Między Konstantynopolem a Moskwą: korzenie sporu wokół ukraińskiej autokefalii

• Authors: Kałużny Tadeusz

Title variants

EN

Between Constantinople and Moscow: roots of the controversy around Ukrainian autocephaly

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie korzeni sporu między Konstantynopolem a Moskwą wokół autokefalii ukraińskiego prawosławia. Temat ten został ukazany w potrójnej perspektywie: historycznej, teologiczno-prawnej i politycznej. Przede wszystkim spór między Konstantynopolem a Moskwą wynika z różnej interpretacji historii metropolii kijowskiej i wynikających stąd rozbieżności w ocenie pozostawania tego obszaru w jurysdykcji jednego lub drugiego Patriarchatu. Z teologiczno-prawnego punktu widzenia problem polega na braku w dzisiejszym prawosławiu wspólnego stanowiska w sprawie procedury ustanawiania autokefalii. Wreszcie w kontrowersjach wokół ukraińskiej autokefalii dochodzi mocno do głosu czynnik polityczny, a mianowicie ścisłe powiązanie spraw kościelnych z interesami politycznymi Kremla oraz elit politycznych Ukrainy.

EN

The present article aims at presenting the roots of the controversy between Constantinople and Moscow around Ukrainian Orthodoxy. The topic has been viewed from three perspectives: a historical, theological-and-canonical, and political one. First of all, the controversy between Constantinople and Moscow results from their differences in interpreting the history of the Kiev Metropolia, and, consequently, from the arising differences in attributing it to the jurisdiction of the one or the other Patriarchate. From the theological and canonical point of view, the problem consists in a lack of a common position in contemporary Orthodoxy concerning a procedure of establishing autocephaly. Finally, a political factor can be clearly perceived in the controversy around Ukrainian autocephaly, namely, the strict bond between Church issues and political interests of both the Kremlin and Ukrainian political elites.

Keywords

PL

autokefalia; prawosławie; ukraińskie prawosławie; eklezjologia prawosławna

EN

autocephaly; Orthodoxy; Ukrainian Orthodoxy; Orthodox ecclesiology

• Publisher: Wyższe Seminarium Misyjne Księży Sercanów
• Journal: Sympozjum
• Year: 2019
• Issue: 1(36)
• Pages: 185-203

Dates

published

2019-06-28

Contributors

author

Kałużny Tadeusz

• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

References

• Blaza M. Katolicy i prawosławni na Ukrainie, „Przegląd Powszechny” 3 (2009), s. 24-34.
• Bogolepov A., Conditions of Autocephaly, „St. Vladimir’s Theological Quarterly” 5 (1961), nr 3, s. 11-37.
• Borkowski A., Materiały greckie do autokefalii Kościoła prawosławnego w Polsce, cz. I, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 6 (2009), s. 359-391.
• Cheda R., Kres trzeciego Rzymu: https://wydarzenia/swiat/item/1555-kres-trzeciego-rzymu (odczyt z dn. 22.12.2018 r.).
• Curanović A., Czynnik religijny w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Warszawa 2010.
• Цыпин В., Курс церковного права, Клин 2002.
• Чапнин С., Автокефалия православной церкви на Украиние. Что теряет Россия?, http://chapnin.ru/articles/avtokefaliya_tserkvi_ukraina_301/ (odczyt z dn. 14.12.2018 r.).
• Ченцова В. Г., Синодальное решение 1686 г. о Киевской митрополии, „Древняя Русь. Вопросы медиевистики” 2(68) (2017), s. 98-110: on-line http://www.drevnyaya.ru/vyp/2017_2/part_9.pdf (odczyt z dn. 14.12.2018 r.).
• Дамаскин, Доклад по вопросу „Автокефалия и способ ее провозглашения” (Шамбези, 11 ноября 1993), w: Межправославная Подготовительная Комиссия Святого и Великого Собора Православной Церкви, Шамбези, 7-13 ноября 1993 г. [Protokoły i teksty], Шамбези (Женева) 1994, maszynopis, s. 164-174.
• Getcha J., The Reasons to Proclaim or to Restore Autocephaly in the 21st centuries, https://risu.org.ua/en/index/monitoring/society_digest/71039/ (odczyt z dn. 22.11.2018 r.).
• Гетча И., Украина всегда была канонической территорией Вселенского Патриархата: https://glavcom.ua/ru/interview/arhiepiskop-telmisskiy-iov-gecha-ukraina-vsegda-byla-kanonicheskoy-trritorey-vselenskogo-patriarhata-528608.html (odczyt z dn. 14.12.2018 r.).
• [Holy and Sacred Synod of the Ecumenical Patriarchate], Announcement [11th October 2018], https://www.patriarchate.org/-/communiq-1 (odczyt z dn. 14.12.2018 r.).
• Hovorun C., Autocephaly as a Diachronic Phenomenon and Its Ukrainian Case, w: V. Padiak, P. Krafcik (red.), A Jubilee Collection: Essays in Honor of Professor Paul Robert Magocsi, Uzhorod–Prešov–New York 2015, s. 273-280.
• Hovorun C., Scaffolds of the Church: Towards Poststructural Ecclesiology, Cascade (USA) 2017.
• Jarzyńska K., Ukraińska gra patriarchy Cyryla, „Komentarz OSW”, 14.08.2014 (nr 144), s. 6 (pełny tekst, s. 1-10): https://www.osw.waw.pl/sites/default/fites/komentarze_144.pdf (odczyt z dn. 17.12.2018 r.).
• Kałużny T., Nowy Sobór Ogólnoprawosławny: natura, historia przygotowań, tematyka, Kraków 2008.
• Kałużny T., Spór o pierwszeństwo w prawosławiu. Kontrowersyjny dokument Patriarchatu Moskiewskiego w sprawie prymatu w Kościele, „Studia Oecumenica” 16 (2016), s. 97-111.
• Kramar R., Percepcja idei „russkovo mira” na Ukrainie, w: Z. Chyra-Rolicz, T. Rokosz (red.), Panslawizm: wczoraj, dziś, jutro, Siedlce 2016, s. 249-264.
• Кырлежев А., Мировое православие: типология автокефальных церквей, „Государство, религия, церковь в России и за рубежом” 1 (2016), s. 74-101.
• Mironowicz A., Prawosławie i unia za panowania Jana Kazimierza, Białystok 1997.
• Olszański T., „Niepodległe państwo potrzebuje niepodległego Kościoła”. Walka o samodzielność kanoniczną ukraińskiego prawosławia, „Komentarze OSW”, 11.06.2018 (nr 272), s. 3-4: https://www.osw.waw.pl/sites/default/fites/komentarze_272.pdf (odczyt z dn. 17.12.2018 r.).
• Plank B., Orthodoxe Aussagen zur Autokephalie in westlichen Veröffentlichengen seit 1961, „Ostkirchliche Studien” 30 (1981), nr 3-4, s. 288-302.
• Порошенко назвал автокефалию вопросом не столько религии, сколько нацбезопасности, https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/5919407 (odczyt z dn. 22.12.2018 r.).
• Релiгiя i влада в Украïнi: проблеми взаємовiдносин. Iнформацiйнi матерiали до Круглого столы на тему: „Державно-конфесiйнi вiдносини в Украïнi станом на 2013 рiк: рух до партнерства держави i Церкви чи до кризи взаємин?”, Киïв 2013.
• Schaffenburg K. C., „Russkiy” and „Rossiiskiy”: Russian National Identity After Putin, „Orbis” 51 (2007), nr 4, s. 725-737.
• Smyk-Kojło A., Sytuacja Cerkwi prawosławnej na Rusi Moskiewskiej od 1581-1653, „Elpis” 5 (2003), nr 7-8, s. 237-274.
• Strutyński M., Stosunki między państwem a związkami wyznaniowymi w niepodległej Ukrainie (1991-2013), „Studia Prawa Wyznaniowego” 17 (2014), s. 255-273.
• Sykulski L., Rosyjska myśl geopolityczna po upadku komunizmu, „Przegląd Geopolityczny” 21 (2017), s. 88-100.
• Святейший Патриарх Кирилл в преддверии праздника Святой Пасхи совершил молитву об Украине, 19 апреля 2014 г.: http://www.patriarchia.ru/db/text/36302283.html (odczyt z dn. 18.12.2018 r.).
• Szumiło M., „Pomarańczowa rewolucja” na Ukrainie w kontekście historyczno-kulturowym, „Konteksty Społeczne” 1 (2013), nr 1, s. 36-50.
• Томос об автокефалии вручен главе новой украинской церкви: http://www.rosbalt.ru/db/world/2019/01/06/1756557.html (odczyt z dn. 16.01.2019 r.).
• Urban K., Kościół prawosławny w Polsce 1945-1970. Rys historyczny, Kraków 1996.
• Wasiuta O., „Russki mir” jako narzędzie imperialnej polityki Kremla, „Przegląd Geopolityczny” 21 (2017), s. 67-87.
• Wawrzonek M., Prawosławie jako element kultury politycznej na współczesnej Ukrainie, „Studia Politologica Ucraino-Polona” 5 (2015), s. 208-219.
• Ветошников К., Ответ на аргументы представителей РПЦ о „полной передаче” Москве юрисдикции над Киевской митрополией в 1686 г.: https://credo.press/221236/ (odczyt z dn. 11.12.2018 r.).
• Выступление Святейшего Патриарха Кирилла на открытии IV Ассамблеи Русского мира, 3 ноября 2010 г.: http://www.patriarchia.ru/db/text/1310952.html (odczyt z dn. 18.12.2018 r.).
• Заявление Священного Синода Русской Православной Церкви в связи с незаконным вторжением Константинопольского Патриархата на каноническую территорию Русской Православной Церкви, 14 сентября 2018 г.: http://www.patriarchia.ru/db/text/5268282.html (odczyt z dn. 14.12.2018 r.).
• Заявление Священного Синода Русской Православной Церкви в связи с посягательством Константинопольского Патриархата на каноническую территорию Русской Церкви, 15 октября 2018 г.: http://www.patriarchia.ru/db/text/5283708.html (odczyt z dn. 14.12.2018 r.).
• Znosko A., Prawosławne prawo kościelne, t. 2, Warszawa 1975.
• Желтов М., Историко-канонические основания единства Русской Церкви, „Церковь и время” 3(84) (2018), s. 29-95.

Identifiers

DOI

10.4467/25443283SYM.19.011.10640