Middle Bronze Age social networks in the Carpathian Basin

• Authors: Przybyła Marcin S.

Title variants

PL

Społeczne sieci kontaktów w środkowej epoce brązu na terenie Kotliny Karpackiej

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The paper discusses the development of pottery traditions in the Carpathian Basin around 1600 BC. Set of data describing decoration of vessels originating from 94 archaeological sites is analysed using tools developed by so called network science. Results of this investigation are confronted with the current discussion concerning the cultural change at the transition of Middle and Late Bronze Age. In the last part of the paper I try to draw more general conclusions as regard the nature of social networks in prehistory.

PL

Celem artykułu jest przeanalizowanie stopnia podobieństwa tradycji ceramicznych rozwijających się w Kotlinie Karpackiej mniej więcej pomiędzy XVIII i XII stuleciem p.n.e. W tym celu wyselekcjonowane zostały 94 stanowiska, które dostarczyły wystarczająco licznej serii dekorowanej ceramiki. Pochodzący z nich materiał został poddany klasyfikacji, a następnie przeanalizowany z użyciem narzędzi statystycznych, w tym zwłaszcza techniki analizy sieci. W rezultacie możliwe było określenie stopnia pokrewieństwa pomiędzy poszczególnymi stanowiskami, wyróżnienie grup o zbliżonych „recepturach” dekoracji ceramiki oraz zbadanie zależności pomiędzy podobieństwem stylistycznym i bliskością geograficzną. Analiza ta dostarczyła jednocześnie obserwacji wspierających pogląd o chronologicznym zazębianiu się tradycji kultur tellowych oraz licznej grupy zjawisk kulturowych pojawiających się w Kotlinie Karpackiej po XVII–XVI stuleciu p.n.e., które tutaj łącznie określane są jako tradycja mogiłowa. Ostatnia część artykułu poświęcona jest ogólniejszej dyskusji nad charakterem społecznych sieci kontaktów w prehistorii. Miedzy innymi konfrontuję w niej obraz sieci manifestujący się w stylu ceramicznym z kontaktami wyznaczanymi przez reguły deponowania przedmiotów brązowych i wzorce w zakresie architektury.

Keywords

PL

Middle Bronze Age; Carpathian Basin; network analysis; pottery style

• Publisher: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Journal: Recherches Archéologiques Nouvelle Serie
• Year: 2016
• Volume: 8
• Pages: 47-84

Dates

published

2016

Contributors

author

Przybyła Marcin S.

• Institute of Archaeology, Jagiellonian University

References

• Bąk U., 1996 Zabytki prehistoryczne z badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 1993 roku w Zawadzie Lanckorońskiej, woj. Tarnów, stan. 1, „Zamczysko“, Acta Archaeologica Carpathica, 33 (1995–1996), pp. 51–84.
• Balogh C., Fischl K.P., 2010 Felgyő Ürmös-tanya, Monumenta Archaeologica, 1, Szeged.
• Bader T., 1979 Die Suciu de Sus-Kultur in Nordwestrumänien, Praehistorische Zeitschrift, 54, pp. 3–31.
• Barta J., 2001 Absolute dating of the Bronze Age in Slovakia: state of research, Anodos. Studies of Ancient World, 1, pp. 11–25.
• Bartik J., 1996 Sídlisko stredodunajskej mohylovej kultúry vo Veselom, Slovenská archeológia, 44, pp. 189–252.
• Batagelj V., Mrvar A., 2007 Pajek 1.18.
• Bátora J., 2000 Das Gräberfeld von Jelšovce/Slowakei. Ein Beitrag zur Frϋhbronzezeit im nordwestlichen Karpatenbecken, Prähistorische Archäologie in Sϋdosteuropa, 16(1–2), Kiel.
• Bátora J., 2004 Die Anfänge der Hügelbestatungen in der Mittelbronzezeit im mittleren Domnaugebiet, (in:) J. Bátora, V. Furmánek, L. Veliačik (eds.), Einflüße und Kontakte alteuropäiacher Kulturen. Festschrift für Jozef Vládar zum 70. Geburtstag, Archaeologica Slovaca Monographiae, 6, Nitra, pp. 241–253.
• Bejinariu I., Lakó É., 2000 Contribuţii la cunoaşterea bronzului târziu din nord-vestul României. Aşezarea de la Crasna, Acta Musei Porolissensis, 23, pp. 153–219.
• Blajer W., 1990 Skarby z wczesnej epoki brązu na ziemiach polskich, Prace Komisji Archeologicznej PAN, 28, Kraków.
• Bohn U., Gollub G., Hettwer Ch., Neuhäuslová Z., Raus T., Schlüter, Weber H., 2003 Map of the Natural Vegetation of Europe, Scale 1:2500000, Münster.
• Bóna I., 1975 Die Mittlere Bronzezeit Ungarns und ihre südöstlichen Beziehungen, Archaeologia Hungarica, N.S., IL, Budapest.
• Bóna I., 1992 Bronzezeitliche Tell-Kulturen in Ungarn, (in:) W. Meier-Arendt (ed.), Bronzezeit in Ungarn. Forschungen in Tell-Siedlungen an Donau un Theiß, Frankfurt am Main, pp. 9–39.
• Boroffka N.G.O., 1999 Probleme der späten Otomani-Kultur, (in:) J. Gancarski (ed.), Kultura Otomani-Füzesabony – rozwój, chronologia, gospodarka, Krosno, pp. 113–129.
• Brosseder U., 2008 Studien zur Ornamentik hallstattzeitlicher Keramik zwischen Rhônetal und Karpatenbecken, Universitätsforschungen zur prähistorischen archäologie, 106, Bonn.
• Brughmans T., 2013 Thinking through networks: a review of formal network methods in archaeology, Journal of Archaeological Method and Theory, 20, pp. 623–662.
• Bukvić L., 2000 Kanelovana keramika Gava kompleksa u Banatu, Novi Sad.
• Burkart W., 1946 Crestaulta. Eine Bronzezeitliche Hügelsiedlung bei Surin im Lugnez, Monographien zur Ur- und Frühgeschichte der Schweiz, 5, Basel.
• Clarke D.L., 1971 Analytical Archaeology (2nd edition), London.
• Czopek S., 1996 Grupa tarnobrzeska nad środkowym Sanem i dolnym Wisłokiem, Rzeszów.
• Czopek S., 2007 Grodzisko Dolne, stanowisko 22 – wielokulturowe stanowisko nad dolnym Wisłokiem. Część I. Od epoki kamienia do wczesnej epoki żelaza, Collectio Archaeologica Ressoviensis, 4, Rzeszów.
• Czopek S., 2014 Stanowisko 158 w Jarosławiu, woj. podkarpackie. Część II. Osadnictwo od starszej epoki brązu do okresu rzymskiego, Via Archaeologica Ressoviensia, 4, Rzeszów.
• Czopek S., Poradyło W., 2008 Warzyce, pow. Jasło, stan. 17 – osada z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, Collectio Archaeologica Ressoviensis, 10, Rzeszów.
• David W., 1998 Zum Ende der bronzezeitlichen Tellsiedlungen im Karpatenbecken, (in:) H. Küster, A. Lang, P. Schauer (eds.), Archäologische Forschungen in urgeschichtlichen Siedlungslandschaften. Festschrift für Georg Kossack zum 75. Geburtstag, Regensburger Beiträge zur prähistorischen Archäologie, Regensburg, pp. 231–267.
• David W., 2002 Studien zu Ornamentik und Datierung der bronzezeitlichen Depotfundgruppe Hajdúsámson-Apa-Ighiel-Zajta, Bibliotheca Musei Apulensis, 18, Alba Iulia.
• Demeterová S., 1984 Influence de la culture de Suciu de Sus dans la plaine de la Slovakie orientale, Slovenská Archeólogia, 32, pp. 11–74.
• Dohnal V., 1977 Kultura lužických popelnicových polí na východní Moravě, Fontes Archaeologicae Moravicae, Brno.
• Dušek M., 1969 Bronzezeitliche Gräberfelder in der Südwestlowakei, Archaeologica Slovaca, 4, Bratislava.
• Dzięgielewski K., Przybyła M.S., Gawlik A., 2010 Reconsidering migrations in Bronze and Iron Age Europe. Bridging the gap in European mobility?, (in:) K. Dzięgielewski, M.S. Przybyła, A. Gawlik (eds.), Migrations in Bronze and Early Iron Age Europe, Prace Archeologiczne, 63, Kraków, pp. 9–36.
• Emödi I., 1980 Necropola de la sfirşitul epocii bronzului din peştera Igriţa, Studii şi Cercetări de Istorie Veche şi Arheologie, 31, pp. 229–273.
• Fischl K.P., 2006 Ároktő-Dongóhalom bronzkori tell telep, Borsod-Abaúj-Zemplén Megye Régészeti Emlékei, 4, Miskolc.
• Fischl K.P., Kiss V., Kulcsár G., Szeverényi V., 2013 Transformations in the Carpathian Basin around 1600 BC, (in:) H. Meller, F. Bertemes, H.-R. Bork, R. Risch (eds.), 1600 – Kultureller Umbruch im Schatten des Thera-Ausbruchs?, Tagungen des Landesmuseums für Vorgeschichte Halle, 9, Halle, pp. 355–371.
• Fischl K. P., Reményi L., 2013 Interpretation possibilities of the Bronze Age tell sites in the Carpathian Basin, (in:) A. Anders, G. Kalla, V. Kiss, G. Kulcsár, G. V. Szabó (eds.), Moments in Time. Prehistoric Studies I, Budapest, pp. 725–738.
• Forenbaher S., 1990 Vučedol – Streimov vinograd: horizont kasnog brončanog doba, Opuscula archaeologica, 14, pp. 55–66.
• Furmánek V., 1977 Pilinyer Kultur, Slovenská archeólogia, 25, pp. 25–370.
• Furmánek V., Mitaš V., 2010 Pohřebni ritus západní enklávy jihovýchodních popelnicových polí. Analýza pohřebiště v Radzovcích (Slovensko), Památky Archeologické, 51, 39–110.
• Furmánek V., Ožd’áni O., 1989 Kontakte der Hügelgräberkulturen und des Kulturkomplexes der südöstlichen Urnenfelder, (in:) V. Furmánek, F. Horst (eds.), Beiträge zur mitteleuropaischen Bronzezeit, Berlin-Nitra, pp. 129–141.
• Furmánek V., Veliačik L., 1991 Anfänge der Urnenfelderkulturen in der Mittel- und Ostslowakei, (in:) M. Gedl (ed.), Die Anfänge der Urnenfelderkulturen in Europa, Archaeologia Interregionalis, 13, Warszawa, pp. 29–45.
• Gancarski J., 1988 Wstępne sprawozdanie z badań osady kultury trzciniecko-otomańskiej na stanowisku nr 29 w Jaśle, województwo krośnieńskie, Acta Archaeologica Carpathica, 27, pp. 62–83.
• Gancarski J., 1999 Chronologia grupy pleszowskiej kultury mierzanowickiej i kultury Otomani-Füzesabony w Polsce na podstawie wyników badań wykopaliskowych osad w Trzcinicy i Jaśle, (in:) J. Gancarski (ed.), Kultura Otomani-Füzesabony – rozwój, chronologia, gospodarka, Krosno, pp. 145–180.
• Gedl M., 1994 Cmentarzysko z epoki brązu w Bachórzu-Chodorówce, Kraków.
• Gedl M., 1996 Wczesnołużyckie cmentarzysko w Kietrzu III, Kraków.
• Gerloff S., 1993 Zur Fragen mittelmeerländischer Kontakte und absolute Chronologie der Frühbronzezeit in Mittel- und Westeuropa, Praehistorische Zeitschrift, 68, pp. 58–102.
• Gogâltan F., 1999 Bronzul timpuriu şi mijlociu în Banatul românesc şi pe cursul inferior al Mureşului. Cronologia şi descoperirile de metal, Bibliotheca Historica et Achaeologica Banatica, 23, Timişoara.
• Gogâltan F., 2008 Fortified Bronze Age settlements in the Carpathian Basin. A general overview, (in:) J. Czebreszuk, S. Kadrow, J. Müller (eds.), Defensive structures form Central Europe to the Aegean in the 3rd and 2nd millennia BC, Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa, 5, Bonn, pp. 39–56.
• Górski J., 2007 Chronologia kultury trzcinieckiej na lessach Niecki Nidziańskiej, Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie, 3, Kraków.
• Górski J., Makarowicz P., Wawrusiewicz A., 2011 Osady i cmentarzyska społeczności trzcinieckiego kręgu kulturowego w Polesiu, stanowisko 1, woj. łódzkie, Łódź.
• Gumă M., 1993 Civilizaţia primei epoci a fierului în sud-vestul României, Bibliotheca Thracologica, 4, Bucureşti.
• Hampl F., Kerchler H., Benkovsky-Pivovarová, 1981 Das mittelbronzezeitliche Gräberfeld von Pitten in Niederösterreich, Mitteilungen der Prähistorischen Kommission der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 19–20 (1978–1981), Wien.
• Hänsel B., Mihovilić K., Teržan B., 2015 Monkodonja: Forschungen zu einer protourbanen Siedlung der Bronzezeit Istriens, Teil 1 – Die Grabung und der Baubefund, Monografije i katalozi, 25, Pula.
• Harding A., 1984 The Myceneans and Europe, London.
• Harding A., 2013 World systems, cores, and peripheries in prehistoric Europe, European Journal of Archaeology, 16(3), pp. 378–400.
• Helms M., 1988 Ulysses’ Sail. An Ethnographic Odyssey of Power, Knowledge, and Geographical Distance, Princeton.
• Horedt K., 1967 Probleme der jungbronzezeitlichen Keramik in Transsilvanien, Acta Archaeologica Carpathica, 9, pp. 5–28.
• Horváthová E., 2011 Pohrebisko otomanskej kultúry v Seni, Študijné Zvesti Archeologického Ústavu SAV, 49, pp. 115–142.
• Kacsó C., 1975 Contributions à la connaissance de la culture de Suciu de Sus à la lumière des recherches faites à Lăpuş, Dacia, 19, pp. 45–68.
• Kacsó C., 1995 Der Hortfund von Arpăşel, Kr. Bihor, (in:) T. Soroceanu (ed.), Bronzefunde aus Rumänien, Prähistorische Archäologie in Südosteuropa, 10, Berlin, pp. 81–130.
• Kacsó C., 1999 Die Endphase der Otomani-Kultur und die darauffolgende kulturelle Entwicklung in Nordwesten Rumäniens, (in:) J. Gancarski (ed.), Kultura Otomani-Füzesabony – rozwój, chronologia, gospodarka, Krosno, pp. 85–112.
• Kacsó C., 2001 Zur chronologischen und kulturellen Stellung des Hügelgräberfeldes von Lăpuş, (in:) C. Kacsó (ed.), Der nordkarpatische Raum in der Bronzezeit, Bibliotheca Marmatia, 1, Baia Mare, pp. 231–278.
• Kacsó C., 2004 Zu den Problemen der Suciu de Sus-Kultur in Siebenbürgen, (in:) J. Bátora, V. Furmánek, L. Veliačik (ed.), Einflüsse und Kontakte alteuropäischer Kulturen. Festschrift für Josef Vladár zum 70 Geburtstag, Nitra, pp. 327–340.
• Kacsó C., 2005 Contributii la cunoasterea bronzului târziu din nordul Transilvaniei. Cercetarile de la Bicaz – Igoaie, Revisita Bistriţei, 19, pp. 51–70.
• Kadrow S., 1991 Iwanowice, stanowisko Babia Góra, cz. I. Rozwój przestrzenny osady z wczesnego okresu epoki brązu, Kraków.
• Kadrow S., 2001 U progu nowej epoki. Gospodarka i społeczeństwo wczesnego okresu epoki brązu w Europie Środkowej, Kraków.
• Kalicz N., 1958 Későbronzokori urnatemető Igrici község határában, A Miskolci Herman Ottó Múzeum Évkönyve, 2, pp. 45–72.
• Kemenczei T., 1965 A pilinyi kultúra tagolása, Archaeologiai Értesítő, 92, pp. 3–26.
• Kemenczei T., 1967 Die Zagyvapálfalva-Gruppe der Piliner Kultur, Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae, 19, pp. 229–305.
• Kemenczei T., 1968 Adatok a kárpát-medencei halomsíros kultúra vándorlásának kérdéséhez, Archaeologiai Értesítő, 95, pp. 159–187.
• Kemenczei T., 1971 A Gáva kultúra leletei a Miskolci múzeumban, A Miskolci Herman Ottó Múzeum Évkönyve, 10, pp. 31–86.
• Kemenczei T., 1979 Das mittelbronzezeitliche Gräberfeld von Gelej, Régészeti Füzetek, II/20, Budapest.
• Kemenczei T., 1981 Das spätbronzezeitliche Urnengräberfeld von Alsóberecki, Folia Archaeologica, 32, pp. 69–94.
• Kemenczei T., 1982 Die Siedlungsfunde der Gáva-Kultur aus Nagykálló, Folia Archaeologica, 33, pp. 73–95.
• Kemenczei T., 1984 Die Spätbronzezeit Nordostungarns, Archaeologia Hungarica, 51, Budapest.
• Kienlin T.L., Cappenberg K., Korczyńska M., Przybyła M.S., Valde-Nowak P., 2010 Die Rolle der Westkarpaten als Grenz- und Kommunikationsraum während der späten Bronzezeit (Wiśnicz-Hϋgelland und mittleres Dunajectal, Kleinpolen), (in:) B. Horejs, T.L. Kienlin (eds), Siedlung und Handwerk – Studien zu sozialen Kontexten in der Bronzezeit, Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie, 194, Bonn, pp. 191–267.
• Knappett C., Evans T., Rivers R., 2008 Modelling maritime interaction in the Aegean Bronze Age, Antiquity, 82, pp. 1009–1024.
• Kneisel J., 2012 Anthropomorphe Gefäße in Nord- und Mitteleuropa während der Bronze- und Eisenzeit. Studien zu den Geschichtsurnen, Kontaktzonen, Chronologie und sozialen Kontexten, Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa, 7, Bonn.
• Kobal’ J. V., 2007 Do pytannia pro khronologiiu ta periodyzatsiiu kul’tury Stanove, Zapyski Naukovogo Tovarystva imeni Shchevchenka, 253, pp. 583–601.
• Kogus A., 1984 Osada kultury łużyckiej w Nowej Hucie-Pleszowie (Część I. Katalog materiałów z badań prowadzonych w latach 1954–1971), Materiały Archeologiczne Nowej Huty, 8, pp. 7–123.
• Koós J., 2003 Über die Chronologie der Spätphase der Mittelbronzezeit (Füzesabony-Kultur) in Nordostungarn, (in:) Bronzezeitliche Kulturerscheinungen im karpatischen Raum. Die Beziehungen zu den benachbarten Gebieten, Bibliotheca Marmatia, 2, Baia Mare, pp. 301–326.
• Koós J., 2006 Über neue Gräberfelder der Füzesabony-Kultur aus der mittleren Bronzezeit, Communicationes Archaeologie Hungariae 2006, pp. 65–85.
• Kovács T., 1966 A halomsíros kultúra leletei az Észak-Alföldön, Archaeologiai Értesítő, 93, pp. 159–202.
• Koós J., 1975 Tumulus culture cementeries of Tiszafüred, Régészeti Füzetek, II/17, Budapest.
• Kristiansen K., Larsson T., 2005 The Rise of Bronze Age Society – Travels, Transmissions and Transformations, Cambridge.
• Lanzerein A.N., 2009 Die befestigte Höhensiedlung Toos-Waldi. Von der Frühbronzezeit bis in die Spätantike, Archäologie in Thurgau, 15, Frauenfeld.
• Lamiová-Schmiedlová M., 2009 Žiarové pohrebisko z mladšej doby bronzovej na lokalite Dvorníky-Včeláre, Archaeologica Slovaca Monographiae, 11, Nitra.
• László A., 1973 Consideraţii asupra ceramicii de tip Gáva din Hallstattul timpuriu, Studii şi Cercetări de Istorie Veche şi Arheologie, 24, pp. 575–609.
• Leńczyk G., 1950 Prasłowiański gród nad Dunajcem w Zawadzie Lanckorońskiej, Prace Prehistoryczne PAU, 4, Kraków.
• Lochner M., 1991 Ein Gräberfeld der älteren Urnenfelderzeit aus Horn, Niederösterreich, Archaeologia Austriaca, 75, pp. 137–215.
• Madej P., 1998 Inwentarz ceramiczny grupy pleszowskiej kultury mierzanowickiej, ze stanowiska w Krakowie-Pleszowie IV/20, Materiały Archeologiczne Nowej Huty, 21, pp. 27–70.
• Madsen T., 2007 Multivariate data analysis with PCA, CA and MS, www.archaeoinfo.dk, 25.05.2010.
• Marta L., 2009 The Late Bronze Age Settlements of Petea-Csengersima, Satu Mare.
• Marta L., Sana D.V., Bejinariu I., Nagy Márta L., Berendi E., 2010 The Late Bronze Age Settlement of Nyíregyháza-Oros “Úr Csere”, Satu Mare.
• Máthé M. Sz., 1988 Bronze Age tells in Berettyó valley, (in:) Bronze Age Tell Settlements on the Great Hungarian Plain 1, Budapest, pp. 27–122.
• Miraś I., Oleszczak Ł., 2014 Transcarpathian influences on the Bronze Age and the Early Iron Age settlement at Wierzchosławice, (in:) T. Kienlin et al. (ed.) Settlement, communication and excange around the Western Carpathians, Oxford, pp. 297–316.
• Mozsolics A., 1958 Archäologische Beiträge zur Geschichte des Grossen Wanderung, Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae, 8 (1957), pp. 119–156.
• Mozsolics A., 1967 Bronzefunde der Karpatenbeckens. Depotfundhorizonte von Hajdúsámson und Kosziderpadlás, Budapest.
• Mozsolics A., 1973 Bronze- und Goldfunde des Karpatenbeckens, Depotfundhorizonte von Forró und Ópályi, Budapest.
• Novotná M., 1999 Beiträge zur Besiedlung der mitteldanubischen Hügelgräberkultur in der Slowakei, (in:) J. Bátora, J. Peška (eds.), Aktuelle Probleme der Erforschung der Frühbronzezeit in Böhmen und Mähren und in der Slowakei, Archaeologica Slovaca Monographiae, 1, Nitra, pp. 241–249.
• Olexa L., Nováček T., 2013 Pohrebisko zo staršej doby bronzovej v Nižnej Myšli, Nitra.
• Parczewski M., 2000 Kultury archeologiczne a teoria wspólnot komunikatywnych, (in:) S. Tabaczyński (ed.), Kultury archeologiczne a rzeczywistość dziejowa, Warszawa, pp. 207–213.
• Plourde A. M., 2009 Prestige goods and the formation of political hierarchy – a costly signaling model, (in:) S. Shennan (ed.), Pattern and Process in Cultural Evolution, Berkeley, pp. 265–275.
• Polla B., 1960 Birituelle füzesabonyer Begräbnisstätte in Streda nad Bodrogom, (in:) B. Chropovský, V. Dušek, B. Polla (eds.), Gräberfelder aus der älteren Bronzezeit in der Slowakei 1, Nitra, pp. 299–386.
• Przybyła M.S., 2002 Stanowisko z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Lipniku, pow. Przeworsk. Badania w latach 1998–2000. Typescript of MA thesis. Kraków.
• Przybyła M.S., 2009 Intercultural Contacts in the Western Carpathian Area at the Turn of the 2nd and 1st Millennia BC, Warszawa.
• Przybyła M.S., 2016 Early Bronze Age stone architecture discovered in Polish Carpathians, Archäologisches Korrespondenzblatt, 46(3), pp. 291–308.
• Przybyła M.S., Skoneczna M., 2011 The fortified settlement from the Early and Middle Bronze Age at Maszkowice, Nowy Sącz district (Western Carpathians). Preliminary results of studies conducted in the years 2009–2012, Recherches Archéologiques NS, 3, pp. 5–66.
• Radu O., 1973 Cu privire la necropola de la Cruceni (jud. Timiş), Studii şi Cercetări de Istorie Veche şi Arheologie, 23, pp. 503–520.
• Randsborg K., 1992 Historical Implications. Chronological Studies in European Archeology c. 2000–500 B.C., Acta Archaeologica (København), 62 (1991), pp. 89–108.
• Scarano T., 2011 Refuge or dwelling place? The MBA fortification wall of Roca (Lecce, Italy): the spatial and functional analysis of postern C, Rivista di Scienze Preistoriche, 61, pp. 95–122.
• Schalk E., 1992 Das Gräberfeld von Hernádkak. Studien zum Beginn der Frühbronzezeit im nordöstlichen Karpatenbecken, Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie, 9, Bonn.
• Schalk E., 1994 Das Gräberfeld der frühbronzezeitlichen Füzesabony-Kultur bei Megyaszó, Nordost-Ungarn, Praehistorische Zeitschrift, pp. 152–174.
• Sindbæk S.M., 2007 Networks and nodal points: the emergence of towns in early Viking Age Scandinavia, Antiquity, 81, pp. 119–132.
• Shennan S. J., 1978 Archaeological cultures – an empirical investigations, (in:) I. Hodder (ed.), The Spatial Organisation of Culture, London, pp. 113–139.
• Shennan S. J.,1999 Cost, benefit and value in the organisation of early copper production, Antiquity, 73, pp. 352–363.
• Sherrat A., 1993 What would a Bronze-Age world system look like? Relations between temperate Europe and the Mediterranean in later prehistory, Journal of European Archaeology 1(2), pp. 1–57.
• Skoneczna M., 2014. Wyniki badań wykopaliskowych wschodniej krawędzi stanowiska w Maszkowicach (pow. Nowy Sącz) przeprowadzonych w sezonach 2010 i 2011 – rekonstrukcja procesu formowania się stanowiska archeologicznego. Typescrip of MA thesis. Kraków.
• Soroceanu T., 1991 Studien zur Mureş-Kultur, Internationale Archäologie, 7, Buch am Erlbach.
• Soroceanu T., 2012 Die Kupfer- und Bronzedepots der frühen und mittleren Bronzezeit in Rumänien, Archaeologia Romanica, 6, Cluj-Napoca-Bistriţa.
• Steiner H., 2007 Die bronze- und urnenfelderzeitliche Siedlung, (in:) H. Steiner (ed.), Die befestigte Siedlung am Ganglegg im Vinschgau – Südtirol. Ergebnisse der Ausgrabungen 1997–2001 (Bronze/ Urnenfelderzeit) und naturwissenschaftliche Beiträge, Trento, pp. 17–509.
• Šteiner P., 2009 Keramický inventár otomansko-füzesabonského kultúrneho komplexu vo svetle nálezov z Barce I, Nitra.
• Stratan I., Vulpe A., 1977 Der Hügel von Susani, Praehistorische Zeitschrift, 52, pp. 28–60.
• Szombathy J., 1929 Prähistorische Flachgräber bei Gemeinlebarn in Niederösterreich, Römisch-Germanische Forschungen, 3, Berlin-Leipzig.
• Szymaszkiewicz M., 1985 Wstępne badania wykopaliskowe na cmentarzysku kultury pilińskiej w Chełmcu, gm. loco, woj. nowosądeckie, Acta Archaeologica Carpathica, 24, pp. 147–152.
• Tahler U., 2007 Ahhiyawa and Hatti: palatial perspectives, (in:) S. Antoniadou, A. Pace (eds.), Mediterranean Crossroads, Athens 2007, pp. 291–323.
• Taras H., 1995 Kultura trzciniecka w międzyrzeczu Wisły, Bugu i Sanu, Lublin.
• Točik A., 1964 Die Gräberfelder der Karpatenländischen Hügelgräberkultur, Praha.
• Točik A., 1978 (1978–1981) Nitriansky hrádok – Zámeček, Bez. Nové Zámky. Bronzezeitliche befestigte Ansiedlung der Maďarovce Kultur, Nitra.
• Todorović J., 1977 Praistorijska Karaburma II – nekropola bronzanog doba, Dissertationes et Monographiae, 19, Monografije, 4, Beograd.
• Trbuhović V., 1961 Praistoriiska nekropola u Belegishu, Starinar, 11, pp. 163–180.
• Trogmayer O., 1975 Das bronzezeitliche Gräberfeld bei Tápé, Fontes Archaeologici Hungariae, Budapest.
• Vandkilde H., 2007 Culture and Change in Central European Prehistory – 6th to 1st Millenium BC, Aarhus.
• Veliačik L., 1983 Die Lausitzer Kultur in der Slowakei, Studia Archaeologica Slovaca Instituti Archaeologici Academiae Scientiarum Slovacae, 2, Nitra.
• Veliačik L., 1991 Beitrag des Gräberfeldes in Diviaky nad Nitricou zur Chronologie der Denkmäler der Lausitzer Kultur in der Slovakei, Slovenská archeológia, 39, pp. 143–210.
• Vicze M., 2011 Bronze Age Cemetery at Dunaújváros-Duna-dűlő, Dissertationes Pannonicae, IV.1, Budapest.
• Vicze M., 2013 Koszider: break or continuity?, (in:) M. Vicze, I. Poroszlai, P. Sumegi (eds.), Koszider: Hoard, Phase, Period?, Százhalombatta, pp. 15–29.
• Vitoš A., 2011 Osiedle obronne na stanowisku nr 1 w Maszkowicach w świetle badań z 1971 roku. Typescript of MA thesis, Kraków.
• Vrdoljak S., 1994 Tipološka klasifikacja kasnobrončanodobne keramike iz naselja Kalnik-Igrišče (SZ Hrvatska), Opuscula archaeologica, 18, pp. 7–81.
• Vulpe A., 1979 Die Äxte und Beile in Rumänien, Prähistorische Bronzefunde, IX/2, München.
• Zyzman A., 2009 Osada kultury trzcinieckiej i cmentarzysko grupy tarnobrzeskiej kultury łużyckiej na stanowisku 5 w Lipniku, pow. Przeworsk, w świetle badań w latach 2001–2006. Typescript of MA thesis. Kraków.