Fenomen XV-wiecznych rot kościańskich. Wymiany leksykalne

• Authors: Borowiec Karolina

Title variants

EN

The phenomenon of the fi fteenth-century rota’s judicial oaths of Kościan. The lexical replacements

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy wyjątkowego zabytku języka polskiego, jakim są średniowieczne roty kościańskie – jedyne zapiski tego typu, których część zachowała się w podwójnych redakcjach, brudnopisach i czystopisach. Sytuacja taka pozwala na badanie m. in. tego, w jaki sposób w średniowiecznych kancelariach pracowano nad tekstem przysięgi. Autorkę interesują wymiany leksykalne (autosemantycznych leksemów niewspółrdzennych). Zestawiając ze sobą odpowiedniki brudno- i czystopisowe, pokazuje charakter danej zmiany i próbuje rekonstruować motywy, dla których zostały one wprowadzone.

EN

The article focuses on lexical replacements, derived from the fi ft eenth-century polish rote sentences, writt en in Kościan (Wielkopolska). The case of this short notes remains unprecedented in the history of Old Polish language – about 370 sentences survive in two wordings: draft and fair copy; partially writt en and re-writt en by the same hand. Comparing equivalents from draft s and fair copies, the author shows the nature of these replacements and tries to reconstruct the motives for which they were introduced.

Keywords

PL

roty kościańskie; XV-wieczne roty sądowe; język staropolski; brudnopisy i czystopisy rot; zmiany leksykalne

EN

medieval rota’s judicial oaths; lexical replacements; draft s and fair copies; 15th century rota’s judical oaths; Old Polish language

• Publisher: Fundacja Pro Scientia Publica
• Journal: Ogrody Nauk i Sztuk
• Year: 2014
• Issue: 4
• Pages: 566-573

Dates

published

2014

Contributors

author

Borowiec Karolina

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Ul. Wieniawskiego 1, 61-712 Poznań

References

• [1] Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, T. I A-K, T. II L-P, Warszawa 2000.
• [2] Bardach J., Historia państwa i prawa Polski do połowy XV wieku, Warszawa 1957.
• [3] Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2008.
• [4] Janowska A., Pastuchowa M., Przedrostek u-, [w:] A. Janowska, M. Pastuchowa, Słowotwórstwo czasowników staropolskich. Stan i tendencje rozwojowe, Kraków 2005.
• [5] Kowalewicz H., Kuraszkiewicz W., Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, T. III, Roty kościańskie, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967.
• [6] Krążyńska Z., Orzeczenie wraz z dopełniającym otoczeniem w staropolskim zdaniu (na przykładzie wielkopolskich rot sądowych), Poznań 1986.
• [7] Krążyńska Z., Staropolskie konstrukcje z przyimkami, T. I-V, Poznań 2000-2010.
• [8] Kuraszkiewicz W, Brudnopisy i czystopisy rot kościańskich, [w:] W. Kuraszkiewicz, Polski język literacki. Studia nad historią i strukturą, Warszawa-Poznań 1986.
• [9] Kuraszkiewicz W., Formuły przysięgi w rotach sądowych XIV-XVI wieku [w:] W. Kuraszkiewicz, Polski język literacki. Studia nad historią i strukturą, Warszawa-Poznań 1986.
• [10] Kuźmicki M., Współistnienie języków w rotach przysiąg sądowych, „Slavia Occidentalis" 2013, T. 70.
• [11] Leńczuk M., Synonimia w średniowiecznych przekładach kanonu mszy św. - uwagi wstępne, „Język Polski" 2007, z. 87.
• [12] Mika T., Genetyczna wielowarstwowość i złożoność tekstów staropolskich a ich badania historycznojęzykowe. Rekonesans, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego" 2012, z. 68.
• [13] Neměc I., Strukturní předpoklady zániku slov, „Slovo a Slovestnost" 1968, z. 2.
• [14] Neměc I., Vývojové postupy české slovní zásoby, Praha 1968.
• [15] Plezia M. (red.), Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, T. 1-8, Wrocław 1953-2013.
• [16] Rymaszewski Z., Czynności woźnego sądowego. Z badan nad funkcjonowaniem sądów prawa polskiego w średniowieczu, Warszawa 2010.
• [17] Samsonowicz H., Roty sądowe w Polsce jako źródło do dziejów kultury, [w:] T. Michałowska (red.), Literatura i kultura późnego średniowiecza w Polsce, Warszawa 1993.
• [18] Siatkowska E. Zanik wyrazów w języku polskim i czeskim (mechanizm procesu i proporcje ilościowe), „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej" 1972, nr 11.
• [19] Słoboda A., Liczebnik w grupie nominalnej polszczyzny. Semantyka i składnia, Poznań 2012.
• [20] Słoboda A., Składnia grupy imiennej w staropolszczyźnie. Na przykładzie wielkopolskich rot sądowych XIV i XV wieku, Poznań 2005.
• [21] Taszycki W., Geneza polskiego języka literackiego w świetle faktów historycznojęzykowych, „Studia Staropolskie" 1957, T. III.
• [22] Trawińska M., Cechy dialektalne wielkopolskich rot sądowych w świetle badan nad rękopisem poznańskiej księgi ziemskiej, „Prace Filologiczne" 2009, T. 56.
• [23] Trawińska M., Grafia najstarszej księgi ziemskiej poznańskiej, [w:] M. Kuźmicki, M. Osiewicz (red.), Dokument pisany w badaniach historyka języka polskiego. Z badań nad grafią i fonetyką historycznej polszczyzny, Cykliczne spotkania historyków języka I, Zielona Góra-Poznań 2010.
• [24] Trawińska M., Wielofunkcyjność c-ch-cz w XlV-wiecznej poznańskiej księdze ziemskiej, [w:] S. Borawski, M. Hawrysz (red.), Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2010, Zielona Góra 2011.
• [25] Urbańczyk S., Głos w dyskusji o pochodzeniu polskiego języka literackiego, [w:] S. Urbańczyk, Szkice z dziejów języka polskiego, Warszawa 1968.
• [26] Urbańczyk S., Twardzik W. (red.), Słownik staropolski, T. I-XI, Warszawa 1953-1987, Wrocław 1955-1990, Kraków 1991-2002.
• [27] Wajszczuk J., Functional Class (so Called "Part of Speech") Assignment as a Kind of Meaning-Bound Word Syntactic Information, "Cognitive Studies / Etudes Cognitives" 2010, nr 10/2010.

Identifiers

ISSN

2299-2014

DOI

10.15503/onis2014-566-573