W temacie zabawy - zabawa tematem. Ludyczność tematyzowana w środowiskach konsumpcyjnych

• Authors: Blanka Brzozowska

Title variants

EN

On Playfulness : Playfulness as the Subject. Ludic Elements in the Environment of Consumption

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article presents the problem of a consumption space as a themed ludic space. Theming is shown as one of the main strategies in the design of modern cities. Themed ludic space is analysed from two perspectives: producer/designer, who specifies the rules of the game (commodified ludic space) and consumer/user, who submits himself or play against the imposed rules (subversive ludic practice). Such an approach allows to present the problem of a themed space as posing a field for negotiation between consumers and producers of the city. As a result of increased demand for themed entertainment, the process changes the specific of urban space, while restoring its traditional value of ludic practice.

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
• Journal: DYSKURS: Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu
• Year: 2012
• Volume: 13-14
• Pages: 74-96

Dates

published

2012

Contributors

author

Blanka Brzozowska

References

• 1 W polskim piśmiennictwie stosuje się również termin „utematycznienie”. Taką wersję przyjął np. tłumacz książki George’a Riztera – zob. G. Ritzer, Magiczny świat konsumpcji, tł. L. Stawowy, Warszawa 2001.
• 2 Zob. Słownik języka polskiego pwn, red. E. Sobol, Warszawa 2002.
• 3 Zob. M. Gottdiener, The Theming of America: Dreams, Visions, and Commercial Spaces, Westview Press, 2001, s. 73.
• 4 M. Gottdiener, tamże, s. 183-184.
• 5 Zob. również: M.J. Dear, The Postmodern Urban Condition, Blackwell Oxford/Massachussets 2000, s. 146; E. Soja, Carceral Archipelago: Governing Space in the Postmetropolis, [w:] Postmetropolis – Critical Studies of Cities and Regions, Blackwell Oxford/Massachussets 2000.
• 6 Wiąże się z nim opisany przez Baudrillarda symulacyjny charakter tego typu przestrzeni. Symulację i hiperrealność jako zasady działania tematyzacji podkreślać będą tacy autorzy jak Edward Soja, Michael Sorkin czy George Ritzer.
• 7 M. Gottdiener, The Theming…, dz. cyt., s. 117.
• 8 L. Sally, Luna Park’s Fantasy World and Dreamland’s White City: Fire Spectacles at Coney Island as Elemental Performativity, [w:] S.A. Lukas, The Themed Space: Locating Culture, Nation and Self , Plymouth, Rowman & Littlefield 2007, s. 40.
• 9 M. Gottdiener, The Theming…, dz.
• cyt., s. 125.
• 10 Zob. S.A. Lukas, The themed space…, s. 3.
• 11 Więcej na ten temat zob. B. Brzozowska, Plotka, pogłoska, legenda miejska – wykorzystanie przestrzeni miejskiej w nowych strategiach reklamowych, „Kultura Miasta” nr 2/2011.
• 12 S.A. Lukas, The Themed Space…, dz. cyt., s. 3.
• 13 E. Soja, Postmetropolis…, dz. cyt., s. 341 i dalsze.
• 14 Na przykład Dollywood, park rozrywki poświęcony amerykańskiej piosenkarce Dolly Parton, zob. M.J. Hardie, Torque: Dollywood, Pigeon Forge and Authentic Feeling in the Smoky Mountains, [w:] S.A. Lukas, The Themed Space…, dz. cyt.
• 15 S.A. Lukas, The Themed Space…, dz. cyt., s. 11-14.
• 16 Jak pokazuje Tim Edensor, problem ten dotyczy tożsamości narodowej, która w coraz większymstopniu budowana jest w oparciu o teksty i nawiązania do kultury popularnej i konsumpcyjnej. Zob. T. Edensor, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, Kraków 2004. Również Ewa Rewers wskazuje na zacieranie się rożnicy pomiędzy fasadą narodową a parkiem rozrywki na przykładzie tematyzacji przydrożnej przestrzeni drogi A2, zob. E. Rewers, Miasto – tworczość, Kraków 2010, s. 62.
• 17 S.A. Lukas, The Themed space…, dz. cyt., s. 8.
• 18 M. Gottdiener, The Theming…,
• dz. cyt., s. 10.
• 19 E. Rewers, Miasto – tworczość…,
• dz. cyt., s. 36.
• 20 Mark Gottdiener polemizuje na ten temat z Georgem Ritzerem, który podkreśla dedyferencjację ofert i doświadczeń w tym, co nazywa nowymi środkami konsumpcji. Zdaniem Gottdienera należy raczej mówić o wielofunkcyjności i tworzeniu się form hybrydycznych w przestrzeniach nowych środowisk konsumpcyjnych.
• 21 Zdaniem Marka Gottdienera, dowodem na to jest nieprzewidywalność reakcji potencjalnych odbiorców na nowe propozycje środowisk tematyzowanych. W skrajnych przypadkach oznacza to ich zanegowanie albo brak zainteresowania.
• 22 Por. A. Friedberg, Window Shopping. Cinema and the Postmodern, Los Angeles, London 1994.
• 23 Odwołuję się do charakterystyki nie-miejsca według Marka Augé, zob. M. Augé, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii nowoczesności, Warszawa 2010.
• 24 Lukas podaje interesujący przykład zakładu dentystycznego, którego „tematem” jest serial Star Trek, zob. S.A. Lukas, TheThemed Space…, dz. cyt., s. 282 i dalsze.
• 25 Mark Gottdiener posługuje się przede wszystkim przykładem Las Vegas, zwracając uwagę na paradoksalność takiej realizacji tematu „miejskości” w obliczu obumierania kultury miejskiej w USA (Zob. Gottdiener, The Theming…, dz. cyt., s. 115-116). W moim przekonaniu jeszcze bardziej interesujące są przykłady kopiowania stylu Las Vegas lub też tematów dotyczących konkretnych wyobrażeń o europejskiej miejskości, które spotkać można np. w Chinach. Mowa tu chociażby o „chińskim Las Vegas”, Makao czy luksusowych osiedlach mieszkaniowychstylizowanych na „europejskie miasteczko”. Tu jednak wtórnie opracowywany temat traktowany jest całkowicie na serio, jegoludyczność zostaje zastąpiona pierwszoplanowym dążeniem do zaanektowania określonych obszarów kultury Zachodu.
• 26 W tym sensie współczesne tematyzowane przestrzenie stwarzają ekwiwalent karnawału, ale w postaci „kontrolowanego rozluźnienia emocji”.Mike Featherstone wskazuje na film, parki rozrywki i współczesne przestrzenie konsumpcyjne jako spadkobierców tradycyjnego jarmarku i festynu jako miejsc fizycznego doświadczania przekroczenia granic. Istotną różnicą pomiędzy nimi jest nacisk na kontrolę, pozwalającą na bezpieczne przeżywanie Inności. Autor doszukuje się śladów pierwotnej transgresji i rozluźnienia emocji charakterystycznych dla karnawału w halach koncertowych. Richard Shusterman, posługując się pojęciem somatycznego zaangażowania, jako kluczowy przykład podaje muzykę
• rockową, która nie może być odbierana na żywo bez takiej formy uczestnictwa. W przypadku tematyzowanych przestrzeni jednak somatyczność będzie poddawana kontroli tak, jak opisuje to Featherstone.Zob. M. Featherstone Postmodernizmi estetyzacja życia codziennego, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładow, red. R. Nycz, Kraków 1996; R. Shusterman, Estetyka pragmatyczna. Żywe piękno i refleksje nad sztuką, Wrocław 1998. Zob. również Gottdiener, The Theming…, dz. cyt., s. 122-124.
• 27 Z. Bauman, Przedstawienie na pustyni, [w:] „Drobne rysy w ciągłej katastrofie...” Obecność Waltera Benjamina w kulturze wspołczesnej, red. A. Zeidler- Janiszewska, Warszawa 1993.
• 28 Tamże.
• 29 M. Gottdiener, The Theming…,
• dz. cyt., s. 154-155.
• 30 Zob. przyp. 20.
• 31 Zob. również M. Sorkin, Branding Space, [w:] Some Assembly Required, University of Minnesota Press, Minneapolis, London, 2001.
• 32 Więcej na ten temat: B. Brzozowska, Mieszkańcy jako turyści – rola wyobraźni turystycznej w kreowaniu przestrzeni miejskiej (w druku).
• 33 Michael J. Dear zauważa, że związek między filmowymi fantazjami na temat miast a nimi samymi jest coraz silniejszy, do tego stopnia, że stają się one nierozróżnialne i reprezentacje miast stają się miastami, zob. Dear, The Postmodern…, dz. cyt., s. 206.
• 34 Takim przypadkiem jest łódzka Manufaktura i podążające wyznaczonym przez nią torem inwestycje wykorzystujące temat „fabrycznej Łodzi”. Zastosowanie tematu przemysłu włókienniczego w promowaniu przestrzeni konsumpcyjnych i produktów pozwala mieszkańcom na odnoszeniesię do nowych, pozytywnych związanych z nim konotacji (rozwój) w przeciwieństwie do utrzymującego się przekonania o upadku Łodzi jako miasta przemysłowego.Podobnie jak sfera usług, w tymobsługa ruchu turystycznego, zastępujeprzemysł, tak wykorzystanie przemysłujako „tematu”konotującego miastosukcesu, stanowi swoiste antidotum napowszechne wyobrażenia i przekonania,które utrwaliły się okresie gospodarczejzapaści miasta.
• 35 M. Gottdiener, The Theming…, dz. cyt., s. 148-151 oraz G. Ritzer, Magiczny
• 36 M. Gottdiener, The Theming…,
• dz. cyt., s. 174.
• 37 Przypomnijmy, jest to aspekt na który zwrócił szczególną uwagę Georg Simmel, opisując kondycję mieszkańców Mentalność mieszkańcow wielkich miast, [w:] Most i drzwi, Warszawa 2007 oraz M. Gottdiener, The Theming…, dz. cyt., s. 8.
• 38 http://iwannagetphysical. blogspot.com/2008/11/friday-funny- 11-r-mcdonald-and-truthful.html, dost. 21.10.2011
• 39 http://www.youtube.com/ watch?v=wcBuRSzCbM8, dost. 21.10.2011.
• 40 R. Sulima, Antropologia
• codzienności, Kraków 2000, s. 179.
• 41 Dokładny opis gry zob. B. Brzozowska, Plotka, pogłoska, legenda miejska – wykorzystanie przestrzeni miejskiej w nowych strategiach reklamowych, „Kultura Miasta” nr 2/2011.
• 42 Zob. A. Maj, Media w podroży, Wydawnictwo Naukowe ExMachina, Katowice 2010, s.190 i dalsze.
• 43 A. Maj, Media…, dz. cyt., s. 193.
• 44 http://yarnbombing.com/ dost. 21.11.2011
• 45 Ilustracje tych działań znaleźć można między innymi pod adresem: http://www.flickr.com/groups/guerillaknitting/ , zob. również http://www. trendhunter.com/slideshow/knitting-yarn dost. 21.10.2011
• 46 Przykłady: http://www. flickr.com/photos/72906716@N00/ sets/72057594095330901/, http:// www.patriciawaller.com/en/images.html, http://theanticraft.com/antifesto. htm , http://brutal-knitting.tumblr. com/ dost. 21.11.2011. W przypadku omawianej techniki jest to o tyle nieuprawnione, że tradycyjnie była ona uprawiana również, a czasem wyłącznie przez mężczyzn. Europejskie gildie tego rzemiosła zrzeszały mężczyzn, a sytuacja uległa odwróceniu wraz z rewolucja przemysłową; męskie
• ruchy „emancypacyjne” pojawiały się później np. w czasie II wojny światowej (zob. A. McDonald, No Idle Hands: The Social History of AmericanKnitting. NY 1990), a współcześnie posiadają liczne reprezentacje w Internecie, np. www. menwhoknit.com.
• 47 S.A. Lukas, Themed Space…, dz. cyt., s. 272-280