Emigracyjna polityka ograniczania skutków komunistycznej propagandy. Wybrane zagadnienia

• Authors: Robert Zapart

Title variants

EN

Emigration Policy Limiting the Effects of Communist Propaganda. Select Issues

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Narzuconemu Polsce siłą przez obce mocarstwa nowemu ładowi politycznemu towarzyszyło prowadzone przez władze komunistyczne „zmiękczanie” społeczeństwa logicznymi argumentami, które miały wykazać zasadność wprowadzonych rozwiązań przebudowujących przedwojenne pojęcia związane z racją stanu, a więc nadrzędnością określonych interesów państwa nad innymi wartościami publicznymi i prywatnymi, w tym między innymi jego suwerennością, niezależnością i pozycją w stosunkach międzynarodowych. Wdrażany przez nie konsekwentnie, dostosowany do każdego wieku i poziomu intelektualnego przekaz, miał ukształtować nowego człowieka, będącego namacalną personifikacją przyszłych zwycięstw systemu. Odcięcie jednostek od obiektywnych źródeł informacji, a zatem podstawowych wartości intelektualnej egzystencji w przestrzeni publicznej, z jednoczesnym poddawaniem ich nieustającemu naciskowi nowości doktrynalnych, w tym choćby najbardziej nonsensownych twierdzeń, skutkować miało w dłuższej perspektywie zatraceniem przez nie poczucia prawdy i przyjęciem monopolistycznych, zmanipulowanych na ideologiczny użytek przekazów o rzeczywistości. Próbowały metodologicznie przeciwdziałać tej inżynierii społecznej władze RP na uchodźstwie oraz elity emigracyjnego dziennikarstwa, których wysiłki w tym zakresie zostały przybliżone w artykule. Przedmiotem porównawczej analizy naukowej były mechanizmy i instrumenty oddziaływania propagandy komunistycznej na polskie społeczeństwo oraz przyjęte przez polityczne elity środowisk wychodźczych metody przeciwdziałania tym niekorzystnym dla niej zjawiskom. Jej część stanowiła również konfrontacja dwóch przeciwstawnych sobie publikacji, autorstwa krajowego polityka – Adama Rapackiego oraz emigracyjnego publicysty – Józefa Kisielewskiego. W podsumowaniach autor zwrócił uwagę, że głównym problemem, z którym nie mogło uporać się przymusowe wychodźstwo, była postępująca i niepokonywalna ówcześnie ideologiczna izolacja Europy Środkowo-Wschodniej od rządzącej się według zasad demokracji zachodniej części kontynentu, a w ślad za tym – poważne ograniczenie możliwości wpływania na indoktrynacyjny przekaz ze strony bazującego na sowieckich doświadczeniach przeciwnika politycznego. W jego ocenie analiza zastosowanych w ubiegłym wieku mechanizmów propagandowego ubezwłasnowolniania społeczeństwa i wybranych środków przeciwdziałania temuż ograniczającemu podmiotowość suwerena zagrożeniu, pozwoli wyeliminować lub ograniczyć na przyszłość zapędy potencjalnych naśladowców minionych elit przywódczych.

EN

The new political order imposed and forced on Poland by foreign powers was accompanied by the communist authorities ‘softening’ society with logical arguments. This was done in order to demonstrate the legitimacy of the implemented solutions for rebuilding the pre-war concepts related to the raison d’etat. Thus, the primacy of specific state interests was placed over other public and private values, including sovereignty, independence and their position in international relations. The messages consistently implemented by them were adapted to all ages and intellectual levels. These were to shape a new man, a tangible personification of the system’s future victories. They Cut off individuals from objective sources of information, and thus the basic intellectual values of existence in the public space, while subjecting people to the constant pressure of doctrinal novelties, including even the most nonsense claims. In the long run, the result was to make people lose their sense of truth and adopt to monopolistic, manipulated ideological messages about reality. The Polish authorities in exile and the elite of emigrant journalism tried to methodologically counteract this social engineering, whose efforts in this regard are approximated in the article. The subject of comparative scientific analysis were the mechanisms and instruments of communist propaganda that had an impact on Polish society. This includes methods adopted by the political elites of the emigrant milieu to counteract these unfavorable phenomena. Part of it was also a confrontation of two opposing publications by the national politician Adam Rapacki and an émigré journalist Józef Kisielewski. In the summary, the author pointed out that the main problem that the forced emigration could not cope with was the progressive and unconquerable ideological isolation of Central and Eastern Europe at that time from Western democracy ruling according to the principles of democracy. Consequently, there was a serious limit to the possibility of influencing the indoctrination message coming from the political opponent based on Soviet experience. In his opinion, the analysis of propaganda mechanisms of social incapacitation used in the last century and selected measures to counteract the threat that limits the sovereign’s subjectivity will help eliminate or limit future aspirations of potential followers of the former elite in leadership.

Keywords

PL

idee polityczne; polityka medialna; propaganda komunistyczna; indoktrynacja; antykomunizm; emigracja polska; rząd na uchodźstwie; komunikowanie społeczne

EN

political ideas; media policy; communist propaganda; indoctrination; anti-communism; Polish emigration; government in exile; social communication

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Studia Polonijne
• Year: 2019
• Volume: 40
• Pages: 273-299

Contributors

author

Robert Zapart

• Uniwersytet Rzeczowski

References

• Amsterdamski S., Kowalik T., Wielicki K., Plotka a monopol informacji, Warszawa: Nowa 1981.
• Borecki R., Propaganda a polityka (zarys problematyki funkcjonowania środków masowego przekazu w systemach społeczno-politycznych), Warszawa: Świat Książek 1987.
• Czyżniewski M., Propaganda polityczna władzy ludowej w Polsce 1944-1956, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Grado 2005.
• Dobek-Ostrowska B., Fras J., Ociepka B., Teoria i praktyka propagandy, Wrocław: Wydawnictwo UWr 1999.
• Dudek A., Mechanizm i instrumenty propagandy zagranicznej Polski w latach 1946-1950, Wrocław: Atla 2 2002.
• Jarosz D., Pasztor M., W krzywym zwierciadle. Polityka władz komunistycznych w Polsce w świetle plotek i pogłosek z lat 1949-1956, Warszawa: Fakt 1995.
• Karwat M., Teoria prowokacji. Analiza politologiczna, Warszawa: PWN 2007.
• Kisielewski J., Ziemia gromadzi prochy, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1939.
• Kossecki J., Cybernetyka społeczna, Warszawa: PWN 1981.
• Lenin W.I., Dzieła, Warszawa: Książka i Wiedza 1950.
• Machcewicz P., „Monachijska menażeria”. Walka z Radiem Wolna Europa 1950-1989, Warszawa: IPN 2007.
• Mazur M., O człowieku tendencyjnym…. Obraz nowego człowieka w propagandzie komunistycznej w okresie Polski Ludowej i PRL 1944-1956, Lublin: UMCS 2009.
• Marody M., Język propagandy i typy jego odbioru, Warszawa: UW 1984.
• Montana Czarnawska M., Jak się bronić przed indoktrynacją, Warszawa: Sokrates 1997.
• Nowak-Jeziorański J., Wojna w eterze 1948-1956, Londyn 1985.
• Pabijańska M., Psychomanipulacje w polityce: metody, techniki, przykłady, Kraków: Astrum 2007.
• Pozdniakow P.W., Efektywność propagandy komunistycznej, Warszawa: Książka i Wiedza 1978.
• Pszenicki K., Tu mówi Londyn. Historia Sekcji Polskiej BBC, Warszawa: Rosner & Wspólnicy 2009.
• Szalkiewicz W.K., Sokołowski M., Inżynierowie społeczni i technologie zdobywania władzy. Studia nad manipulacją i propagandą, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2017.
• Szulczewski M., Propaganda polityczna. Zarys problematyki teoretycznej, Warszawa: Książka i Wiedza 1975.
• Szymanowski M., Wartości narodowe w komunistycznej propagandzie Czechosłowacji, Polski i Węgier w prasie lat 1949-1953, Kraków: Księgarnia Akademicka 2010.
• Artykuły naukowe
• Czereśniewski W., Nowy atak na Polonię zagraniczną, „Światpol”. Polish Press Agency-serwis prasowo-informacyjny PAP 26.07.1947, nr 20.
• Król E.C., W poszukiwaniu modelu propagandy totalnej, [w:] Propaganda w systemach demokratycznych i niedemokratycznych, red. J.W. Wołoszyn, Lublin: Wydawnictwo KUL 2005.
• Kisielewski J. (1905-1966), [w:] Mały słownik pisarzy polskich na Obczyźnie 1939-1980, oprac. zbior., Warszawa: Interpress 1992.
• Kuśmierski S., Język propagandy, [w:] Zarys teorii i metod propagandy, red. Ż.T. Troszczenko, T.A. Kudrina, W.N. Iwanow, S. Kuśmierski, D. Ostrowski, Warszawa 1987.
• Ostrowski D., Środki masowego przekazu w kształtowaniu świadomości społecznej, [w:] Zarys teorii i metod propagandy, red. Ż.T. Troszczenko [i in.], Warszawa 1987.
• Prasa
• Mękarski S., Rewolucja narzucona, „Wiadomości” 19 maja 1946.
• Mękarski S., Zagadnienia rewolucji kulturalnej w Polsce, „Za Wolność i Niepodległość” 10 maja 1947.
• Rapacki A., Po rozmowie z przyjacielem z PSL, „Kuźnica” (I) 2 września 1946.
• Rapacki A., Po rozmowie z przyjacielem z PSL. „Kuźnica” (II) 9 września 1946.

Identifiers

DOI

10.18290/sp.2019.14