Film zakulisowy jako gatunek i zwierciadło społeczne

• Authors: Świdziński Wojciech

Title variants

EN

The Backstage Film as a Genre and as a Social Mirror

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest próbą charakterystyki nieopisanego dotąd zjawiska – filmu zakulisowego. Jego schemat fabularny opiera się na śledzeniu procesu powstawania spektaklu teatralnego od castingu po udaną premierę, do której dochodzi pomimo licznych perypetii. Ważną jego cechą jest przedstawienie zespołu teatralnego jako mikrospo- łeczności o potencjale metafory społecznej. Za prototyp gatunku można uznać backstage musical Busby’ego Berkeleya. W kolejnych dekadach nawiązywali do niego lub dekonstruowali jego struktury między innymi John Cassavetes, Bob Fosse, Carlos Saura, a ostatnio Alejandro González Iñárritu. Krzysztof Kieślowski i Agnieszka Holland w filmach należących do nurtu moralnego niepokoju w autorski sposób wykorzystali formułę filmu zakulisowego, by opowiedzieć o utracie złudzeń i zakwestionować ideę zespołu. Sugerowali przy tym, by ich filmy odczytywać nie jako krytykę instytucji teatru, lecz uniwersalne metafory społeczne.

EN

This article attempts to characterize a genre that has not yet been described: the backstage film. Its storyline follows the process of creating a theatrical performance, from casting to a successful premiere, which takes place despite numerous obstacles. An important feature of the film is its depiction of the theatre company as a micro-community with the potential of a social metaphor. Busby Berkeley’s backstage musical can be considered the prototype of the genre. In the subsequent decades, it was referred to or deconstructed by John Cassavetes, Bob Fosse, and Carlos Saura, among others, and recently by Alejandro González Iñárritu. Krzysztof Kieślowski and Agnieszka Holland in their films representing moral anxiety cinema used the formula of the backstage film to talk about disillusionment and to question the idea of an ensemble. They suggested that their films should be read not as a criticism of the institution of theatre, but as universal social metaphors.

Keywords

PL

film zakulisowy; teatr; Busby Berkeley; John Cassavetes; Krzysztof Kieślowski; Agnieszka Holland

EN

backstage film; theatre; Busby Berkeley; John Cassavetes; Krzysztof Kieślowski; Agnieszka Holland

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2021
• Issue: 116 Kino i tożsamośc społeczna
• Pages: 190-212

Contributors

author

Świdziński Wojciech

• Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza

• https://orcid.org/0000-0001-6840-4069

References

• Altman, R. (1987). The American Film Musical. Bloomington: Indiana University Press.
• Chandler, D. (1997). An Introduction to Genre Theory, http://www.aber.ac.uk/media/Documents/intgenre/chandler_genre_theory.pdf
• Dobrowolski, P. (2014). Historie równoległe, zbieżne, przeciwstawne. Teatr dramatyczny w filmie jako alternatywa i dopełnienie fabuły. Kwartalnik Filmowy, (87-88), ss. 32-43.
• Durys, E. (2009). Mieliśmy tu mały problem... O twórczości Johna Cassavetesa. Kraków: Rabid.
• Gavron, L. (2016). John Cassavetes in Los Angeles. W: G. Oldham (red.), John Cassavetes: Interviews (ss. 111-122). Jackson: University Press of Mississippi.
• Kieślowski, K. (1997). O sobie. Kraków: Znak.
• Kłopocka, I. (2008, 6 września). Agnieszka Holland: Aktorzy to rasa. Nowa Trybuna Opolska. https://nto.pl/agnieszka-holland-aktorzy-to-rasa/ar/4096943
• Majewski, T., Rejniak-Majewska, A. (2009). „Herbarium czystych zewnętrzności”: Siegfried Kracauer, Busby Berkeley, Sherrie Levine. Estetyka i Krytyka, (15-16), ss. 64-87.
• Nadgrodkiewicz, G. (2020). Architektonika teatru – struktura filmu – zakamarki umysłu. Nowojorskie pasaże „Birdmana”. Kwartalnik Filmowy, (109), ss. 6-22.
• Shakespeare, W. (1999). Jak wam się podoba (tłum. Cz. Miłosz). W: W. Shakespeare, Dwanaście dramatów, tom 2 (ss. 143-279). Warszawa: Świat Książki.
• Tes, U. (2001). Zakłócony sen Hollywoodu – kino Johna Cassavetesa. Ha!art, (2), ss. 25-27.
• Wyżyńska, D. (2009, 4 maja). Holland o „Aktorach prowincjonalnych”, https://wyborcza.pl/1,76842,6569687,Holland_o__Aktorach_prowincjonalnych_.html
• Zawiśliński, S., Kieślowski, K. (1994). Jeden na jednego. Rozmawiają Krzysztof Kieślowski i Stanisław Zawiśliński. W: S. Zawiśliński (red.), Kieślowski bez końca (ss. 9-45). Warszawa: Skorpion.