Sul manoscritto testamentario di Bartolomeo Berrecci: uno sguardo storico-linguistico

• Authors: Palmarini Luca

Title variants

EN

On the Testamentary Manuscript of Bartolomeo Berrecci: A Historical and Linguistic View

• Languages of publication: IT

Abstracts

IT

Il seguente articolo presenta l’analisi del testamento del più famoso scultore e architetto del Rinascimento in Polonia: il toscano Bartolomeo Berrecci, autore, tra le altre opere, della Cappella di Sigismondo nella cattedrale del Wawel a Cracovia. Dopo una breve introduzione storico-culturale in cui vengono presentati il suo arrivo in Polonia e la sua funzione alla corte del re Sigismondo il Vecchio, viene riportata la trascrizione del testamento dell’artista, redatto di propria mano in lingua italiana e conservato negli archivi dell’antica città di Casimiria, cui segue un’approfondita analisi. Dapprima essa sarà di carattere contenutistico e strutturale: verranno infatti esposti i personaggi e le proprietà citate nel documento, così come la sua forma. In seguito si passerà alle analisi morfologica e terminologica in cui si troveranno conferme dell’utilizzo della lingua fiorentina di fine Quattrocento e primi Cinquecento, ma anche la presenza di termini specifici, come p. es. prestiti integrati, legati alla realtà polacca in cui l’artista visse per quasi un ventennio, conferendo al documento stesso, oltre ai classici valori spirituale e notarile, anche quelli storico e linguistico.

EN

The following article presents the analysis of the last will of the most famous Renaissance sculptor and architect in Poland: the Tuscan Bartolomeo Berrecci, creator of the Sigismund Chapel in the Wawel Cathedral in Kraków. After a brief historical-cultural introduction where the artist’s arrival in Poland and his function at the court of King Sigismund I the Old are presented, the transcription of the artist’s testament, written by his own hand in the Italian language and recorded in the archives of the ancient city of Kazimierz, is included, followed by an in-depth analysis. At first, the analysis will concentrate on content and structure: the characters and properties mentioned in the document will be presented along with the document’s form. Subsequently, morphological and terminological analyses will be carried out, which will confirm the use of the Florentine language of the late-fifteenth and early-sixteenth centuries, as well as the presence of specific terms related to the Polish reality in which the artist lived for almost 20 years, giving the document historical and linguistic value, in addition to classic values that are spiritual and notarial.

Keywords

IT

lingua italiana nel Cinquecento; Bartolomeo Berrecci; testamento di Bartolomeo Berrecci; arte rinascimentale; Rinascimento a Cracovia

EN

Italian in XVI century; Bartolomeo Berrecci; Testament of Bartolomeo Berrecci; Renaissance art; Renaissance in Kraków

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Italica Wratislaviensia
• Year: 2019
• Issue: 10.1
• Pages: 309-329

Dates

published

2019-09-13

received

2018-10-30

accepted

2019-03-19

Contributors

author

Palmarini Luca

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Adamczewski, J. (1997). Mała Encyklopedia Krakowa. Kraków: Wanda.
• Akademia Umiejętności (1891). Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce, index osobowy i rzeczowy do tomów I, II, III i IV, (vol. IV). Kraków: Wydawnictwo Akademia Umiejętności
• Akademia Umiejętności (1906). Sprawozdania z czynności i posiedzeń (voll. 11-15). Kraków: Nakładem Akademii Umiejęstności.
• Cappelletti, L. (2011). Bartolomeo Berrecci da Pontassieve. Un genio del rinascimento tra arte e filosofia. Firenze: Polistampa.
• Estreicher, K. (1972). Szkice o Berreccim. Rocznik krakowski, XLIII, 45-115.
• Fabiański, M. (2000). Il ruolo dell’arte italiana per l’architettura in Polonia. Studia italo-polonica, VI, 35-43.
• Ferenc, M. (2012). Rachunki budowy zamku krakowskiego 1526. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu. Państwowe Zbiory Sztuki.
• Gaudioso, F. (1986). Testamento e devozione. Galatina: Congedo.
• Gebauer, J. (1970). Slovník staročeský. Praha: Academia.
• IBL PAN (n.d.). Słownik polszczyzny XVI wieku. Retrieved from https://spxvi.edu.pl.
• Kaczmarczyk, K. (1913). Libri iuris civilis cracoviensis 1392-1506. Kraków: Archiwum Akt Dawnych miasta Krakowa.
• Kozakiewiczowa, H., & Kozakiewicz, S. (1976). Renesans w Polsce. Warszawa: Arkady.
• Łuszczkiewicz, W. (1879). Bartolomeo Berecci: architekt Kaplicy Zygmuntowskiej (-1537): oraz kilka wiadomości w przydatku do świeżej publikacyi p. t.: Album ozdób z Kaplicy Zygmuntowskiej i t. d. i t. d. Kraków: Nakł. Zarządu Muzeum Techniczno-Przemysłowego.
• Małowist, M. (1947). Kaffa: kolonia genueńska na Krymie i problem wschodni w latach 1435-1475. Warszawa: Nakł. Tow. Miłośników Historii.
• Mossakowski, S. (2007). Kaplica Zygmuntowska (1515-1533) Problematyka artystyczna i ideowa mauzoleum króla Zygmunta I. Warszawa: Liber pro Arte.
• Olkiewicz, J. (1979). Opowieści o Włochach i Polakach. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• PAU (1935). Polski Słownik Biograficzny (vol. I). Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności
• Pawlicki, B.M. (2015). Związki polsko-włoskie w architekturze doby odrodzenia 1500-1600. Teka komisji i architektury PAN Oddział w Krakowie, XLIII, 19-39.
• Pelc, J. (2000). Barok w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej. Warszawa: Wydział Polonistyki, Instytut literatury polskiej.
• Ptaśnik, J. (1909). Gli italiani a Cracovia. Roma: Forzani e C..
• Serianni, L. (Ed.). (2002). La lingua nella storia d’Italia. Roma: Scheiwiller/Società Dante Alighieri.
• Sosnowski, R. (2015). Tra Firenze e Borgo San Sepolcro. Una ricognizione sulla lingua del testo inedito di Giuochi mathematici di Piero da Filicaia. In E. Jamrozik & R. Sosnowski (Eds.), Percorsi linguistici tra Italia e Polonia, studi di linguistica italiana offerti a Stanisław Widłak (pp. 55-63). Firenze: Franco Cesati.
• Szelińska, W. (1990). Książka Erazma z Rotterdamu w środowisku krakowskim W XVI wieku. Kraków: WSP.
• Tavoni, M. (2015). Storia della lingua italiana. Il quattrocento. Bologna: il Mulino.
• Uzielli, G. (1872). Ricerche intorno a Leonardo da Vinci. Firenze: Stabilimento di G. Pellas.
• Zejszner, L. (1843). Krótki opis historyczny, geologiczny i górniczy Wieliczki. Berlin: Nakładem B. Behra.
• Acta d. scabinorum civitatis Kazimirie pos exustionem pretorii per manus Bartolomei Cromeri notarii comperata (1536), Archiwum miasta Kazimierz pod Krakowem, Dokumentacja aktowa, tomo 380, pp. 364 e 365, catalogato in: Księgi ławnicze główne (indukty). Inskrypcje i sprawy sporne (inscriptiones, controversiae)
• Acta officialia Archidiecezji Krakowskiej (1520-1522), tomo 57.
• Filicaia, P. da (1516). Giuochi mathematici, Collezione manoscritti berlinesi, manoscritto Ms. ital. Quart. 48. Biblioteca Jagellonica di Cracovia.

Identifiers

DOI

http://dx.doi.org/10.15804/IW.2019.10.1.13

ISSN

2084-4514