Działalność publiczna opata Bierzwnickiego Antoniego na przełomie XV/XVI wieku

• Authors: Brzustowicz Grzegorz Jacek

Title variants

EN

Public activity of the abbot of Bierzwnik, Anthony, at the turn of the 15th and 16th centuries

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Głównym zadaniem opracowania jest odtworzenie biografii jednego z opatów bierzwnickich z przełomu XV/XVI wieku. Zanim Antoni trafił do Bierzwnika (Marienwalde), był cysterskim przeorem w Paradyżu. Opatem w Bierzwniku został w 1491 roku. Pierwszy znany ślad działalności publicznej opata Antoniego pochodzi z 1494 roku. Potem był świadkiem czynności prawnych wójta Nowej Marchii (1495), uczestniczył w zawieraniu umów przez klasztor cysterek w Reczu (1495), kontrolował wypełnianie reguły zakonnej przez mniszki w Reczu (1495, 1510, 1516), rozwiązywał konflikt pomorsko-brandenburski dotyczący rozbójnika Materny (1496-1498), pośredniczył w konflikcie pomorsko-brandenburskim dotyczącym Granowa (1500), wypełniał obowiązki kuratora niepełnoletnich dzieci i wdowy po poległym w wyprawie do Ziemi Świętej wójcie Nowej Marchii (1503-1504), wraz z innymi opatami z Brandenburgii podejmował działania w celu otwarcia kolegium cysterskiego na uniwersytecie Viadrina (1507) i wysyłał tam mnichów z Bierzwnika (1511, 1514). Ostatnią znaną jego czynnością prawną było potwierdzenie w 1519 roku umowy zawartej jeszcze przez jego poprzednika w 1485 roku w sprawie lasu po opustoszałej wsi Torne. Dopuszczam możliwość, że kolejna wzmianka o opacie bierzwnickim, wspominająca oficjała bez imienia podczas jego uczestnictwa w rozmowach z Pomorzanami w 1522 roku, mogła dotyczyć jeszcze Antoniego. Kolejny znany, ostatni opat bierzwnicki Otton, został wspomniany przez źródła dopiero 11 listopada 1534 roku. Wydaje się, że Antoni zmarł długo przed tą wzmianką, chyba jeszcze w drugiej połowie lat dwudziestych XVI wieku.Głównym zadaniem opracowania jest odtworzenie biografii jednego z opatów bierzwnickich z przełomu XV/XVI wieku. Zanim Antoni trafił do Bierzwnika (Marienwalde), był cysterskim przeorem w Paradyżu. Opatem w Bierzwniku został w 1491 roku. Pierwszy znany ślad działalności publicznej opata Antoniego pochodzi z 1494 roku. Potem był świadkiem czynności prawnych wójta Nowej Marchii (1495), uczestniczył w zawieraniu umów przez klasztor cysterek w Reczu (1495), kontrolował wypełnianie reguły zakonnej przez mniszki w Reczu (1495, 1510, 1516), rozwiązywał konflikt pomorsko-brandenburski dotyczący rozbójnika Materny (1496-1498), pośredniczył w konflikcie pomorsko-brandenburskim dotyczącym Granowa (1500), wypełniał obowiązki kuratora niepełnoletnich dzieci i wdowy po poległym w wyprawie do Ziemi Świętej wójcie Nowej Marchii (1503-1504), wraz z innymi opatami z Brandenburgii podejmował działania w celu otwarcia kolegium cysterskiego na uniwersytecie Viadrina (1507) i wysyłał tam mnichów z Bierzwnika (1511, 1514). Ostatnią znaną jego czynnością prawną było potwierdzenie w 1519 roku umowy zawartej jeszcze przez jego poprzednika w 1485 roku w sprawie lasu po opustoszałej wsi Torne. Dopuszczam możliwość, że kolejna wzmianka o opacie bierzwnickim, wspominająca oficjała bez imienia podczas jego uczestnictwa w rozmowach z Pomorzanami w 1522 roku, mogła dotyczyć jeszcze Antoniego. Kolejny znany, ostatni opat bierzwnicki Otton, został wspomniany przez źródła dopiero 11 listopada 1534 roku. Wydaje się, że Antoni zmarł długo przed tą wzmianką, chyba jeszcze w drugiej połowie lat dwudziestych XVI wieku.

EN

The main aim of the article is to reconstruct the biography of one of the abbots of Bierzwnik at the turn of the 15th and 16th centuries. Before Anthony came to Bierzw-nik (Marienwalde), he had been a Cistercian prior in Paradyż. He became the Abbot of Bierzwnik in 1491. The first known trace of his public activity comes from 1494. Later, he was the witness of legal activities of the voyt of New March (Nowa Marchia) (1495), he participated in concluding an agreement by the Cistercian Convent in Recz (1495), he supervised the fulfilling of the monastic rule by the nuns in Recz (1495, 1510, 1516), he resolved the Brandenburg-Pomeranian conflict concerning a highwayman Materna (1496-1498), he mediated in the Brandenburg-Pomeranian conflict concerning Granów (1500), he fulfilled the duties of a curator of underage children and the widow of the voyt of New March killed in the Crusade (1503-1504), together with other abbots from Brandenburg he undertook activities to open a Cistercian College at Viadrina University (1507) and sent there monks from Bierzwnik (1511, 1514). His last known legal activity was the acknowledgement in 1519 of an agreement made by his prede-cessor in 1485 concerning a forest in the deserted village Torne. I acknowledge the possibility that a further reference to an abbot of Bierzwnik, without mentioning the official’s name, during his participation in the talks with the Pomeranians in 1522, could have concerned Anthony. The next known abbot of Bierzwnik, Otto, was mentioned in the sources only on 11th November 1534. It seems that Anthony had died long before this reference, supposedly in the second half of the 1520s.

Keywords

PL

biografia; opat bierzwnicki; cystersi; cysterki; działalność publiczna

EN

biography; abbot of Bierzwienice; Cystercian; Cystercian nuns; public active

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2016
• Volume: 125
• Pages: 147-163

Contributors

author

Brzustowicz Grzegorz Jacek

References

• Źródła
• a. Rękopiśmienne
• Archiwum Państwowe w Szczecinie:
• Allerlei Nachrichten betreffend das Dorf Granow zwischen Pommern und der Mark Brandenburg belegen (1510-1555), w: Archiwum Państwowe w Szczecinie, Archiwum Książąt Szczecińskich, Pars I, Nr. 1131.
• Regesten zur den Urkunden des Klosters Colbatz, Hrsg. H. Hoogeweg, Stet-tin 1905.
• Muzeum Ziemi Choszczeńskiej w Choszcznie:
• Hoffmann F.W., Handschriftliche Chronik der Stadt Reetz, Reetz 1855.
• „Monografia miejscowości Bierzwnik”, Bierzwnik 1972.
• b. Publikowane
• Codex diplomaticus Brandenburgensis, hrsg. v. A.F. Riedel, seria A, Bd. XVIIII, XIX, Berlin 1859-1860.
• Codex diplomaticus Brandenburgensis Continuatis, Hrsg. G.W. v. Raumer, Bd. II, Berlin-Stettin-Elbing 1831.
• Heinemann D. v., Die Reetzer Klosterordnung, „Schriften des Vereins für Geschichte der Neumark”, Heft 21, Landsberg 1908.
• Annalen des Klosters Kolbatz, Hrsg. R.Prűmers, Pommersches Urkunden-buch, Bd. I, Abt. 2, Stettin 1877.
• Regesten zur Geschichte des Cistercienser Nonnenkloster Reetz, bearb. P. v. Niessen, „Schriften des Vereins für Geschichte der Neumark”, Heft 11, Landsberg 1901.
• Repertorium der in Kgln. Staatsarchive zu Königsberg in Preussen befin-dlischen Urkunden zur Geschichte der Neumark, (dalej skrót: Reperto-rium), bearb. E. Joachim, hrsg. P. v. Niessen, „Schriften des Vereins für Geschichte der Neumark” 3, Landsberg 1895.
• Rymar E., Kopia zbioru Wippela w Gorzowie, „Nadwarciański Rocznik Hi-storyczno-Archiwalny”, nr 4, Gorzów Wlkp. 1997.
• Słownik Historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowie-czu, red. A. Gąsiorowski, cz. III, z. 3, Poznań 1997.
• Statuta Capitulorum Generalium Ordinis Cisterziensis ab anno 1116 ad annum 1786, Bd. III, Hrsg. J.M. Canivez, Louvein 1933.
• Literatura
• Brzustowicz G.J., Cystersi z Lasu Świętej Marii i Domena Państwowa w Bierzwniku (1286-1945), Choszczno 2004
• Brzustowicz G.J., Sędziowie i świadkowie. Uczestnicy pomorsko-branden- burskich procesów sądowych z przełomu XV/XVI wieku, dotyczących przyna-leżności państwowej Granowa na Ziemi Choszczeńskiej, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, t. 22, Gorzów 2015 (w druku).
• Brzustowicz G.J., Społeczeństwo opactwa bierzwnickiego, „Zeszyty Bierzw-nickie”, Nr 2, Poznań-Bierzwnik 1997.
• Brzustowicz G.J., Klasztory cysterskie w Bierzwniku, Pełczycach i Reczu, Choszczno 1995.
• Hirsch T., Danzig in den Zeiten Gregor und Simon Materns, „Neue Preußischen Provinzialblätter”, Bd. V (1854).
• Hofmann P., Nordische Zisterzienserkirchen unter Berücksichtigung der Backsteinbaukunst, Essen-Ruhr 1912.
• Hoogeweg H., Die Stifter und Klöster der Provinz Pommern, Bd. I, Stettin 1924.
• Gahlbeck Ch., Marienwalde (Bierzwnik). Zisterzienser, w: Brandenburgisches Klosterbuch. Handbuch der Kloster, Stifte und Kommenden bis zur Mitte des 16. Jahrhunderts, Hrsg. H.D. Heinmann, K. Neitmann, W. Schich, Bd. II, Berlin 2010.
• Gahlbeck Ch., Zisterzienser und Zisterzienserinnen in der Neumark, Berlin 2002.
• Niessen P.v., Geschichte der Neumark im Zeitalter ihrer Entstehung und Besiedlung, „Schriften des Vereins für Geschichte der Neumark“, Lands-berg a. W. 1905.
• Rymar E., Skorygowana lista opatów cystersów z Bierzwnika (1294-1539), „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, Gorzów Wlkp. 1997, nr 4, s. 309-313.
• Rymar E., Urzędnicy zarządu terytorialnego i gospodarczego Nowej Marchii pod rządami Hohenzollernów w latach 1454-1535, w: Studia i materiały z dziejów Nowej Marchii i Gorzowa. Szkice historyczne, Gorzów 1999.
• Rymar E., Wielka podróż wielkiego księcia. Wyprawa Bogusława X Pomor-skiego na niemiecki dwór królewski, do Ziemi Świętej i Rzymu (1496-1498), Szczecin 2004.
• Wehrmann M., Ein nemärkisch-pommerscher Streit aus dem Jahre 1496, „Schriften des Vereins für Geschichte der Neumark”, Heft 12, Landsberg a. W. 1901.