ECHA ROMANTYZMU POLSKIEGO W JĄDRZE CIEMNOŚCI

• Authors: Samsel Karol

Title variants

EN

THE ECHOES OF POLISH ROMANTICISM IN HEART OF DARKNESS

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W studium usiłuję wykazać, jak w tekstualnym planie Jądra ciemności Josepha Conrada funkcjonuje tzw. polskoromantyczna intertekstualność. Nie rozstrzygając zarazem ostatecznie, czy kształtująca się relacja intertekstualna manifestuje się poprzez aluzje, czy poprzez reminiscencje, wyróżniam wiązkę prototypowych, polskoromantycznych intertekstów, które – jak uważam – mogą pozostawać kluczowe w procesie kontekstowej lektury dzieła Conrada. Są to z jednej strony dzieła Adama Mickiewicza – Pan Tadeusz, Ustęp III części Dziadów, Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, z drugiej – niemniej funkcjonalne w wypadku Jądra ciemności – Anhelli Juliusza Słowackiego czy polska gawęda szlachecka – w rodzaju Pamiątek Soplicy Henryka Rzewuskiego. W porównaniu – bezpośrednio posługuję się metodą close reading, pośrednio zaś – wykorzystuję strategie widmontologicznego i palimpsestowego czytania tekstu literatury. Dyskutuję także z conradystycznym status quo, polemizując m.in. z ujęciem postaci arlekina obecnym w najklasyczniejszych, światowych odczytaniach Heart of Darkness: Škvorecký’ego, Burgessa, d’Avanza, Canaria i innych.

EN

In the study I attempt to demonstrate how so called Polish-Romantic intertextuality runs in the textual plan of Joseph Conrad’s Heart of Darkness. Without concluding ultimately whether the forming intertextual relation is manifested here through allusions or through reminiscences, I distinguish a bunch of prototypical, Polish-Romantic intertexts which, as I suppose, may remain crucial in the process of contextual reading of Conrad’s masterpiece. On the one hand, these are the works of Adam Mickiewicz – Pan Tadeusz, Forefathers’ Eve Part III, The Books and the Pilgrimage of the Polish Nation, on the other – still functional in the case of Heart of Darkness – Juliusz Słowacki’s Anhelli as well as Polish ‘gaweda szlachecka’ represented by Henryk Rzewuski’s Soplica’s Memoirs. In comparing – I use the close reading method directly, and indirectly – the strategies of the hauntology and palimpsest reading of the literature. I also discuss the conradists’ status quo – polemizing among others with the representation of the Harlequin’s motive present in the most classic world readings of Heart of Darkness: Škvorecký’s, Burgess’s, d’Avanza’s, Canaria’s and others.

Keywords

PL

Joseph Conrad; Jądro ciemności; Pan Tadeusz; Dziady cz. III; Anhelli

EN

Joseph Conrad; Heart of Darkness; Pan Tadeusz; Forefathers’ Eve Part III; Anhelli

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe AP
• Journal: Świat Tekstów. Rocznik Słupski
• Year: 2019
• Volume: 17
• Pages: 255-283
• Physical description: oryginalna praca naukowa

Dates

published

2020-02-01

Contributors

author

Samsel Karol

• Uniwersytet Warszawski Warszawa

References

• Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, tom 11: H. Gacowa, Juliusz Słowacki, Wrocław 2000.
• Burgess C.F., Conrad’s Pesky Russian. W: „Heart of Darkness”, New York 1971.
• Canario J.W., The Harlequin. W: „Heart of Darkness”, New York 1971.
• Conrad J., Idioci, tłum. H. Carroll-Najder. W: Opowieści niepokojące, tenże, przeł. H. Carroll-Najder, H. Gay, A. Zagórska, Warszawa 1972.
• Conrad J., Jądro ciemności, przeł. M. Heydel, Kraków 2011.
• Conrad J., Powrót, tłum. H. Gay. W: Opowieści niepokojące, tenże, przeł. H. Carroll-Najder, H. Gay, A. Zagórska, Warszawa 1972.
• Czapliński P., Niebezpieczne arcydzieło. W: Jądro ciemności, J. Conrad, z angielskiego przełożył J. Polak, posłowiem opatrzył P. Czapliński, Poznań 2009.
• Dąbrowski M., Rozmowa z Conradem, „Tygodnik Ilustrowany” 1914, nr 16.
• D’Avanzo M., Conrad’s Motley as an Organizing Metaphor. W: „CLA Journal” 1966, vol. 9, no. 3.
• Dudek J., „Stereotyp u Conrada” (1957) . W: Miłosz wobec Conrada 1948–1959, taż, Kraków 2014.
• Dudziak P., Pan Soplica jako maska pseudonimu Henryka Rzewuskiego, „Przestrzenie Teorii” 2004, nr 3–4.
• Ewertowski T., „Anhelli” Juliusza Słowackiego – próba odczytania postkolonialnego. W: Słowacki postkolonialny, red. M. Kuziak, Bydgoszcz 2010.
• Feder L., Marlowa zstąpienie do piekieł, przeł. M. Ronikier. W: Conrad w oczach krytyki światowej, wyboru dokonał Z. Najder, Warszawa 1974.
• Gilliam H., Undeciphered Hieroglyphs. The Paleography of Conrad’s Russian Characters, „Conradiana” 1980, nr 12.
• Gloger M., Rosyjski arlekin. O nierozpoznanym motywie w „Jądrze ciemności”, „Pamiętnik Literacki” 2014, nr 1.
• Hunter A., Joseph Conrad and the Ethics of Darwinism. The Challenges of Science, London & Sydney 1985.
• Kiślak E., Wizja z lotu ptaka. Mickiewicz. W: Car-trup i Król-Duch. Rosja w twórczości Słowackiego, taż, Warszawa 1991.
• Komar M., Zegar moralności. W: Piekło Conrada, tenże, Warszawa 1988.
• Kowalczykowa A., Wstęp. W: Sen srebrny Salomei. Romans dramatyczny w pięciu aktach, J. Słowacki, opracowała A. Kowalczykowa, BN I 57, Wrocław 2009.
• Kowalska A., „Jądro ciemności” – Noc piekielna („Une saison en enfer”) Kurtza. W: Conrad 1896––1900. Strategia wrażeń i refleksji w narracjach Marlowa, taż, Łódź 1973.
• Maykowski S., „Anhelli” Słowackiego w świetle najnowszych badań krytyczno-literackich, Lwów 1909.
• Makowski S., Wszystko się anhelluje.... W: Anhelli, J. Słowacki, wstęp i komentarze S. Makowski, Warszawa 1987.
• Mickiewicz A., Dzieła, red. Z. J. Nowak, t. III: Dramaty. Dziady. Część III, Warszawa 1995.
• Mickiewicz A., Dzieła, red. Z. J. Nowak, t. IV: Pan Tadeusz, Warszawa 1995.
• Mickiewicz A., Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, oprac. Z. Stefanowska, Wrocław 2004.
• Miłosz Cz., Stereotyp u Conrada. W: Conrad żywy, red. W. Tarnawski, Londyn 1957.
• Nowakowska D., Wątki indyjskie w mistycznej twórczości Juliusza Słowackiego, „Pamiętnik Literacki” 2018, z. 2.
• Pacukiewicz M., Kanibale w ogrodzie. Ewolucjonizm i jego demitologizacja w „Jądrze ciemności” Josepha Conrada, „Świat i Słowo” 2010, nr 1.
• Piwińska M., Orientalizm [hasło]. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1991.
• Rymkiewicz J.M., Żmut, Warszawa 2005.
• Samsel K., Cyprian Norwid i Mikołaj Gogol. W poszukiwaniu „tertium comparationis”. W: Inwalida intencji. Studia o Norwidzie, tenże, Warszawa 2017.
• Samsel K., Rzeki w „Królu-Duchu”, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 2015, nr 5(8).
• Schimmelpenninck van der Oye D., The Curious Fate of Edward Said in Russia, „Études de Lettres” 2014, nr 2–3: „L’orientalisme des marges”.
• Škvorecký J., Dlaczego Arlekin?, „Zeszyty Literackie” 1983, nr 3.
• Słowacki J., Anhelli. W: J. Słowacki, Dzieła wybrane, red. J. Krzyżanowski, t. 2: Poematy, Wrocław 1983.
• Słowacki J., Dzieła, red. J. Krzyżanowski, t. V: Król-Duch, oprac. J. Krzyżanowski, Wrocław 1959.
• Stanisławski W., Rosja carów – imperium kolonialnym?, „Wiedza i Życie” 1999, nr 2.
• Tarnawski W., Conrad a Malczewski. W: Conrad. Człowiek – pisarz – Polak, tenże, Londyn 1972.
• „Tłumacze są niewidzialni”. Magdalena Heydel w „Świętach z tłumaczami”, „Xiegarnia. Książki, Recenzje, Opinie, Felietony”, https://xiegarnia.pl/artykuly/tlumacze-sa-niewidzialni-magdalena-heydel-w-swietach-z-tlumaczami/ [dostęp 14.09.2018].
• Ujejski J., Wstęp. W: Anhelli, J. Słowacki, wstępem i objaśnieniami zaopatrzył J. Ujejski, BN I 7, Kraków 1922.
• Yoder E.K., The Demon Harlequin in Conrad’s Hell, „Conradiana” 1980, nr 12.
• Whibney Ch., A Vagabond Poet, „Blackwood’s Edinburgh Magazine”, CLXV, Feb. 1899.
• Zielińska M., Ustęp III części „Dziadów” i jego rosyjskie konteksty. W: Polacy, Rosjanie, romantyzm, taż, Warszawa 1998.