Estetyczne superlatywy - krypto-zniewolenia

• Authors: KRUPIŃSKI JANUSZ
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

AESTHETIC SUPERLATIVES – CRYPTO-ENSLAVEMENT The highest ideals of many estheticians are connected with the glorification of different forms of slavery. There are other ‘holy words’ which belong to this category and we use them as our highest ratings. Together with them we take the attitudes, relationships, self-portraits incompatible with freedom, and ultimately with the idea of truth, which is a prerequisite of freedom – and while accepting these attitudes, entering into this relationship with art, nature and other people, imaging ourselves – we even feel proud of it. This form of crypto-enslavement is connected with such ideas and words as pleasure, delight, fascination, sublime, wonder, authenticity, expression (this one in particular). They are often used in the context of beauty, experience, creative work, tasks, role, essence of art.

Keywords

PL

KATEGORIE ESTETYCZNE, KRYPTO-ZNIEWOLENIE, ZŁUDZENIE WOLNOŚCI, JA (EGO), IDEA PRAWDY

EN

AESTHETIC CATEGORIES, CRYPTO-ENSLAVEMENT, THE ILLUSION OF FREEDOM, I (EGO), THE IDEA OF TRUTH

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
• Journal: DYSKURS: Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu
• Year: 2015
• Volume: 20
• Pages: 50-69

Dates

published

2015-11-05

Contributors

author

KRUPIŃSKI JANUSZ

References

• 1 Szerszą charakterystykę oraz krytykę pojęcia dzieła otwartego Eco daję w: J. Krupiński, Intencja i interpretacja, Kraków 2001, s. 14 (zob. www.krupinski. asp.krakow.pl; 2014). 2 Nicolai Hartmann, Der Aufbau der realen Welt. Grundriss der allgemeinen Kategorienlehre, Berlin 1964, s. 19. 3 W rozmowie P. Picassa z A. Malreaux „muzeum wyobraźni” scharakteryzowane zostało właśnie jako to, które ma nas, a nie my je (Głowa z obsydianu). 4 Uwagę taką czyni w swoim dzienniku M. Eliade. 5 Naiwna formuła historyka filozofii definiująca Kantowskie pojęcie formy apriorycznej brzmi: wkład umysłu w rzecz poznawaną (W. Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć). Umysł, poznając rzecz, wlewa w nią swe treści? Z naczynia do naczynia? To nazywa się poznawaniem? Formy aprioryczne czynne są nie tylko w poznawaniu, badaniu. 6 „Być podmiotem” to miotać, być podstawą takiego miotu; język polski jest w tym trafniejszy niż niemiecki: po niemiecku Gegenstand to słownikowo „przedmiot”, jednak dosłownie – „to, co stoi naprzeciw”, przed podmiotem, „przedstoik” jakiś. 7 Zob. J. Krupiński, Z-wiednie. Ontologiczne podstawy sztuki projektowania, Kraków 1993, część Definiowanie, s. 81–95. 8 W tekstach Norwida nagminna jest obecność etymological fallacy, często zmyśla etymologie, niemniej pozostaje pytanie, czy teorie, które w ten sposób wykłada, są godne uwagi, odkrywcze, czy nie. 9 Ogólniej: pytanie, czym jest filozofia implicite, explicite oraz filozofia sensu stricto (filozofia filozoficzna), podejmuję szeroko w: J. Krupiński, Filozofia kultury designu, Kraków 2014, s. 27–90. 10 Pojęcia te przybliża H. Arendt w rozważaniach poświęconych vita contemplativa (Kondycja ludzka). 11 R. Arnheim, Myślenie wzrokowe, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011, s. 299. Twierdzenie to zostało przez Arnheima sformułowane z myślą o celach sztuki. Przyjął je jako pewnik, bez cienia wątpliwości. Co za dobre samopoczucie teoretyka – nie dopuszcza innej myśli! 12 Szerzej piszę o tym w: J. Krupiński, Interpretacje a inklinacje, inspiracje, intuicje, intencje…, „Wiadomości ASP”, nr 69, 2015, (Upodobania, s. 14-15). Tam odróżniam inspiracje dzieła, inklinacje, intuicje, intencje autora dzieła od odniesień dzieła. Pierwsze mają charakter subiektywny, drugie – mają charakter obiektywny (są autonomiczne względem subiektywności autora). Pierwsze mają znaczenie w fazie tworzenia dzieła, te drugie – w jego życiu: w tzw. odbiorze, w interpretacji. Niestety, pierwszy odbiorca, czyli sam autor, ma tendencje do mylenia swoich inspiracji czy intencji z odniesieniami dzieła. Przywiązany do tych pierwszych jak do siebie, zaplątuje się, wikła w nie – nie przekracza ich, czyli nie tworzy. 13 Takie stanowisko bez cienia wątpliwości przyjmowane jest powszechnie. Głoszone jest z poczuciem oczywistości. Za tym poczuciem, za tym brakiem wątpliwości stoi zniewolenie przez ideał, ideał określający mentalność Zachodu przynajmniej od czasu, gdy słowa Protagorasa mówiące o przedmiotach użytkowych przetłumaczono: „Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy”. 14 U. Eco, Poetyka dzieła otwartego, w: Dzieło otwarte, Warszawa 1973, s. 55.

Identifiers

ISSN

1733-1528