Polityczna Szkoła Wojskowa w Leningradzie dla działaczy Komunistycznej Partii Polski. Zarys genezy i funkcjonowania (1925-1932)

• Authors: Kowalczyk Elżbieta

Title variants

EN

Political Military School in Leningrad for the activists of the Polish Communist Party. Origins and functioning (1925-1932)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy genezy i działalności Politycznej Szkoły Wojskowej dla działaczy Komunistycznej Partii Polski w Leningradzie. Do tej pory temat szkolnictwa wojskowego dla polskich działaczy komunistycznych na terenie ZSRR w okresie międzywojennym jest bardzo słabo rozpoznany, za sprawą utrudnionego dostęp do niektórych archiwów rosyjskich. Chodzi tu oczywiście o Archiwum FSB i archiwów wojskowych. W sytuacji gdy już ustabilizowała się sytuacja polityczna w Europie, 25 lutego 1925 r. Politbiuro WKP(b) zgłosiło projekt normatywu, mówiącego o likwidacji radzieckich dywersyjnych grup wywiadowczych, działających na terytorium Polski. Taki krok władzy radzieckiej był wymuszony poprzez zaistniałą właśnie sytuacją polityczną w Europie. Tym samym radzieckie grupy dywersyjne, które przekraczały w znacznym stopniu normy funkcjonowania i działalności wywiadowczej, wycofano z ziem polskich. Władze państwowe i partyjne ZSRR postanowiły wykorzystania do własnych celów, również wywiadowczych, organów Międzynarodówki Komunistycznej (MK). 8 marca 1925 r. pojawił się bardzo ważny dokument, tym razem sygnowany przez Komitet Wykonawczy MK. Był on odpowiedzią MK na normatyw przyjęty przez WKP(b). Dotyczył tzw. „wojennej roboty” i wyrażał konieczność otoczenia przez partię komunistyczną działalnością armii, żandarmerii i policji „w całym szeregu krajów” a zwłaszcza strategicznych dla ZSRR, za jakie uważały m.in. Niemcy, Czechosłowację, Bułgarią i Polskę. Zgodnie z rezolucją KW MK przy partiach komunistycznych działających w tych państwach, miały być zakładane oddziały/wydziały wojenne, zwane też wojskowymi. Tym samym powstał pomysł utworzenia szkół wojskowo-politycznych dla przedstawicieli wspomnianych państw. Projekt utworzenia wielomiesięcznej Politycznej Szkoły Wojskowej dla polskich komunistów, stał się realny, gdy Wydział Agitacyjno-Propagandowy KW MK, zgodnie z wcześniejszymi postanowieniami i po uzyskaniu zgody KC WKP(b), wniósł na rozszerzone Plenum na wiosnę 1925 r. projekt utworzenia sześciu centralnych szkół. Postanowienie Prezydium KW MK w tej sprawie zostało przyjęte 6 maja 1925 r. Pracę szkoła rozpoczęła 1 października 1925 r. w Leningradzie, w którym pozostała do 1932 r.

Keywords

PL

ruch komunistyczny Komunistyczna Partia Robotnicza Polski Międzynarodówka Komintern Przedstawicielstwo KPP przy Komitecie Wykonawczym Międzynarodówki Leningrad szkoły wojskowe szkoły polityczne szkolnictwo partyjne

EN

Communist movement the Polish Communist Party the Pollish Communist Worker's Party International Comintern the Polish Communist Party Representation at the International Executive Committe Leningrad military schools political schools party education

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2016
• Issue: 27
• Pages: 309-326

Contributors

author

Kowalczyk Elżbieta

• IPN Warszawa

References

• Adibiekow Grant, Szachnazarowa E.S., Szirina Kiryłł, Organizacionnaja struktura Komintierna 1919–1943, Moskwa 1997.
• Budzyńska Celina, Strzępy rodzinnej sagi, Warszawa 1997
• Dominiczak Henryk, Granica wschodnia Rzeczpospolitej Polskiej w latach 1919–1939, Warszawa 1992.
• Dwie autobiografie Bolesława Bieruta z 1940 i 1941 roku, „Zeszyty Historyczne” z. 163, Paryż 2008.
• Eisler Jerzy, Siedmiu wspaniałych. Poczet pierwszych sekretarzy KC PZPR, Warszawa 2015
• Gadomski Bohdan, Biografia agenta. Największy agent policji politycznej II RP Józef-Josek Mützenmacher (1903–1947), Warszawa 2009.
• Garlicki Aleksander, Bolesław Bierut, Warszawa 1994.
• Gomułka Władysław, Pamiętniki, t. 1, Warszawa 1994.
• Kołakowski Piotr, NKWD i GRU na ziemiach polskich 1939–1945, Warszawa 2002.
• Kowalczyk Elżbieta, Wpływ walk frakcyjnych w Komunistycznej Partii Polski na warszawską organizację partyjną, [w:] Elity komunistyczne w Polsce, pod red. Mirosława Szumiły i Marcina Żukowskiego, Warszawa – Lublin 2015.
• Krzak A., Metody i formy działań kontrwywiadowczych Wydziału IIb stosowane w zwalczaniu radzieckich służb specjalnych [w:] Polski wywiad wojskowy 1918–1945, pod red. Piotra Kołakowskiego, Andrzeja Pepłońskiego, Toruń 2006.
• Litwiński Robert, Policja Państwowa wobec ruchu komunistycznego w międzywojennej Warszawie, [w:] Komuniści w międzywojennej Warszawie, red. Elżbiety Kowalczyk, Warszawa 2014.
• Lubianka. WCzK – OGPU – NKWD – NKGB – MGB – MWD – KGB 1917–1960 Sprawocznik, pod red. Alieksandra Kokurina, Nikołaja Pietrowa, Moskwa 1977.
• Materski Wojciech, Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918–1943, Warszawa 2005.
• Materski Wojciech, Polska a ZSRR 1923–1924. Stosunki wzajemne na tle sytuacji politycznej w Europie, Warszawa 1981.
• Materski Wojciech, Wymiana więźniów politycznych pomiędzy II Rzeczpospolitą a Sowietami w okresie międzywojennym (kontekst warszawski), [w:] Komuniści w międzywojennej Warszawie, pod red. Elżbiety Kowalczyk, Warszawa 2014.
• Organizacja służby informacyjnej, [Warszawa 1923].
• Pawłowski Ignacy, Pierwsza Wojskowa Szkoła Polityczna Komunistycznej Partii Polski, „Zeszyty Naukowe WAP”, seria historyczna, 1962, nr 6 (23).
• Pawłowski Ignacy, Polityka i działalność wojskowa KPP 1918–1928, Warszawa 1964.
• Pepłoński Andrzej, Wywiad polski na ZSRR 1921–1939, Warszawa 2010.
• Politbiuro CK RKP(b) – WKP(b) I Komitiern. Dokumenty, pod red. Granta Adibiekowa, Moskwa 2004.
• Politbiuro CK RKP(b) – WKP(b) i Komitiern. Dokumienty, Moskwa 2004.
• Skubisz Paweł, Wojska Pograniczne ZSRS na odcinku z Polską w świetle wywiadu II Rzeczpospolitej (1921–1939), Szczecin 2010.
• Szumiło Mirosław, Wspomnienia Romana Zambrowskiego z Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej w Moskwie (1929–1931), „Komunizm: system – ludzie – dokumentacja” 2012, nr 1. http://komunizm.net.pl/wp-content/uploads/08.pdf [dostęp dn. 28.04.2015].
• Śleszyński Wojciech, Bezpieczeństwo wewnętrzne w polityce państwa polskiego na ziemiach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, Warszawa 2007, s. 258–259.
• Tokarski Julian, Odległe i bliskie. Wspomnienia, Warszawa 1973.
• Wicha Władysław, Wspomnienia, „Archiwum Ruchu Robotniczego”, t. 11, 1988
• Zajcew Ołeksandr, Podziały frakcyjne w Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, [w:] Elity komunistyczne w Polsce, pod red. Mirosława Szumiły i Marcina Żukowskiego, Warszawa – Lublin 2015, s. 106.
• Żuławnik Mariusz, Eksplozja w Cytadeli 13 października 1923 r. Przyczynek do działalności komunistów w Garnizonie Warszawa, [w:] Komuniści w międzywojennej Warszawie pod red. Elżbiety Kowalczyk, Warszawa 2014.