Aktywizacja polityczna społeczeństwa Pomorza Nadwiślańskiego w wyborach do Reichstagu 1871–1914

• Authors: Wierzchosławski Szczepan

Title variants

EN

The Political Activation of the Polish Society of Eastern Pomerania in the Elections to the Reichstag, 1871–1914

DE

Die politische Aktivierung der polnischen Gesellschaft von Weichselpommern bei den Wahlen zum Reichstag 1871–1914

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The publication constitutes an analysis of the activation of Poles – citizens of the Kingdom of Prussia and the German Empire residing in the province of West Prussia (Eastern Pomerania) in the elections to the German parliament (Reichstag) in the 19th century (until 1914). On the one hand, it was demonstrated that every contemporary citizen of the German state had equal rights irrespective of their nationality; on the other hand, the author presented the process of shaping the national consciousness of Poles using the law to organize a network of their own electoral committees and elect their Polish representatives to the legislative institutions of that state, in the national rivalry with the German society in Eastern Pomerania. Statistically, a successive increase in activation in this area and its specific results in particular electoral districts were presented, depending not only on nationality statistics, but also on the organization of the electoral campaign and the level of the increasing social, national and political awareness. The article presents the organizational manifestations of the national independence of the Polish society of Eastern Pomerania, which was one of the basic factors justifying the inclusion of this region within the boundaries of the reborn Polish state.

DE

Die Publikation ist eine Analyse der Aktivierung der Polen im 19. Jahrhundert (bis 1914), der Bürger des Königreichs Preußen und des Deutschen Kaiserreichs, die in der Provinz Westpreußen (Pomorze Nadwiślańskie) wohnten, bei den Wahlen zum deutschen Parlament (Reichstag). Einerseits wird klar aufgezeigt, dass jeder damalige Bürger des deutschen Staats unabhängig von der Nationalität die gleichen Rechte hatte, andererseits wird jedoch der Prozess vorgestellt, bei dem sich das Nationalbewusstsein der Polen herausbildete, die dieses Recht ausnutzten, um ein Netz von eigenen Wahlkomitees und die Wahl von eigenen, polnischen Vertretern in die legislativen Institutionen dieses Staates zu organisieren, in nationaler Rivalität mit der deutschen Bevölkerung auf dem Gebiet von Weichselpommern. Aufgrund von Statistiken werden das langsame Wachstum der Aktivierung in diesem Zeitraum und seine konkreten Ergebnisse in den einzelen Wahlkreisen aufgezeigt, nicht nur in Abhängigkeit von der Nationalitäten-Statistik, sondern auch von Organisation der Wahlaktion und dem Niveau des wachsenden sozialen, nationalen und politischen Bewusstseins. Der Artikel zeigt den organisatorischen Ausdruck der nationalen Selbstständigkeit der polnischen Bevölkerung von Weichselpommern, die eine der wesentlichen Trümpfe darstellte, mit denen sich die Einfügung dieser Region in die Grenzen des wiedererstandenen polnischen Staats begründen ließ.

Keywords

EN

the 19th century; German Empire; politics; parliament; elections; Poles; Eastern Pomerania

DE

19. Jahrhundert; Deutsches Kaiserreich; Politik; Parlament; Wahlen; Polen; Weichselpommern

• Publisher: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
• Journal: Zapiski Historyczne
• Year: 2018
• Volume: 83
• Issue: 3
• Pages: 83-115

Dates

published

2018-09-01

Contributors

author

Wierzchosławski Szczepan

• Polska Akademia Nauk

References

• Belzyt, Leszek. Sprachliche Minderheiten im preussischen Staat 1815–1914. Die preussische Sprachenstatistik in Bearbeitung und Kommentar. Marburg: Verlag HerderInstitut, 1998.
• Böhning, Peter. Die nationalpolnische Bewegung in Westpreussen 1815–1871. Ein Beitrag zum Integrationsprozess der polnischen Nation. Marburg/Lahn: J. G. Herder Institut, 1973.
• Borzyszkowski, Józef. Inteligencja polska w Prusach Zachodnich 1848–1920. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1986.
• Brandenburg, Erich. 50 Jahre Nationalliberale Partei 1867–1917. Berlin: Schriftenvertriebsst. der Nationalliberalen Partei Dt., 1917.
• Eisfeld, Gerhard. Die Entstehung der liberalen Parteien in Deutschland 1858–1870. Studie zu den Organisationen und Programmen der Liberalen und Demokraten. Hannover: Verlag für Literatur und Zeitgeschehen, 1969.
• Fiedor, Karol. “Partie katolickie w Niemczech od 1859 do 1933 r.” In Partie polityczne w Niemczech w XIX i XX wieku, vol. 1, edited by Karol Fiedor and Michał Lis, 7–49. Opole: Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski w Opolu, 1997.
• Grzęda, Marian. Socjaldemokratyczna Partia Niemiec 1848–1988. Od partii robotniczej do narodowej. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US, 1991.
• Hemmerling, Zygmunt. Posłowie polscy w Parlamencie Rzeszy niemieckiej i w sejmie pruskim (1870–1914). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968.
• Köhne, Renate. Nationalliberale und Koalitionsrecht. Struktur und Verhalten der nationalliberalen Reichstagsfraktion 1890–1914. Bern: [s.n.], 1977.
• Krzemiński, Tomasz. “Między solidaryzmem a emancypacją. Wiktor Kulerski w wyborach do parlamentu Rzeszy w 1903 roku.” Zapiski Historyczne 70/4 (2005): 55–71.
• Krzemiński, Tomasz. Polityk dwóch epok. Wiktor Kulerski (1865–1935). Toruń: TNT, 2008.
• Kujot, Stanisław. Pan Wiktor Kulerski jako kandydat na posła szczególnie dla wyborców w powiecie chojnickim i tucholskim. Toruń: nakł. autora, 1903.
• Lenk, Kurt. Deutscher Konservatismus. Frankfurt, New York: Campus, 1989.
• Osmólska-Piskorska, Bożena. Pomorskie Towarzystwo Pomocy Naukowej. Pół wieku istnienia i działalności 1848–1898. Toruń: TNT, 1948.
• Patzig, Carl Albrecht. Die nationalliberale Partei, 1867–1892. Zum Gedächtnis ihres 25 jährigen Bestehens. Leipzig: Renger, 1892.
• Pepliński, Wiktor. “Postulaty, instrukcje, apele, hasła, nakazy narodowe na łamach polskiej prasy pomorskiej na początku XX wieku.” In Nad Bałtykiem. W kręgu polityki, gospodarki, problemów narodowościowych i społecznych w XIX i XX wieku. Księga jubileuszowa poświęcona profesorowi Mieczysławowi Wojciechowskiemu. Zbiór studiów, edited by Zbigniew Karpus, Jarosław Kłaczkow and Mariusz Wołos, 113–122. Toruń: Wydawnictwo UMK, 2005.
• Piskorska, Zofia. Kronika Towarzystwa Pomocy Naukowej dla dziewcząt w Toruniu, vol. 1: Prace przygotowawcze od 4-go stycznia 1868 r. do 14-go lipca 1870, w którym to dniu odbyło się pierwsze walne zebranie i ukonstytuowała się Dyrekcja. Toruń: [s.n.], 1935.
• Ritter, Gerhard Albert and Merith Niehuss, eds. Wahlgeschichtliches Arbeitsbuch. Materialien zur Statistik des Kaiserreichs 1871–1918. München: Beck, 1980.
• Romanow, Andrzej. ‘Gazeta Gdańska’ w latach 1891–1939. Gdańsk: Instytut Kaszubski, 2017.
• Romanow, Andrzej. ‘Pielgrzym’ pelpliński w latach 1869–1920. Gdańsk, Pelplin: Instytut Kaszubski, 2007.
• Rzepa, Krzysztof. Od utopii do pragmatyzmu, od sekty do milionowej partii. Socjaldemokracja niemiecka przed 1914 rokiem. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1998.
• Rzepecki, Karol. Naprzód czy wstecz? ‘Pobudki wyborczej’ tom 2. Poznań: Zdzisław Rzepecki i Spółka, 1912.
• Rzepecki, Karol. Pobudka wyborcza. Poznań: nakł. autora, 1907.
• Sokołowski, Adam. “Socjaldemokracja niemiecka (1875–1995).” In Partie polityczne w Niemczech w XIX i XX wieku, vol. 1, edited by Karol Fiedor and Michał Lis, 51–102. Opole: Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski w Opolu, 1997.
• Stański, Mieczysław. “Początki politycznego ruchu chłopskiego na Pomorzu Gdańskim na przełomie XIX i XX w.” In Pomorze na progu dziejów najnowszych, edited by Tadeusz Cieślak, 308–333. Warszawa: Książka i Wiedza, 1961.
• Szeliski, Jan. “Studenci wyższych uczelni – stypendyści Pomorskiego Towarzystwa Pomocy Naukowej w latach 1848–1918.” Zapiski Historyczne 40/3–4 (1975): 113–126.
• Traba, Robert. Niemcy, Warmiacy, Polacy. 1871–1914. Z dziejów niemieckiego ruchu katolickiego i stosunków polsko-niemieckich w Prusach. Olsztyn: OBN, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, 1994.
• Trzeciakowski, Lech. Posłowie polscy w Berlinie 1848–1928. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2003.
• Wierzchosławski, Szczepan. Elity polskiego ruchu narodowego w Poznańskiem i w Prusach Zachodnich w latach 1850–1914. Toruń: TNT, 1992.
• Wierzchosławski, Szczepan. Ignacy Łyskowski 1820–1886. Polityk i publicysta, pierwszy prezes Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Toruń: TNT, 2000.
• Wierzchosławski, Szczepan. Orzeł czarny i orzeł biały. Problemy modernizacji prowincji Prusy Zachodnie w XIX i na początku XX stulecia. Olsztyn: Wydawnictwo LITTERA, 2011.
• Wierzchosławski, Szczepan. Polski ruch narodowy w Prusach Zachodnich w latach 1860–1914. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980.
• Wierzchosławski, Szczepan. “Problemy polityczne Pomorza w latach 1871–1914.” In Historia Pomorza, vol. 4/2: Polityka i kultura, edited by Stanisław Salmonowicz, 76–146. Toruń: TNT, 2002.
• Wierzchosławski, Szczepan. “Wielkopolanin w robotniczej bluzie – w Prusach, II RP i w PRL. Jakub Wojciechowski (1884–1958).” In W kręgu dwóch kultur. Społeczeństwo polskich ziem zachodnich w XIX i XX stuleciu, edited by Szczepan Wierzchosławski, Aneta Niewęgłowska and Tomasz Krzemiński, 23–42. Toruń: Wydawnictwo UMK, 2017.
• Wierzchosławski, Szczepan. “Wybory do parlamentu niemieckiego w okręgu toruńsko-chełmińsko-wąbrzeskim w latach 1871–1914.” In Nad Bałtykiem. W kręgu polityki, gospodarki, problemów narodowościowych i społecznych w XIX i XX wieku. Księga jubileuszowa poświęcona profesorowi Mieczysławowi Wojciechowskiemu. Zbiór studiów, edited by Zbigniew Karpus, Jarosław Kłaczkow and Mariusz Wołos, 189–212. Toruń: Wydawnictwo UMK, 2005.
• Wrzesiński, Wojciech. “Ze studiów nad obliczem ideowo-politycznym ‘Gazety Toruńskiej’ (1867–1914).” In Wojciech Wrzesiński. Między Królewcem, Warszawą, Berlinem a Londynem. Studia i szkice z dziejów XX wieku, 174–203. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001.
• Zaleska, Ilona. “Ksiądz Stanisław Kujot a sprawy społeczno-polityczne.” Zapiski Historyczne 73/2–3 (2008): 159–173.

Identifiers

DOI

http://dx.doi.org/10.15762/ZH.2018.42