Ambony protestanckie w gotyckich kościołach w Osiekach i Suchej Koszalińskiej

• Authors: Romanik Henryk

Title variants

EN

Protestant pulpits in gothic Churches in Osieki and Sucha Koszalinska (Sucha Koszalińska)

DE

Evangelische Kanzeln in gotischen Kirchen in Osieki und Sucha Koszalińska

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Pomorskie kościoły łączą elementy tradycji średniowiecznego gotyku i wyposażenia z epoki reformacji luterańskiej. Takie przykłady znajdujemy w dwóch świątyniach, których historia wyposażenia są bardzo rzadkie, lecz zachowały się stosunkowo liczne elementy protestanckiej sztuki sakralnej. Szczególną uwagę przyciągają dwie ambony znajdujące się na nowym szlaku turystycznym między Darłowem i Sianowem. Kazalnica osiecka należy do rodziny późnorenesansowych ambon (ok. 1660) o strukturze architektonicznej z dekoracją figuralną, a czasem malarską. Ciekawostką są tutaj inskrypcje o konwencji chronostychonów, które kodują informacje chronologiczne w zapisie liter jako cyfr rzymskich. Niestety, podczas ostatnich prac konserwatorskich nie skorzystano z informacji z opublikowanej przed II wojną światową kroniki parafialnej. Nie odtworzono udokumentowanych sentencji biblijnych umieszczonych pierwotnie pod parapetem balustrady i w płycinach pod figurami apostołów. Jeszcze bardziej zakorzeniona w tradycji skrypturystycznej jest ambona rokokowa (1729) w Suchej Koszalińskiej. Tutaj dekorację baldachimu i kosza ambony stanowi kilkanaście medalionów z cytatami biblijnymi, które w całości wyrażają program ideowy zakorzeniony w księgach prorockich i apostolskich. Jedyną figurą jest wizerunek Chrystusa Zbawiciela Świata, a na podniebiu baldachimu mamy wyobrażenie gołębicy Ducha Świętego. Obie ambony zasługują na uwagę historyków sztuki i liturgii, a po koniecznych pracach konserwatorskich mogą stać się atrakcją turystyczną mikroregionu nadmorskiego.

EN

Pomeranian churches combine elements of the medieval Gothic tradition and furnishings from the Lutheran Reformation era. Such examples can be found in two temples, the history of which dates back to the times of the mission of religious orders in the Koszalin region. The original relics of the original furnishings are very rare, but relatively many elements of Protestant sacred art have been preserved. Two pulpits located on the new tourist route between Darlowo (Darłowo) and Sianow (Sianów) attract particular attention. The pulpit in Osieki belongs to the family of late-Renaissance pulpits (c. 1660) with an architectural structure with figural and sometimes painted decorations. An interesting fact here is the inscriptions of the chronostychonic co¬nvention, which encode chronological information in the writing of letters as Roman numerals. Unfortunately, during the last conservation works, the information from the parish chronicle published before World War II was not used. Documented biblical sentences originally placed under the parapet and in the panels under the statues of the apostles have not been recreated. The rococo pulpit (1729) in Sucha Koszalinska (Sucha Koszalińska) is even more rooted in the scriptural tradition. Here, the decoration of the canopy and the pulpit’s basket are a dozen medallions with biblical quotations, which fully express the ideological program rooted in the prophetic and apostolic books. The only figure is the image of Christ the Savior of the World, and on the top of the canopy we have the image of the Holy Spirit’s dove. Both pulpits deserve the attention of art and liturgical historians, and after the necessary conservation works, they can become a tourist attraction of the coastal microregion.

Keywords

PL

ambona; cytaty biblijne; reformacja na Pomorzu

EN

pulpit; biblical quotes; Reformation in Pomerania

• Publisher: Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej
• Journal: Rocznik Skrzatuski
• Year: 2021
• Volume: 9
• Pages: 147-164

Contributors

author

Romanik Henryk

• proboszcz katedry pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Koszalinie

References

• Cirlot, Juan Eduardo. Słownik symboli. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2000.
• Huebner, Walther. Chronik der Kirchengemeinde Wussecken. Kreis Köslin. Stettin: Verlag Leon Sauniers Buchhandlung, 1931.
• Jarmułko, Andrzej, Bartłomiej Łyczak. Dokumentacja prac konserwatorskich i restauratorskich. Ambona z I poł. XVII w. z kościoła pw. św. Stanisława Kostki w Sianowie. Toruń, 2019.
• Kochanowska, Janina. Perły Pomorza. Szczecin: Oficyna In Plus, 2011.
• Markowski, Dariusz, Barbara Ruszczyk-Bińkowska. Dokumentacja konserwatorska ambony z kościoła filialnego pw. Podwyższenia Św. Krzyża z Suchej Koszalińskiej. Gdynia–Toruń, 1996.
• Maniurka, Piotr Paweł. „Gotycka rzeźba św. Anny Samotrzeć”. W: Góra Chełmska. (Góra Św. Anny – wspomnienia z roku 1875), 149–155. Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża, 1985.
• Maniurka, Piotr Paweł. „Nowa placówka kulturalna. Otwarcie Muzeum Diecezjalnego w Opolu”. Opolski Rocznik Muzealny 9 (1989): 99–103.
• Maniurka, Piotr Paweł. „Treści ideowe łaskami słynącej rzeźby z Góry Świętej Anny”. W: Dziedzictwo duchowe i historyczne Góry Świętej Anny. Materiały z sesji naukowej odbytej na Górze św. Anny 5 listopada 1996 r., red. Wanda Musialik, 22–28. Opole–Wrocław: Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski, 1997.
• Maniurka, Piotr Paweł. „Zabytkowe kościoły Opola i Muzeum Diecezjalne”. Renowacje i Zabytki 3 (2010): 1–17.
• Maniurka, Piotr Paweł. Mater Matris Domini. Święta Anna Samotrzeć w gotyckiej rzeźbie śląskiej. Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża, 1997.
• Maniurka, Piotr Paweł. „Dzieje gotyckiej rzeźby św. Anny Samotrzeciej z Góry św. Anny”. W: Historyczne i współczesne problemy miasta i jego mieszkańców. Materiały z II Seminarium Naukowego „Kędzierzyn-Koźle. Rodowód – Współczesność – Przyszłość” (12–13 października 1995 r.), red. Edward Nycz, 136–142. Opole–Kędzierzyn-Koźle: Wydawnictwo Instytut Śląski, Uniwersytet Opolski, Towarzystwo Ziemi Kozielskiej, 1996.
• Mucho, Ewa, Elżbieta Orłowska. Dokumentacja technologiczno-konserwatorska. Szczecin, 2000.
• Nadolski, Bogusław. Leksykon symboli liturgicznych. Kraków: Wydawnictwo Salwator, 2010.
• Nowakowski, Cezary. Szlak zabytkowych ambon. Cz. 1. Okolice Darłowa. Szczecin: Biuro Dokumentacji Zabytków, 2012.
• Palacz, Ewa. Dokumentacja konserwatorska. Ambona z VII wieku – korpus i parapet schodów. Szczecin, 2010.
• Palacz, Ewa. Dokumentacja konserwatorska. Baldachim i figury. Szczecin, 2009.
• Pokora, Jakub. „Ambony śląskie z lat 1550–1650: stan zachowania”. Ochrona Zabytków 28, 3–4 (1975): 198–216.
• Pokora, Jakub. Sztuka w służbie reformacji: śląskie ambony 1550–1650. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982.
• Romanik, Henryk. „«Mane nobiscum Domine». Tradycja pielgrzymek do Świętej Hostii w pomorskich Osiekach”. W: Droga św. Jakuba w Polsce – historia, teraźniejszość, przyszłość. W 10. rocznicę otwarcia pierwszego polskiego odcinka Camino de Santiago, red. Piotr Roszak, Franciszek Mróz, 357–384. Kraków: Wydawnictwo „Czuwajmy”, 2015.
• Romanik, Henryk. „«Odezwij się słowo». Próba interpretacji symboliczno-biblijnej ikonografii barokowej ambony z kaplicy zamkowej w Darłowie”. Darłowskie Zeszyty Naukowe 11 (2015): 57–76.
• Romanik, Henryk. Droga między trzema wieżami. Koszalin–Osieki: Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Antoniego Padewskiego, 2017.
• Ryken, Leland, James C. Wilhoit, Tremper Longman III. Słownik symboliki biblijnej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 1998.
• Szymczak, Dorota. Srebrny ołtarz darłowski. Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego, 2007.
• Wisłocki, Marcin. Sztuka protestancka na Pomorzu 1535–1684. Szczecin: Muzeum Narodowe, 2005.
• Zadarko, Krzysztof. „Ambony skrzatuskie”. Rocznik Skrzatuski 8 (2020): 53–80.