Zachowania zdrowotne i zachowania ryzykowne dla zdrowia wśród uczniów szkół gimnazjalnych województwa śląskiego

• Authors: Kulik Halina , Falkiewicz Karolina , Dąbek Józefa , Naworska Beata

Title variants

Health behaviours and behaviours risky for health among junior high school students in the Silesian province

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Cel badań. Celem badań była ocena niektórych zachowań zdrowotnych uczniów szkół gimnazjalnych oraz rozpoznanie przyczyn podejmowania zachowań ryzykownych dla zdrowia (palenia papierosów i picia alkoholu) z uwzględnieniem wieku i płci badanych. Materiał i metody. Badaniem objęto 503 uczniów szkół gimnazjalnych województwa śląskiego. Wśród nich było 252 dziewcząt (50,1%) i 251 (49,9%) chłopców. Średni wiek badanych wynosił 14,5 ± 0,8 roku. W badaniu zastosowano metodę sondażową, a narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety. Wyniki. Badana młodzież wykazywała zachowania antyzdrowotne. Ponad połowa ankietowanych (56,06%) spędzała wolny czas, siedząc przed komputerem. Średni wiek inicjacji alkoholowej wynosił 12,5 ± 1,9 roku, a tytoniowej 12,1 ± 2,2 roku i był niezależny od płci badanych uczniów (p > 0,05), ale zależny od ich wieku. Wraz z wiekiem wzrastała liczba osób zarówno spożywających alkohol, jak i palących papierosy. Wnioski. Analizowane zachowania zdrowotne badanej młodzieży gimnazjalnej znacznie odbiegały od zaleceń dotyczących zdrowego stylu życia: obserwowano błędy w sposobie odżywiania, małą aktywność fizyczną oraz sedentarny tryb życia i stosowanie używek. Najczęstszymi przyczynami podejmowania przez badaną młodzież zachowań ryzykownych (palenia papierosów i picia alkoholu) były: zabawa, ciekawość i wpływ grupy rówieśniczej, a ich występowanie było niezależnie od płci, ale zależne od wieku badanych uczniów.

EN

Background. The aim of the study was to assess some health behaviours of junior high school students and to identify the causes of risk behaviours (smoking tobacco and drinking alcohol), with the consideration of age and sex of the subjects. Material and methods. The study included 503 pupils from junior high schools in the Silesian province. The group consisted of 252 girls (50.1%) and 251 boys (49.9%). The average age of the respondents was 14.5 ± 0.8 years. The study employed a survey method, and the research tool was the author’s own questionnaire. Results. The studied youth presented anti-health behaviours. Over half of the respondents (56.06%) spent their free time sitting in front of the computer. The average age of alcohol initiation was 12.5 ± 1.9 years and of tobacco initiation 12.1 ± 2.2 years; it was independent of the sex of the students (p > 0.05), but depended on their age. The number of pupils both consuming alcohol and smoking cigarettes increased with age. Conclusions. The analysed health behaviours of junior high school students deviated significantly from the recommendations for a healthy lifestyle: dietary errors, low physical activity, sedentary lifestyle and the use of stimulants were observed. The most frequent reasons for risk behaviours (smoking and drinking alcohol) were: fun, curiosity and influence of the peer group. Their occurrence was independent of gender, but dependent on age.

Keywords

PL

zachowania zdrowotne; zachowania ryzykowne; uczniowie szkół gimnazjalnych

EN

health behaviours; risk behaviours; junior high school students

• Publisher: Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
• Journal: Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
• Year: 2018
• Volume: 61
• Pages: 27-39

Dates

online

2018-06-11

Contributors

author

Kulik Halina

• Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

author

Falkiewicz Karolina

• Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

author

Dąbek Józefa

• Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

author

Naworska Beata

• Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

References

• Bucchianeri, M.M., Eisenberg, M.E., Neumark-Sztainer, D. (2013). Weightism, racism, classism, and sexism: shared forms of harassment in adolescents. Journal of Adolescent Health, 53(1), 47–53.
• Erikson, E.H. (1980). Identity and the life cycle. New York-London: W.W. Norton & Company.
• Forouzanfar, M.H., Alexander, L., Anderson, H.R., Bachman, V.F., Biryukov, S., Brauer, M. i wsp. (2015). Global, regional, and national comparative risk assessment of 79 behavioural, environmental and occupational, and metabolic risks or clusters of risks in 188 countries, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013. Lancet, 386(10 010), 2287–2323.
• Hulanicka, B., Gronkiewicz, L., Koniarek, J. (2001). Effect of familial distress on growth and maturation in girls: a longitudinal study. American Journal of Human Biology, 13(6), 771–776.
• International Obesity Task Force (2005). European Union Platform Briefing Paper. Brussels.
• Jessor, R. (1991). Risk behavior in adolescence: a psychosocial framework for understanding and action. Journal of Adolescent Health, 12(8), 597–605.
• Jessor, R. (2014). Problem Behavior Theory. A half-century of research on adolescent behavior and development. W: R.M. Lerner, A.C. Petersen, R.K. Silbereisen, J. Brooks-Gunn (red.), The developmental science of adolescence: history through autobiography (s. 239–256). New York: Psychology Press.
• Jonczyk, P., Potempa, M., Kajdaniuk D. (2015). Analiza stopnia odżywienia i zaburzeń odżywiania oraz charakterystyka przyzwyczajeń żywieniowych i aktywności fizycznej wśród dzieci szkolnych w wieku 6–13 lat w mieście Piekary Śląskie. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 11(3), 302–314.
• Karapanou, O., Papadimitriou A. (2010). Determinants of menarche. Reproductive Biology and Endocrinology, 8, 115.
• Karlberg, J. (2002). Secular trends in pubertal development. Hormone Research, 57(Suppl. 2), 19–30.
• Karney, A., Oblacińska, A., Kluba, L., Świątkowska, D. (b.d.). Otyłość u dzieci i młodzieży. Poradnik dla rodziców dzieci w wieku od 4 do 18 lat. Warszawa: Fundacja Instytutu Matki i Dziecka.
• Kochanowski, J. (2011). Fraszki, pieśni, treny. Kraków: Greg.
• Korzycka-Stalmach, M., Mikiel-Kostyra, K., Jodkowska, M., Oblacińska, A. (2012). Samoocena masy ciała 13-latków w zależności od wskaźnika masy ciała rodziców. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 8(2), 53–58.
• Kowal, M., Cichocka, B.A., Woronkowicz, A., Pilecki, M.W., Sobiecki, J., Kryst, Ł. (2011). Międzypokoleniowe zmiany w budowie ciała i akceleracja pokwitania u dzieci i młodzieży w wieku 7–15 lat w populacji wielkomiejskiej w świetle uwarunkowań psychosocjalnych. Kraków: AWF.
• Krawczyński, M., Walkowiak, J., Krzyżaniak, A. (2003). Secular changes in body height and weight in children and adolescents in Poznan, Poland, between 1880 and 2000. Acta Paediatrica, 92(3), 277–282.
• Mazur, J. (red.) (2015). Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych. Wyniki badań HBSC 2014. Warszawa: Instytut Matki i Dziecka.
• Mazur, J., Woynarowska, B. (2004). Zespół zachowań ryzykownych a zdrowie subiektywne i zadowolenie z życia młodzieży 15‑letniej. Medycyna Wieku Rozwojowego, 8(3), cz. 1, 567–583.
• Michota-Katulska, E., Zegan, M., Zyznowska, W., Sińska, B., Kucharska, A. (2015). Wybrane elementy stylu życia młodzieży gimnazjalnej. Pielęgniarstwo Polskie, 56(2), 121–126.
• Oblacińska, A. (2007). Odchudzanie i modyfikowanie swojej masy ciała. W: A. Oblacińska, M. Jodkowska (red.), Otyłość u polskich nastolatków: epidemiologia, styl życia, samopoczucie. Raport z badań uczniów gimnazjów w Polsce (s. 73–83). Warszawa: Instytut Matki i Dziecka.
• Obuchowska, I. (2001). Adolescencja. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka (s. 163–201). Warszawa: PWN.
• Palczewska, I., Niedźwiecka, Z., Szilágyi-Pągowska, I., Pawlik, K. (2000). Trend sekularny wzrastania dzieci i młodzieży warszawskiej w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Medycyna Wieku Rozwojowego, 4(2), 161–176.
• Przewęda, R., Dobosz, J. (2003). Kondycja fizyczna polskiej młodzieży. Warszawa: AWF.
• Puhl, R.M., Heuer, C.A. (2009). The stigma of obesity: a review and update. Obesity, 17(5), 941–964.
• Richter, M., Moor, I., van Lenthe, F.J. (2012). Explaining socioeconomic differences in adolescent self-rated health: the contribution of material, psychosocial and behavioural factors. Journal of Epidemiology and Community Health, 66(8), 691–697.
• Sierosławski, J. (2015). Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2015 r. Europejski Program Badań Ankietowych w szkołach ESPAD. Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Instytut Psychiatrii i Neurologii.
• Sińska, B., Kucharska, A., Michota-Katulska, E., Zegan, M. (2015). Śniadania uczniów szkół podstawowych – ocena jakościowa. Pielęgniarstwo Polskie, 57(3), 273–277.
• Sitek, A., Szkudlarek, A., Antoszewski, B. (2007). Secular changes in the physical development of students of the Medical University of Łódź. Folia Morphologica, 66(1), 62–68.
• Stąpor, N., Kapczuk, I., Krzewska, A., Sieniawska, J., Rakusz-Kwiatosz, A., Piątek, D. i wsp. (2016). Czym różni się styl życia dzieci otyłych i szczupłych? Endokrynologia Pediatryczna, 15(1), 29–35.
• Stefańska, E., Falkowska, A., Ostrowska, L. (2012). Wybrane zwyczaje żywieniowe dzieci i młodzieży w wieku 10–15 lat. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 63(1), 91–97.
• Szczepański, J. (1972). Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa: PWN.
• Tanner, J.M. (1992). Growth as a measure of the nutritional and hygienic status of a population. Hormone Research, 38, 106–115.
• Tanner, J.M. (1999). Growth as a mirror of conditions in society. W: G.W. Lindgren (red.), Growth as a mirror of conditions in society (s. 9–48). Stockholm: Stockholm Institute of Education Press.
• Tatoń, J., Czech, A., Bernas, M. (2007). Zaburzenia endokrynne tkanki tłuszczowej w patogenezie otyłości. Otyłość. Zespół metaboliczny. Warszawa: PZWL.
• Trojanowska, A., Trojanowska, P., Bernat, K., Oleszczuk-Tobiszewska, K. (2015). Ocena sposobu żywienia i aktywności fizycznej u dzieci w wieku szkolnym w aspekcie zagrożeń otyłością. Endokrynologia Pediatryczna, 14(4), 35–41.
• Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Dz.U. z 2017 r. poz. 125 z późn. zm.
• Wolański, N., Dobosz, J. (2012). Tendencja przemian motoryczności człowieka (międzydekadowe zmiany efektywności). W: A. Wilczewski (red.), Uwarunkowania rozwoju dzieci i młodzieży wiejskiej (s. 8–44). Biała Podlaska: Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu AWF w Warszawie.
• World Health Organization (2008). European strategy for child and adolescent health and development. From resolution to action. 2005–2008. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe.
• Woynarowska, B. (2008). Edukacja zdrowotna. Warszawa: PWN.
• Woynarowska, B., Mazur, J. (red.) (2012). Tendencje zmian zachowań zdrowotnych i wybranych wskaźników zdrowia młodzieży szkolnej w latach 1990–2010. Warszawa: Instytut Matki i Dziecka, Wydział Pedagogiczny UW.
• Woynarowska, B., Oblacińska, A. (2014). Stan zdrowia dzieci i młodzieży w Polsce. Najważniejsze problemy zdrowotne. Studia BAS, 38(2), 41–64.
• Wyka, J., Grochowska-Niedworok, E., Malczyk, E., Misiarz, M., Szczęsna, N. (2012). Częstotliwość spożycia produktów typu fast food przez młodzież męską. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 45(3), 675–679.
• Zdrowie 21. Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku (2001). Warszawa-Kraków: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia, Vesalius.