Archaeological heritage in forested areas – challenges, problems and solutions

• Authors: Zapłata Rafał , Stereńczak Krzysztof
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The paper is meant as a springboard for a discussion on the issue of archaeological finds in forested areas, with regard to the situation in Poland. Firstly, the issue of identifying cultural heritage in forested areas will be discussed, with a particular emphasis on the role and significance of the latest non-invasive technologies, especially laser scanning (LiDAR). Another element of the paper is the issue of protecting cultural and environmental heritage, therefore, the issue requiring an interdisciplinary approach, the necessity to work out optimal solutions, at the same time recognising the two aforementioned groups of historic objects that require integrated activities, as well as large-scale and long-term strategies. Examples of current activity will be presented by referring to the work that is being / has been realised, using the experience gained from scientific projects or institutional activities in Poland. The paper is directed towards “preventive activities to save archaeological objects in forested areas” and answering the question – how to effectively and optimally identify, examine, protect, manage and present historic heritage in forested areas. The paper fits in with tasks related to “Inventorying cultural heritage“, which are carried out within the assignment commissioned by the State Treasury – the State Forests National Forest Holding - General Forest Management.

Keywords

EN

forested areas; archaeology; State Forests; Poland

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Raport
• Year: 2018
• Volume: 13
• Pages: 217-227

Contributors

author

Zapłata Rafał

• Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw, Poland.

author

Stereńczak Krzysztof

• Forest Research Institute, Poland.

References

• Affek A. N., Zachwatowicz M., Sosnowska A., Gerlée A., Kiszka K. 2017. Impacts of modern mechanised skidding on the natural and cultural heritage of the Polish Carpathian Mountains. Forest Ecology and Management 405, 391-403.
• Bakuła K., Ostrowski W., Zapłata R., Kurczyński Z., Kraszewski B., Stereńczak K. 2016. Zalecenia w zakresie pozyskiwania, przetwarzania, analizy i zastosowania danych LIDAR w celu rozpoznania zasobów dziedzictwa archeologicznego w ramach programu AZP. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, https://www.nid.pl/pl/Dla_specjalistow/ Badania_i_dokumentacja/zabytki-archeologiczne/in¬strukcje-wytyczne-zalecenia/2017_instrukcja_LIDAR_ NID.PDF (access: 31.08.2018)
• Banaszek Ł. 2015. Przeszłe krajobrazy w chmurze punktów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Banaszek Ł., Rączkowski W. 2010. Archeologia w lesie. O iden¬tyfikacji stanowisk archeologicznych w gminie Polanów (i nie tylko). In W. Rączkowski, J. Sikora (eds.), Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej 10: Miasto i gmina Polanów. Polanów: Fundacja Dziedzictwo, Wydawnictwo Region, 117–131.
• Budziszewski J., Grabowski M. 2015. Zasoby archeologiczne na terenach polskich lasów. In D. J. Gwiazdowicz, K. Rykowski (eds.), Materiały trzeciego panelu ekspertów w ra¬mach prac nad Narodowym Programem Leśnym. Dziedzictwo. Lasy i gospodarka leśna w kulturze i dziedzictwie narodowym. Sękocin Stary: Instytut Badawczy Leśnictwa, 207-218.
• Budziszewski J., Zapłata R. 2011, Raport końcowy z wykonania zadania w ramach Programu „Dziedzictwo Kulturowe” priorytet 5 Ochrona zabytków archeologicznych ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zadanie pn. Badania pradziejowych kopalń krzemienia z użyciem LIDAR zostało wykonane w okresie od 01.01.2011 r. do 31.12.2011 r. zgodnie z umową nr 01163/11/FPK/NID, zawartą w dniu 13.05.2011 r., pomiędzy Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego a Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego, (type script in the archive UKSW and NID). Warszawa.
• Byszewska A. 2018. The archaeological heritage of Woodlands – collective responsibility. (paper at the conference “Archeologia obszarów leśnych / The Archaeology of Woodlands”, 19-20.04.2018, Białowieża / Poland).
• Czebreszuk J., Jaeger M., Pospieszny Ł., Cwaliński M., Niebieszczański J., Stróżyk M. 2013. Modelowe badania nieinwazyjnych obszarów leśnych – Las Krotoszyn. Z badań nad przemianami krajobrazu kulturowego w pradziejach Wielkopolski. Fontes Archaeologici Posnanienses 49, 157-175.
• Decyzja nr 343. Decyzja nr 343 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 16 czerwca 2016 r. w sprawie zlecenia konsorcjum czterech instytucji: Instytutu Badawczego Leśnictwa, Studia Opracowań Przyrodniczych Krzysztof Kajzer, Stowarzyszenia Ochrony Sów, Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, usługi badawczej pod nazwą „Ocena stanu różnorodności biologicznej w Puszczy Białowieskiej na podstawie wybranych elementów przyrodni¬czych i kulturowych (OR.5001.25.3.2016).
• Decyzja nr 533. Decyzja nr 533 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 4 listopada 2016 r. w sprawie zlecenia konsorcjum czterech instytucji: Instytutu Badawczego Leśnictwa, Instytutu Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, F.H.U. BIODATA Michał Kocik, Fundacji HEREDITAS, usługi badawczej pod nazwą „Ocena stanu różnorodności biolo¬gicznej w wybranych nadleśnictwach RDLP Krosno na pod¬stawie wybranych elementów przyrodniczych i kulturowych (OR.5001.30.3.2016).
• Decyzja nr 131. Decyzja nr 131 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 1 czerwca 2017 r. w sprawie zlecenia konsorcjum czterech instytucji: Instytutu Badawczego Leśnictwa, Studia Opracowań Przyrodniczych Krzysztof Kajzer, Stowarzyszenia Ochrony Sów, Fundacji Hereditas, usługi badawczej pod nazwą „Ocena i monitoring zmian stanu różnorodności biologicznej w Puszczy Białowieskiej na podstawie wybranych elementów przyrodniczych i kulturowych – kontynuacja (OR.5001.2.3.2017).
• Haze M. (ed.) 2012. Zasady hodowli lasu. Warszawa: Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych.
• Kobyliński Z., Borowski M., Budziszewski J., Herbrich T., Jaszewska A., Kobyliński Ł., Sławik Ł., Wach D., Wysocki J. 2012. Kompleksowe, niedestrukcyjne rozpoznanie zasobów archeologicznych Starego Kraju w województwie lubuskim. Archeologia Środkowego Nadodrza 9, 7-38.
• Kurczyński Z. 2012. Mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego a dyrektywa powodziowa. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji 23, 209-217. http://ptfit.sgp.geodezja.org.pl/wydawnictwa/archiwum_vol_23/Kurczynski.pdf (access: 31.08.2018).
• Latałowa M. 2018. Osady śródleśnych jezior i torfowisk – źródło informacji o dawnej działalności człowieka w warunkach ograniczonej eksploracji archeologicznej. [Sediments from mid-forest lakes and mires – a source of information on past human activity in the context of limited archaeological exploration]. (paper at the conference “Archeologia obszarów leśnych / The Archaeology of Woodlands”, 19-20.04.2018, Białowieża / Poland).
• Nowakowski J. 2010. Airborne Laser Scanning (ALS) w polskiej archeologii. Próby, doświadczenia, wyniki (paper at the conference “XIX Konferencja Sprawozdawcza. Badania archeologiczne na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w latach 2008-2009”. Poznań).
• Różycki S., Zapłata R. 2017. Archiwalne zdjęcia lotnicze – potencjał i możliwości w badaniach dziedzictwa kulturowego na wybranych obszarach RDLP w Krośnie oraz na terenach Magurskiego i Roztoczańskiego Parku Narodowego. (paper at the conference „Inwentaryzacja dziedzictwa kulturo¬wego (archeologicznego) na wybranych obszarach RDLP w Krośnie oraz na terenie Magurskiego i Roztoczańskiego Parku Narodowego 2016-2017”, 30.11.2017, Krosno).227
• Stereńczak K., Zapłata R., Wójcik J. 2017. „Inwentaryzacja dziedzictwa kulturowego” w polskiej części Puszczy Białowieskiej w 2016 r. w ramach usługi naukowo-badawczej pt. „Ocena stanu różnorodności biologicznej w Puszczy Białowieskiej na podstawie wybranych elementów przyrodniczych i kulturowych”. Warszawa-Sękocin Stary: Instytut Badawczy Leśnictwa. https://www.ibles.pl/web/guest/badania/ puszcza-bialowieska-dziedzictwo-kulturowe/inwentaryzacja-dziedzictwa-kulturowego (access: 31.08.2018).
• Święcicki Z. 2012a. Instrukcja urządzania lasu. Część 1. Instrukcja sporządzania projektu planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa. Warszawa: Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych.
• Święcicki Z. 2012b. Instrukcja urządzania lasu. Część 2. Instrukcja wyróżniania i kartowania w Lasach Państwowych typów siedliskowych lasu oraz zbiorowisk roślinnych. Warszawa: Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych.
• Święcicki Z. 2012c. Instrukcja urządzania lasu. Część 3. Instrukcja techniczna sporządzania i wydruku map leśnych. Warszawa: Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych.
• Wężyk P. (ed.), 2015. Podręcznik dla uczestników szkoleń z wykorzystania produktów LiDAR. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii. http://www.gugik.gov.pl/__data/ assets/pdf_file/0019/23752/PODRECZNIK_ISOK_ wyd.2.pdf (access: 31.08.2018).
• Wysocki J (ed.) 2017. Dziedzictwo kulturowe w lasach. Konserwacja zapobiegawcza środowiska 4. Archaeologica Hereditas. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej.
• Zapłata R., Sławik Ł., 2010, LIDAR zmienia archeologię. Geodeta 10/185, 42-44.
• Zapłata R. 2013. Nieinwazyjne metody w badaniu i dokumentacji dziedzictwa kulturowego – aspekty skanowania lasero¬wego w badaniach archeologicznych i architektonicznych. Warszawa: Fundacja Hereditas.
• Zapłata R., Bałazy R., Lewicki J., Zawiła-Niedźwiecki T. 2015. Dziedzictwo kulturowe w lasach. Zabytki architektury, przemysłu, historyczne fortyfikacje i zasoby archeologiczne. Trudne wyzwania i interdyscyplinarne strategie ochrony. In: D. J. Gwiazdowicz, K. Rykowski (eds.), Materiały trzeciego panelu ekspertów w ramach prac nad Narodowym Programem Leśnym. Dziedzictwo. Lasy i gospodarka leśna w kulturze i dziedzictwie narodowym. Sękocin Stary: Instytut Badawczy Leśnictwa, 340-353.
• Zapłata R., Różycki S., 2015, Historic aerial photographs in the analysis of cultural landscape. In: T. Veljanovski, D. Cowley, I. Bugarski, V. Ivanisevic, G. Kiarszys (eds.), Recovering lost landscapes (= Institute of Archaeology Belgrade Monographs 58, Aerial Archaeology Research Group. Occasional Publication 6). Belgrade: Institute of Archaeology, 107-115.
• Zapłarta R., Stereńczak K. 2016. Puszcza Białowieska, LiDAR i dziedzictwo kulturowe – zagadnienia wprowadzające. Raport 11, 239-255.
• Zapłata R., Stereńczak K. 2018. Wielkoobszarowe badania dziedzictwa archeologicznego na terenach leśnych. Kurier Konserwatorski 15. in print.
• Zapłata R., Stereńczak K., Ksepko M., Wajda S. 2018. Puszcza Białowieska – dziedzictwo archeologiczne w świetle najnowszych badań. Od koncepcji badania zabytków archeologicz¬nych – przez metody nieinwazyjne – po ochronę i zarządzanie zasobami kulturowymi na ternach leśnych. [Puszcza Białowieska (Białowieża Forest) – archaeological heritage in the light of latest research]. (paper at the conference “Archeologia obszarów leśnych / The Archaeology of Woodlands”, 19-20.04.2018, Białowieża / Poland).
• Zapłata R., Szady B., Stereńczak K. (red.) 2014. Laserowi Odkrywcy. Nieinwazyjne badanie i dokumentowanie obiektów archeologicznych i historycznych województwa świętokrzyskiego. Stare Babice: Fundacja Centrum Geohistorii.
• Zarządzenie nr 53. Zarządzenie nr 53 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 21 listopada 2011 r., obowiązującym w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych od dnia 1 stycznia 2012 r. Warszawa.
• Zawadzki M. 2017. Kartografia historyczna w badaniach dziedzictwa kulturowego na wybranych obszarach RDLP w Krośnie oraz na terenach Magurskiego i Roztoczańskiego Parku Narodowego (paper at the conference „Inwentaryzacja dziedzictwa kulturowego (archeologicznego) na wybranych obszarach RDLP w Krośnie oraz na terenie Magurskiego i Roztoczańskiego Parku Narodowego 2016- 2017”, 30.11.2017, Krosno).
• Zawadzki M., Stereńczak K., Zapłata R., Wajda S. 2018. Zastosowanie archiwalnych materiałów kartograficznych i teledetekcyjnych w działaniach inwentaryzacyjnych Lasów Państwowych. Dziedzictwo kulturowe i geobaza obszarów RDLP w Krośnie. (paper at the conference “Geomatyka w Lasach państwowych” 11-13.09.2018, Rogowo).
• Zimny M., Latałowa M., Pędziszewska A., 2017. Późno-holoceńska historia lasów Rezerwatu Ścisłego Białowieskiego Parku Narodowego. In: A. Keczyński (ed.), Lasy Rezerwatu Ścisłego Białowieskiego Parku Narodowego. Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 30-59.