Współczesna hiszpańska polityka pamięci (1999-2014)

• Authors: Opioła Wojciech
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule dokonana została analiza oraz próba systematyzacji współczesnej hiszpańskiej polityki pamięci. Osią aktualnych debat o przeszłości są w Hiszpanii dwa wydarzenia: hiszpańska wojna domowa (1936-1939) i dyktatura frankistowska (1936-1975). Punktem wyjścia rozważań jest teza o rozproszonym charakterze inicjatyw dążących do zdominowania polityki pamięci. Pamięć narodowa to jedynie użyteczna politycznie metafora, tymczasem w warunkach demokracji liberal-nej należy raczej mówić w liczbie mnogiej: o pamięciach historycznych i politykach historycznych. Polityka pamięci jest bowiem kreowana zarówno odgórnie, przez partie polityczne za pomocą insty-tucji politycznych, jak i oddolnie, przez inicjatywy społeczeństwa obywatelskiego.Drugim ważnym założeniem jest zanegowanie dominującego w dyskursie medialnym twierdzenia o tym, jakoby w Hiszpanii panował powszechny pakt milczenia o czasach wojny domowej i franki-zmu i dopiero reformy rządzącej w latach 2004-2012 PSOE przełamały go, powodując zmianę spo-łeczną. Pakt milczenia był porozumieniem partyjnych liderów, umożliwiającym pokojowe przejście do demokracji. Nie oznacza to jednak, że na niższych poziomach władzy, jak i na innych płaszczy-znach dyskursu publicznego nie dokonywano rozrachunku z przeszłością.W pierwszej części artykułu dokonuję objaśnienia poszczególnych pojęć oraz wyjaśnienia za-łożeń modelu analizy, jaki stosuję. W drugiej części pracy opisuję współczesną hiszpańską politykę pamięci poprzez analizę głównych narzędzi, będących w rękach polityków (dyskurs polityczny, stanowienie prawa, polityka publiczna) i społeczeństwa obywatelskiego (inicjatywy organizacji pozarządowych, sztuka, nauka, media).

EN

In this article, the analysis and an attempt to systematize the contemporary Spanish politics of me-mory. The axis of the current debates about the past are in Spain two events: the Spanish Civil War (1936-1939) and Franco’s dictatorship (1936-1975). The starting point for discussion is the thesis of the distributed nature of initiatives seeking to dominate the politics of memory. National memo-ry is only a useful politically metaphor, while in terms of liberal democracy one should rather speak in the plural of historical memories and historical policies. Politics of memory is in fact creating both top-down by the political parties through political institutions, as well as bottom-up initiatives by the civil society. *e second important objective is to negate the dominant media discourse cla-ims that allegedly in Spain there was widespread pact of silence about the time of the Civil War and Francoism and until the reform of the ruling in the years 2004-2012 broke it, causing social change. The covenant of silence was the agreement between the party leaders to allow a peaceful transition to democracy. *is does not mean, however, that at lower levels of government as well as in other fields of public discourse did not make any settlement with the past. In the first part of the article I make explanations of individual concepts and explain the analysis model that I use. In the second part I describe contemporary Spanish politics of memory through an analysis of the main tools, which are in the hands of politicians (political discourse, regulation, public policy) and civil society (initiative of non-governmental organizations, the arts, science, media).

Keywords

PL

pamięć historyczna; hiszpańska wojna domowa; polityka pamięci Hiszpanii; społeczeństwo obywatelskie

EN

historical memory; Spanish Civil War; politics of memory of Spain; civil society

• Publisher: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Journal: Przegląd Narodowościowy – Review of Nationalities
• Year: 2016
• Issue: 5
• Pages: 63-83

Dates

published

2016

Contributors

author

Opioła Wojciech

• Uniwersytet Opolski

References

• Aguilar P., Balcells L., Cebolla H., Las actitudes de los españoles ante las medidas de justicia transi-cional relativas a la Guerra Civil y al franquismo, „Revista Internacional de Sociología”, t. 69, nr 1/2011, s. 59-90.
• Anxo Murado M., Spanish justice on trial, http://www.theguardian.com/commentisfree/2010/apr/09/crime-investigating-crime-spain [8.08.2015].
• Bachrach P., Baratz M.S., Two Faces of Power, „*e American Political Science Review”, t. 56, nr 4, 1962, s. 947-952.
• Crenzel E., Políticas de la memoria. La historia del informe nunca más, „Papeles del CEIC”, nr 61/2010, s. 1-31.
• Dahl R., Who governs?: Democracy and Power in American City, Yale University Press 2005.
• Davis M., Is Spain Recovering its Memory? Breaking the Pacto del Olvido, „Human Rights Quarterly”, t. 27, nr 3/2005, s. 858-880.
• Dossier. Memória Histórica: El proceso de justicia transicional en Alemania, Argentina, Chile, España, Portugal y Sudáfrica, „Boletín de Documentación”, nr 27, s. 136-211.
• El Gobierno suprime la Oficina de Víctimas de la Guerra Civil y la Dictadura, http://www.elmundo.es/elmundo/2012/03/02/espana/1330706478.html [13.08.2015].
• Estatuto de autonomía de Cataluña (2006), https://es.wikisource.org/wiki/Estatuto_de_au-tonom%C3%Ada_de_Catalu%C3%B1a_(2006)/T%C3%Adtulo_I [9.08.2015].
• Ferrándiz Martín F., Exhumaciones y politicas de la memoria en la España contemporánea, „HIS-PANIA NOVA. Revista de Historia Contemporánea”, nr 7/2007.
• Foucault M., Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa 1993.
• Foucault M., Podmiot i władza, „Lewą Nogą” nr 9/1998, s. 174-192.
• François E., Jeszcze raz o historii pamięci „Kultura Współczesna” nr 1/2010, s. 18-30.
• Fuente Lafuente I., Generalísimo se convierte en paseo de la Castellana, „El Pais” 26.01.1980, http://elpais.com/diario/1980/01/26/madrid/317737456_850215.html [11.08.2015].
• Gola B., Ryszka F., Hiszpania, Warszawa 1999.
• Igómez-Castellano I., Lullabies and postmemory: hearing the ghosts of Spanish history in Guillermo del Toro’s Pan’s Labyrinth (El laberinto del fauno, 2006), „Journal of Spanish Cultural Studies”, 2013, t. 14, nr 1, s. 1-18.
• González Ruibal A., Arqueología de la Guerra Civil Española, „Complutum”, t. 19, nr 2/2008, s. 11-20.
• Groppo B., Las políticas de la memoria, „Sociohistórica” nr 11-12/2002, s. 187-19.
• nforme de la Comisión de Expertos para el Futuro del Valle de los Caídos, http://www.memoriahis-torica.gob.es/NR/rdonlyres/0F532FC5-FE23-4B8D-AA3A-06ED4BFAFC49/184261/Informe-ComisinExpertosValleCados.pdf [13.08.2015].
• Jerez-Farran C., Amago S. (red.), Unearthing Franco’s Legacy: Mass Graves and the Recovery of His-torical Memory in Spain, Notre Dame, University of Notre Dame Press 2010.
• Józefowicz M., Pamięć zbiorowa w budowaniu nowej tożsamości Hiszpanów, „Przegląd Zachodni”, nr 1/2010, s. 187-205.
• Keller P., The Valley, the Monument, and the Tomb: Notes on the Place of Historical Memory, „Hispanic Issues On Line” nr 11/2012, s. 64-86.
• Krysiak M., Kino jako medium kształtujące kulturę pamięci – na przykładzie wybranych filmów hiszpańskich, „Przegląd Kulturoznawczy” nr 2(12)2012, s. 163-170.
• Labanyi J., The Politics of Memory in Contemporary Spain, „Journal of Spanish Cultural Studies” t. 9, nr 2/2008, s. 119-125.
• Leszkowicz T., Paweł Machcewicz: Terror istniał po obu stronach (rozmowa), http://histmag.org/Pa-wel-Machcewicz-Terror-istnial-po-obu-stronach-6617 [2.08.2015].
• Lourdes L., Andalucía obligará a la retirada de los símbolos franquistas en 18 meses, „El País” 11.03.2014.
• Marody M. (red.), Między rynkiem a etatem. Społeczne negocjowanie polskiej rzeczywistości, Warszawa 2000.
• Mołdawa T. (tłum.), Konstytucja Hiszpanii z 27 grudnia 1978, Warszawa 1993.
• Nałęcz T. (rozm. K. Pilawski), Polityka historyczna do kosza, „Przegląd” nr 3/2011.
• Napiórkowski M., Odyseja Guerniki. Obraz, władza, smierć i pamięć historyczna, „Konteksty”, nr 3/2013, s. 204-211.
• Nijakowski L.M., Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Warszawa 2008.
• Ostrowski M., Hiszpania, Polska i poezja, http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swia-t/1508088,1,pojednanie-bez-rozdrapywania-ran.read [2.08.2015].
• Passent D., Zbrodnie Zapatero, http://passent.blog.polityka.pl/2010/08/12/zbrodnie-zapatero/ [2.08.2015].Pérez-Díaz V., Powrót społeczeństwa obywatelskiego w Hiszpanii, Kraków 1996.
• Ponczek E., Polityka wobec pamięci versus polityka historyczna: aspekty semantyczny, aksjologiczny i merytoryczny w narracji polskiej, „Przegląd Politologiczny”, nr 2/2013, s. 7-22.
• Raimundo F.A., Post-Transitional Justice? Spain, Poland and Portugal compared: thesis dataset 1 (praca doktorska), http://www.researchgate.net/publication/272417424_Spain_TJ_data-set_%281975-2009%29 [11.08.2015].
• Ratke A., Polityka historyczna Hiszpanii widziana przez pryzmat ustawy o pamięci historycznej z 2007 roku, „Politeia” nr 17/2011, s. 335-354.
• Resina J.R., Short of Memory: the Reclamation of the Past Since the Spanish Transition to Democracy, [w:] J.R. Resina, (red.), Disremembering the Dictatorship: The Politics of Memory in the Spanish Transition to Democracy, Amsterdam: Editions Rodopi, 2000.
• Ruiz Torres P., Los discursos de la memoria histórica en España, „HISPANIA NOVA. Revista de Historia Contemporánea”, nr 7/2007.
• Sagues San José J., Han vuelto a pasar (casi) cuarenta años. Memoria y políticas públicas de memoria en España desde la muerte del dictador, [w:] C. Mir, J. Gelonch (red.), Duelo y memoria. Espacios para el recuerdo de las víctimas de la represión franquista en perspectiva comparada, Universitat de Lleida 2013, s. 19-40.
• Sevillano Calero F., La construcción de la memoria y el olvido en la España democrática, „Ayer” t. 52/2003, s. 297-319.
• Skibiński P., Lewicowa reedukacja Hiszpanii, „Nasz Dziennik” nr 254, 31.10.2011.
• Stasiński M., Socjaliści Zapatero myślą lekko, polscy nie powinni, „Gazeta Wyborcza” nr 153, 05.07.2010.
• Szczęsny J., Amnezja czy polityka pamięci? „Rzeczpospolita” nr 43, 22.02.2011.
• Szpociński A., Współczesna kultura historyczna, „Kultura Współczesna” nr 1/2010, s. 9-17.
• Valenzuela de F., Hiszpańska wojna o pamięć, „Gazeta Wyborcza” nr 167, 19.07.2003.