Współczesna sytuacja socjolingwistyczna na Grodzieńszczyźnie

• Authors: Konczewska Katarzyna

Title variants

EN

Contemporary sociolinguistic specificity of the Grodno region

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia współczesną sytuację socjolingwistyczną na Grodzieńszczyźnie z uwzlędnieniem specyfiki regionu i ukazaniem podstawowych jej elementów. Temat został podjęty przez autorkę w związku z tym, że prace badaczy białoruskich dotyczące sytuacji socjolingwistycznej na Białorusi uwzględniają przeważnie wyłącznie opcję język rosyjski/białoruski i rzadko kiedy dotyczą Grodzieńszczyzny, zaś poświęcone temu regionowi prace badaczy polskich koncentrują uwagę przede wszystkim na sytuacji języka polskiego. Autorka artykułu przedstawia najważniejsze społeczne elementy sytuacji językowej w badanym regionie oraz sfery użycia podstawowych języków komunikacyjnych, uwzględniając powiązanie faktów językowych i społecznych. Przedstawione w artykule materiały są wynikiem badań opartych na: najnowszych danych statystycznych Narodowego Komitetu Statystyki Białorusi z ostatniego spisu ludności, obserwacji biernej i uczestniczącej, wywiadach, w tym biograficznych, z przedstawicielami różnych grup społecznych, danych o działalności organizacji społecznych, a także faktach znanych z autopsji.

EN

The article presents contemporary sociolinguistic situation of the Grodno region and try to emphasize on its basic elements. The topic has been taken by the author due to the fact that the Belarusian researchers, who focus on the sociolinguistic situation in Belarus usually include only Russian/Belarusian option and rarely refer to Grodno. On the other hand, Polish researchers pay attention primarily to the situation of the Polish language. The article presents the main elements of social language situation, as well as using the key areas of languages and communication taking into accounts the link between language and social facts. Theses presented in this article are the result of extensive research based respectively on: the latest statistics of the National Statistics Committee of Belarus from the last census, passive and participatory observation, several interviews (including biographical) with representatives of various social groups, information on the activities of civil society organizations, as well as known life experience.

Keywords

PL

Grodzieńszczyzna; sytuacja socjolingwistyczna; wielojęzyczność; Polacy na Grodzieńszczyźnie; sytuacja języka białoruskiego

EN

Grodno; multilingualism; Poles in the Grodno region; Belarusian language

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2015
• Issue: 29
• Pages: 149-169

Dates

published

2015

Contributors

author

Konczewska Katarzyna

• Grodno (Białoruś)

References

• Cockiewicz W. 2013: Jak uporządkować terminologiczny chaos w glottodydaktyce i po co?, LingVaria VIII/1 (15), 201–213.
• Kabzińska I., 1999: Wśród kościelnych Polaków. Wyznaczniki tożsamości narodowej Polaków na Białorusi, Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
• Konczewska K. 2011: Język bohaterów Elizy Orzeszkowej a współczesny język polski na Grodzieńszczyźnie, [w:] C. Мусиенко (ред.), Творчество Элизы Ожешко в эстетическом пространстве совре менности, Гродно: ГрГУ им. Я. Купалы, 246–256.
• Konczewska K. 2012: Sytuacja języka polskiego na Grodzieńszczyźnie, [w:] E. Dzięgiel, K. Czarnecka, D.A. Kowalska (red.), Język Polski Dawnych Kresów Wschodnich, t. 5, Warszawa, 133–142.
• Konczewska K. 2013: Nauczanie języka polskiego na Wschodzie. Zagadnienia lepsze a gorsze, [w:] B. Skowronek, E. Rudnicka-Fira (red.), Gor szenie w literaturze, języku, mediach i edukacji, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 215–228.
• Konczewska K. 2014a: Nauczanie języka polskiego na Grodzieńszczyźnie. Diagnozy i perspektywy, [w:] K. Biedrzycki, W. Bobiński, A. Janus-Sitarz, R. Przybylska (red.), Polonistyka dziś — kształcenie dla jutra, t. 3, Kraków: Universitas. 128–138.
• Konczewska K. 2014b: Polszczyzna grodzieńska w mediach, [w:] E. Rudnicka-Fira, M. Błasiak-Tytuła (red.), Język w środowisku wiejskim, t. 2, Kraków: Collegium Columbinum, 183–191.
• Konczewska K. 2014c: Uwagi o polszczyźnie inskrypcji nagrobnych na Grodzieńszczyźnie, Acta Baltico-Slavica 38, 67–88. DOI: 10.11649/abs.2014.013.
• Konczewska K. 2014d: Język polski na Grodzieńszczyźnie, rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. zw. dr. hab. Leszka Bednarczuka, archiwizowana w Bibliotece Głównej UP im. KEN w Krakowie, sygnatura D 1402.
• Łukuć A. 2011: Cmentarze parafii rzymskokatolickiej Teolin na pograniczu polsko-białoruskim, [w:] F. Czyżewski, A. Dudek-Szumigaj, L. Frolak (red.), Nekropolie jako znak kultury pogranicza polskowschodniosłowiańskiego, Lublin, 107–114.
• Maryniakowa I., Grek-Pabisowa I., Zielińska A. 1996: Polskie teksty gwarowe z obszaru dawnych Kresów północno-wschodnich, Warszawa: PAN.
• Morita K. 2002: Związek „prostej mowy” na dawnych Kresach Wschodnich z „prostą mową” w Wielkim Księstwie Litewskim. Uwagi terminologiczne, [w:] Z. Abramowicz (red.), Studia Slawistyczne, z. 3: Wielojęzyczność i wielokulturowość na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim, Białystok, 147–153.
• Morita K. 2004: „Mowa prosta” na Kresach Wschodnich w aspekcie historycznym, [w:] A. Kuczyński, M. Michalska (red.), Kultura i świadomość etniczna Polaków na Wschodzie. Tradycja i współczesność, Wrocław, 151–159.
• Morita K. 2006: Przemiany socjolingwistyczne w polskich społecznościach na Litwie (region trocki) i Białorusi (region iwieniecki), Prace Slawistyczne 117, Warszawa, 126–149.
• Ostrowski B. 2013: Białoruskie gwary Grodzieńszczyzny. Wybrane zagadnienia, Kraków: Lexis.
• Rozwadowski J. 1995: Litewska gwara okolic Zdzięcioła na Nowogródczyźnie, Kraków: PAN.
• Smułkowa E. 2000: Dwujęzyczność po białorusku: bilingwizm, dyglosja, czy coś innego?, [w:] Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 501–508.
• Smułkowa E. 2002: Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Smułkowa E. 2009: Uwagi o słownictwie dwujęzycznych mieszkańców Brasławszczyzny i sposobie jego prezentacji, [w:] E. Smułkowa (red.), Brasławszczyzna. Pamięć i współczesność, t. II: Słownictwo, Warszawa.
• Zielińska A. 2009: O polszczyźnie szlachty grodzieńskiej, [w:] E. Dzięgiel, A. Zielińska (red.), Polszczyzna za granicą jako język mniejszości i języki mniejszościowe w Polsce, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 55–72.
• Булдык И.М. 1983: Функционирование белорусского и русского языков в сельской местности Гродненской области БССР, автореферат на соискание ученой степени кандидата филологи ческих наук, Минск: Институт языкознания им. Я. Коласа.
• Даніловіч М. 2008: Лінгвістычнае краязнаўства Гродзеншчыны, Гродна: ГрГУ ім. Я. Купалы.
• Дода Я. 1997: Моўныя асаблiвасцi надмагiльных надпiсаў беларуска-лiтоўскага сумежжа, [w:] „Весцi Мiжнароднай Акадэмii вывучэння нацыянальных меншасцей”, т. 2, 34–36.
• Жураўскі А.І. 1982: Двухмоўе і шматмоўе ў гісторыі Беларусі, [w:] Пытанні білінгвізму і ўзаемад зе яння моў, Мінск, 18–49.
• Закон 1990: Закон БССР о языках в Белорусской ССР, Минск.
• Запрудск і С. 2009: Некаторыя заўвагі аб вывучэнні “трасянкі”, або Выклікі для буларускіх гумані тарных і сацыяльных навук, ARCHE 11–12, 157–200.
• Зиновский В.И. (ред.) 2011: Национальный состав населения Республики Беларусь, т, 3, Минск: Национальный статистический комитет.
• Калита И.В. 2010: Современная Беларусь: языки и национальная идентичность, Ústi nad Labem: Univerzita J.E. Purkynĕ.
• Кибинь А.С. 2008: Ятвяги в X–XI вв.: «балтское племя» или «береговое братство»?, Studia Slavica et Balcanica Petropolitana 2, 117–132.
• Конюшкевич М.И. 1994: Языковая ситуация в Беларуси и особенности функционирования русского и белорусского языков, [w:] Язык в контексте общественного развития, Москва, 213–221.
• Конюшкевич М.И. 1998: Проблемы социума, говорящего на «белорусско-русском языке», [w:] Язык и социум: материалы III Международной научной конференции, Минск: БГУ, 48–53.
• Коряков Ю.Б. 2002: Языковая ситуация в Белоруссии и типология языковых ситуаций, Москва, http://lingvarium.org [03.04.2015].
• Крысин Л.П., Мельникова Л.А., Вешторт Г.Ф. 1999: Типология двуязычия и многоязычия в Беларуси, Минск: Национальная академия наук Беларуси, Институт языкознания им. Я. Коласа.
• Кур’ер 2001: До чего доводит трасянка, Кур’ер 3 (6), 27.
• Лукашанец А.А. (рэд.) 1997: Беларуская і руская мова ў Беларусі: праблемы функцыянавання і ўзае мадзеяння: Тэзісы дакладаў навуковай канферэнцыі, прысвечанай 20-годдзю аддзначэння беларуска-рускіх моўных сувязей, Мінск: БГУ.
• Лукашанец А.А. 1998: Двухмоўе і праблема роднай мовы (сацыялагічны аспект), Гуманітарнаэканамічны веснік 1, 73–80.
• Мечковская Н.Б. 2003: Языковая ситуация в Беларуси: этические коллизии двуязычия, [w:] Белорусский язык: Социолингвистические очерки, Specimina philologae Slavicae 138, Műnchen: Verlag Otto Sagner, 126–143.
• Позняк З. 1998: Двуязычие и бюрократизм, Радуга 4, 36–50.
• Рамза Т. 2010: Трасянка: национально-прецедентный феномен или «ключевое слово текущего момен та»? Беларуская думка 7, 112–116.
• Раткевич А. 2014: Польский язык на Беларуси в XX веке (1920-е – 1990-е гг.): социолингвистический аспект, автореферат на соискание ученой степени кандидата филологических наук, Минск: ГНУ «Центр исследований белорусской культуры, языка и литературы НАН Беларуси».
• Свяжынскі У. 1990: З гісторыі беларускай трасянкі, Наша слова 2, 5.
• Хентшель Г., Киттель Б. 2011: Языковая ситуация в Беларуси: мнение белорусов о рапро стране нии языков в стране, [w:] Социология 4, 62–78.
• Цыху н Г. 2006: Языковая ситуация и смешанные формы речи в Беларуси, [w:] Сопоставительное язы кознание XXXI, т. 1, 55–61.
• Чуханова А.В. 2011: Национальная и языковая специфика белорусско-литовского пограничья, [w:] Русский язык: система и функционирование, сборник материалов V международной научной конференции, Минск: издательский центр БГУ, 368–372.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.29.9