Grupy Artystyczne. Przemiany w Strategiach Grup Artystycznych w Polsce na Wybranych Przykładach

• Authors: Leśniak Anka

Title variants

EN

Art Groups. Changes in Strategies of Art Groups in Poland Illustrated by Selected Examples

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Podsumowując działania grup artystycznych na przestrzeni kilkudziesięciu lat można zauważyć zasadnicze zmiany w ich działaniu i celach, jakie chciały osiągać. Podstawowe różnice zarysowują się na linii awangarda – postmodernizm. Dla grup awangardowych zasadniczym celem zrzeszania się była chęć zmieniania świata poprzez sztukę i jej nowa wizja. Postulatu dalekosiężnych przemian w sztuce nie ma natomiast w grupach postmodernistycznych – ich cechą wspólną jest akcjonizm. Nawet jeśli grupa zajmowała się innymi formami sztuki, np. malarstwem, to poczucie bycia razem, a tym samym poczucie współodpowiedzialności, prowokowało członków grupy do działań akcjonistycznych. W awangardzie natomiast silnie podkreślano pierwiastek ideowy: artyści pisali manifesty, wydawali pisma, duże znaczenie dla nich miała teoria. Tak jak to ma miejsce jeszcze w przypadku Warsztatu Formy Filmowej, który za cel postawił sobie wypracowanie nowego modelu kina i analizę medium filmowego. Nawet nazwy tych grup związane były zazwyczaj z ich założeniami programowymi: a.r. (artyści rewolucyjni), Formiści, Warsztat Formy Filmowej. Od lat osiemdziesiątych na pierwszy plan wysuwają się elementy neodadaistyczne, szczególnie widoczne w strategii grupy Łódź Kaliska. Negacja działań starszego pokolenia nie polegała tu jednak na otwartych polemikach, lecz na odcięciu się od nich, na funkcjonowaniu grupy obok idei proponowanych przez artystów związanych z konceptualizmem. Łódź Kaliska prowadzi również działalność teoretyczną, lecz jej manifesty pozbawione są ciężaru tekstów awangardy. Pisane jakby „od niechcenia,” są jednocześnie wyrazem tożsamości grupy, jej sposobu na sztukę. W formacjach mieszczących się w tendencjach postmodernistycznych zaobserwować można także wzrost znaczenia więzi towarzyskich w procesie powstawania grupy. Artyści i artystki nie chcą już zmieniać świata poprzez sztukę, nie muszą więc tworzyć kolektywów, w których nad prywatne sympatie przedkłada się dobro wspólnych idei. Grupy tworzą zwykle artyści i artystki w podobnym wieku, raczej na początku swojej kariery. Motorem kreatywności jest zbliżona sytuacja życiowa i chęć przebywania razem. W wyniku wspólnych spotkań i doświadczeń klaruje się potrzeba zdefi niowania w sposób bardziej formalny własnej działalności oraz nadania ugrupowaniu nazwy. Stąd nazwy tych grup jak Łódź Kaliska, Gruppa czy PUL, nic nie mówią o artystycznej orientacji członków, choć czasami zawierają ironiczno-krytyczny potencjał, jak Grupa Ładnie, Sędzia Główny, Grzenda, Dziewczęta Przeszanowne. Brak wyraźnych założeń programowych, a zarazem kontestacja i ironia wobec otaczającej rzeczywistości, wyzwala potrzebę zrobienia czegoś razem, a ta potrzeba przejawia się w akcjach artystycznych. Akcja zaś staje się czynnikiem spajającym grupę, okazją do zrobienia czegoś razem, zamanifestowania tożsamości grupowej, zwłaszcza w przypadku kolektywów, w skład których nie wchodzą performerzy. W momencie rozpadu tego typu grupy poszczególni artyści porzucają zwykle akcjonizm, jak miało to miejsce w przypadku WFF, Gruppy czy Grupy Ładnie. Istotne znaczenie ma również przesunięcie w obszarach zainteresowań grup artystycznych. Awangarda, zwłaszcza przedwojenna, proponując holistyczne zmiany społeczne poprzez sztukę, skupiała się na zagadnieniach formalnych, na wypracowaniu nowego języka sztuki opartego na formie. Postulat kształtowania nowego człowieka przez nową sztukę, wyjścia sztuki na ulicę, do społeczeństwa, pozostał jednak na papierze. Paradoksalnie, dopiero współczesne grupy artystyczne, nie wierząc już w idee awangardy, zrealizowały postulat wcielania sztuki w życie. Zrobiły to na swój sposób, stosując strategię partycypacji – poprzez spontaniczne akcje, w które często wciągani byli przypadkowi odbiorcy. Mimo faktu, że w ostatnich dekadach podstawowe znaczenie w powstawaniu grup artystycznych ma czynnik towarzyski, wzajemne sympatie i podobna wrażliwość ich przedstawicieli, a nie formułowane programowo postulaty artystyczne, nadal możemy mówić o zjawisku grupy artystycznej. Czynnikiem, który wyzwala jej kreatywność i konstytuuje tożsamość grupową artystów jest wspomniany akcjonizm. Wspólne akcje jako manifestacja bycia razem, przyczyniają się do identyfikowania się artystów jako grupy i postrzegania jej jako odrębnego zjawiska na scenie sztuki.

EN

In the activities of artistic groups in Poland, over the decades after World War II, major changes can be noticed. The basic differences are in the areas of avant-garde - postmodernism. For avant-garde groups, the main goal of association was to change the world through art and a new vision of art. However, there is no postulate of far-reaching transformations in art in postmodernist groups - their common feature is action and performativity. Even if the group was involved in, for example, painting, the feeling of being together provoked group members to live action. In the avant-garde, the ideological element was strongly emphasized, the artists wrote manifestos, published magazines, and theory was of great importance to them, as is the case with the Film Form Workshop, which aimed to develop a new model for cinema and analyse the medium of film. From the eighties, elements of the neodada, which are particularly visible in the strategy of the Łódź Kaliska group, come to the foreground. Łódź Kaliska also engaged in theoretical activity, but its manifestoes are devoid of the seriousness of the avant-garde texts. In formations in postmodernist tendencies, one can observe an increase in the importance of social ties in group formation. Artists and artists no longer want to change the world through art, so they do not have to create collectives in which the common good is preferred to private sympathies. Groups are usually created by women and men of similar age, usually at the beginning of their careers. The driving force of creativity is a similar life situation and willingness to be together. As a result of joint meetings and experiences, the need to define a more formal activity and name the grouping is clarified. Hence, the names of these groups say nothing about the artistic orientation of members. The lack of clear programmatic assumptions, and at the same time the contestation and ironic approach to the existing reality, releases the need to do something together, which manifests itself in artistic actions. The action becomes a factor connecting the group, an opportunity to do something together, to manifest group identity, especially in the case of collectives, which do not include performers. At the time of the break-up of this type of group, individual artists give up their activity in performance art. The shift in the areas of interest of artistic groups is also important. The avant-garde, especially the pre-war one, proposing holistic social changes through art, focused on formal issues, on developing a new language of art. The postulate of shaping a new man by a new art, social art, however, remained a postulate only on paper. Paradoxically, it was only postmodern artistic groups, who no longer believed in the idea of the avant-garde, that realized the postulate of incorporating art into life. They did this using a participatory strategy - through spontaneous actions, in which often random recipients were involved. Although in recent decades, the basic meaning in the creation of artistic groups has been a social factor, mutual sympathies and similar sensitivity, and not programs and artistic postulates, we can still talk about the phenomenon of the artistic group. The factor that triggers its creativity and constitutes a group identity is action. Joint actions as a manifestation of being together, contribute to identifying artists as a group and perceiving it as a separate phenomenon on the artistic scene.

Keywords

PL

polskie grupy artystyczne; grupowość w sztuce; sztuka akcji, akcjonizm; grupy awangardowe; grupy postmodernistyczne

EN

Polish art groups; collectivity in art; action art; avant-garde groups; postmodern groups

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
• Journal: Sztuka i Dokumentacja
• Year: 2019
• Issue: 21
• Pages: 89 - 102

Contributors

author

Leśniak Anka

• Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku

References

• Baranowa, Anna. „Gruppa.” Dekada Literacka nr 12/13 (1993).
• Bóg zazdrości nam pomyłek, red. Grupa Łódź Kaliska. Łódź: Muzeum Kinematografi i, 1999.
• Chrzanowska-Pieńkos, Jolanta i Pieńkos Andrzej. Leksykon sztuki polskiej XX wieku. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 1996.
• Gorczyca, Łukasz. „Lokale dla bohemy.” Art and Business nr 4 (1998): 12.
• Gnacikowska, Wioletta. „Goło, ale wesoło.” Gazeta Wyborcza [Łódź] nr 291, 1998.
• Grupa Sędzia Główny, red. Karol Sienkiewicz. Zielona Góra: BWA Zielona Góra, 2008. Kat. wyst.
• Gruppa, red. Maryla Sitkowska. Łódź: Muzeum Sztuki w Łodzi, 1994. Kat. wyst.
• Guzek, Łukasz. Performatyzacja sztuki. Sztuka performance i czynnik akcji w polskiej krytyce sztuki. Gdańsk: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku, 2013.
• Kluszczyński, Ryszard W. Obrazy na wolności, studia z historii sztuk medialnych. Warszawa: Instytut Kultury, 1998.
• Koprowski, Marek. „Coś błyska przed awangardą.” Radar nr 21 (1987): 3.
• Leśniak, Anka. „New Pop.” W New Pop, brak numeracji stron. Łódź: Łódź Kaliska Muzeum, 2004.
• Markowska, Anna. Sztuka w Krzysztoforach: między stylem a doświadczeniem. Kraków: Stowarzyszenie Artystyczne Grupa Krakowska, 2000.
• Młody Wrocław. Katowice: BWA Katowice, 1989. Kat. wyst.
• Polskie życie artystyczne w latach 1915-1939, red. Aleksander Wojciechowski. Warszawa: Polska Akademia Nauk, 1974.
• Polskie życie artystyczne w latach 1945-1960, red. Aleksander Wojciechowski. Warszawa: Polska Akademia Nauk, 1992.
• Pelkowska, Małgorzata. „Dziewczęta Przeszanowne.” Sztuka i Dokumentacja nr 3 (2010): 65-69.
• Robakowski, Józef. Teksty Interwencyjne 1970-1995. Łódź: Łódzki Dom Kultury, 1995.
• Sarzyński, Piotr. „Przemarsz ptaszków. Gruppa i inne grupy.” Polityka nr 17 (2002): 57.
• Słynne Pismo we Wtorek. Antologia z najlepszej strony, red. Grupa Ładnie. nr 4. Warszawa 2002.
• Stokłosa, Bożenna. „O Gruppie jako o grupie.” Artelier nr 1 (1993).
• Tomczyk Kurosawa, Józef. „Recenzja czyli sprawozdanie z imprezy.” Słynne Pismo we Wtorek nr 17 (1998).
• Toruńska grupa fotografi czna „Zero-61”. Przypomnienie, red. Jan Kotłowski. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2001. Kat. wyst.
• Wiktor, Mariola. „Łódź Kaliska z przekory.” Bywalec nr 74 (1999): 1.
• Żywa Galeria. Łódzki progresywny ruch artystyczny 1969-1992, red. Józef Robakowski. Łódź: Łódzki Dom Kultury, 2000.
• www.artysci-lodzkie.pl
• www.grzenda.pl
• motherboard.vice.com