Kościoł PP Brygidek, poźniej PP Wizytek w Lublinie i odkryte malowidła ścienne z XV wieku, „Sprawozdania Komisji Historii Sztuki” , t. IX, 1913, szp. 267—300;
• K. E s t r e ic h e r , O treści malowideł w kościele brygidek >v Lublinie, „Prace Komisji Historii Sztuki” , t. VI, 1934—1935.
• T. D o b r z e n i e c k i , Niektore zagadnienia ikonografii Męża Boleści, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” , t. XV/1, 1971, s. 179—180.
• K. E s t r e i c h e r , Dekoracja malarska kaplicy Hińczy z Rogowa w katedrze na Wawelu, „Prace Komisji Historii Sztuki” , t. VIII, 1939—1946, s. 293—294;
• J. K a l i n o w s k a , Kaplica Jana Hińczy z Rogowa w katedrze na Wawelu i je j malowidła ścienne, Krakow 1970 (mps, złożony do druku w „Studiach do dziejow Wawelu” );
• J. K a l i n o w s k a , Brat Jan z Nysy malarz krakowski z wieku XV, „Biuletyn Historii Sztuki” z. 4, 1971, s. 369—377.
• W. Z a l e w s k i , Odkrycia malowideł w Domu Długosza w Wiślicy, [w:] Zespoł Badań nad Polskim Średniowieczem Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej. Sprawozdania I960. II Konferencja Naukowa w Warszawie 28 i 29 kwietnia 1961. Referaty i dyskusje, Warszawa 1963, s. 55;
• A. T o m a s z e w s k i , Z problematyki badań, konserwacji i ekspozycji zabytkow w Wiślicy, „Ochrona Zabytkow” , nr 2, 1964, s. 32.
• J. Ro s s , Odbudowa gotyckiego kościoła w Jaśle, „Ochrona Zabytkow” , nr 3—4, 1951, s. 150—162;
• T. C h r z a n o w s k i i M. K o r n e c k i , Zabytki plastyki gotyckiej w Diecezji Przemyskiej, „Nasza Przeszłość” , t. XLVI, 1976, s. 102—103.
• E. M a r x e n-W o l s k a, Malowidła ścienne w kościele parafialnym w Krościenku n. Dunajcem, „Biuletyn Historii Sztuki” , z. 1, 1957, s. 105;
• K. S o k o ł - G u j d a i L. P a n t o p u l o s , Krościenko nad Dunajcem, woj. krakowskie, pow. Nowy Targ. Kościoł parafialny p.w. Wszystkich Świętych. Malowidła ścienne w prezbiterium i nawie. Dokumentacja konserwatorska, Krakow 1971 (mps, Archiwum PP Pracownie Konserwacji Zabytkow, Oddział w Krakowie, Pracownie Konserwacji Dzieł Sztuki).
• J. i St. G a d o m s c y , Odkrycie polichromii w kościele parafialnym w Haczowie, „Biuletyn Historii Sztuki” , z. 2, 1957, s. 186—188;
• T. C h r z a n o w s k i i M. K o r n e c k i , Zabytki plastyki ..., s. 103— 104.
• M. C i c h o r z e w s k a-D r a b i k, Polichromia w krużgankach klasztoru OO. Bernardynow w Przeworsku, „Ochrona Zabytkow” , nr 4, 1962, s. 70—72.
• J.E. D u t k i e w i c z , Nowo odkryte malowidło ścienne w dawnym klasztorze augustianow w Krakowie, „Prace z Historii Sztuki” , z. 1. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” , 45, Krakow 1962, s. 53—77.
• H. M a ł k i e w i c z o w n a , Dokumentacja naukowo-historyczna malowideł ściennych na wschodniej ścianie prezbiterium kościoła Najświętszego Salwatora w Krakowie, Krakow 1977 (mps, Archiwum PP Pracownie Konserwacji Zabytkow, Oddział w Krakowie, Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej).
• K. P a s k a , Odsłonięcie i konserwacja malowidła ściennego, przedstawiającego Pokłon Trzech Kroli, na ścianie pd. prezbiterium kościoła OO. Benedyktynow w Tyńcu, Krakow 1966 (mps, Archiwum Wydziału Konserwacji Dzieł Sztuki ASP w Krakowie).
• B. K r a s n o w o l s k i , Nieznana, wczesnorenesansowa polichromia w kościele franciszkańskim w Nowym Korczynie, mps, Krakow 1976.
• B. Wo l f f-Ł o z i ń s k a, Malowidła stropow polskich 1 połowy X V w. Dekoracje roślinne i kasetonowe, Warszawa 1971.
• por. J. G a d o m s k i , Związki małopolskiego malarstwa cechowego w latach 1420— 1460 z malarstwem innych środowisk artystycznych w Europie, [w.]. Sztuka i ideologia X V wieku, pod red. P. Skubiszewskiego, Warszawa 1978, s. 311—325.
• Por. A. K a r ł o w s k a-K a m z o w a, Uwagi o systemach dekoracji gotyckich malowideł ściennych w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki” , z. 1, s. 23—30.
• Por. A. K a r ł o w s k a-K a m z o w a, Programy ideowe gotyckich malowideł ściennych w Polsce, [w:] Gotyckie malarstwo ścienne w Europie środkowo-wschodniej ..., s. 137—147.
• R. L e s z c z y ń s k a , Działalność konserwatorska Juliusza Makarewicza. (Malowidła ścienne), „Ochrona Zabytkow” , nr 2, 1968, s. 24—29.