Partia zjednoczona czy podzielona? Różne nurty PZPR w ostatniej dekadzie PRL

• Authors: Gasztold-Seń Przemysław

Title variants

EN

United or divided party? Different trends in the Polish United Workers’ Party in the last decade of the People’s Republic of Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article describes the fractions and trends that functioned in the Polish United Workers’ Party in the 1980s. Creation of Independent Self-governing Trade Union “Solidarity” in 1980 and the political crisis connected with the event led to the loosening of the party’s discipline. Groups with a different point of view on the then political and economic situation started to develop. The most recognized fractions included the members of the party that were associated with dogmatism and those associated with liberalism. The former, also known as “hard-headed”, pronounced for dealing with “Solidarity” in a quick and forceful manner, they criticised the followers of Stanisław Kania and gen. Wojciech Jaruzelski for their amicability and took advantage of the verbal and material support of the Soviet Union, German Democratic Republic and Czechoslovakia. Their aim was to seize the power in the party. The liberals who were concentrated in the horizontal structures, on the other hand, strived for a reform of the Polish United Workers’ Party that would involve democratisation of the decision-making process. They were also more willing to dialogue with the opposition than the “hard-headed” were. The imposition of the martial law pacified “Solidarity” and was the onset of clearing the ranks of the party. Fraction activity became forbidden and the most important members of the dogmatic movement were gradually losing their posts and influences.

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica
• Year: 2013
• Issue: 10
• Pages: 174-192

Contributors

author

Gasztold-Seń Przemysław

• Uniwersytet Warszawski

References

• Archiwum Akt Nowych: Zarząd Główny Stowarzyszenia Klubów Wiedzy Społeczno-Politycznej „Rzeczywistość”.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – Warszawa, Oddział w Gdańsku, Oddział w Katowicach, Oddział w Łodzi.
• Bäcker R., Struktury poziome w Toruniu (1980–1981), Warszawa 1990.
• Cenckiewicz S., Trójmiejski Marzec’68. Próba obalenia Gomułki przez SB?, [w:] tegoż, Szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL, Kraków 2006.
• Czerwiński M., Religia w ideologii PZPR lat 80, [w:] Między integracją a komunizmem. Społeczeństwa i Kościoły Europy Środkowej. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej Szczecin, 8–9 czerwca 2001 r., red. K. Kowalczyk, A. Kubaj, R. Wróblewski, Tuchów 2001.
• Dąbek K., PZPR – retrospektywny portret własny, Warszawa 2006.
• Dąbrowski Fr., Ryszard Gontarz. Funkcjonariusz UB i SB, dziennikarz PRL, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2008, nr 3.
• Dudek A., Obóz władzy w okresie stanu wojennego, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2002, nr 2.
• Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.
• Eisler J., Polskie miesiące, czyli kryzysy w PRL, Warszawa 2008.
• Erasmus E., Centralizm demokratyczny w socjalistycznym systemie politycznym. Zarys problematyki, Warszawa 1986.
• Gasztold-Seń P., „Lewica” PZPR. Działalność Stowarzyszenia Klubów Wiedzy Społeczno-Politycznej „Rzeczywistość” w latach 1981–1983 [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2009,
• t. III, red. Łukasz Kamiński, Tomasz Kozłowski, Warszawa 2010.
• Gasztold-Seń P., Początki „koncesjonowanego nacjonalizmu”. Geneza i powstanie Zjednoczenia Patriotycznego „Grunwald” 1980–1981, „Rocznik Nauk Politycznych” 2010, nr 1.
• Gasztold-Seń P., Przeciwko KOR-owi i Gierkowi – „List 2000”, „Dzieje Najnowsze” 2011, nr 1.
• Gasztold-Seń P., Syryjsko-libijska walka z syjonizmem w PRL. Zaangażowanie Michela Mounayera w działalność „lewicy” partyjnej w latach 1978–1986, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2010, nr 2.
• Gasztold-Seń P., Zjednoczenie Patriotyczne „Grunwald” – charakterystyka stowarzyszenia, [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2008, t. II, red. Monika Bielak, Łukasz Kamiński, Warszawa 2009.
• Gontarczyk P., Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941–1943, Warszawa 2006.
• Jedlicki W., Chamy i Żydy, „Kultura” 1962, nr 12.
• Kaszyński K., Podgórski J., Szpiedzy czyli tajemnice polskiego wywiadu, Warszawa 1994.
• Majchrzak G., Działania SB wobec NSZZ „Solidarność” w latach 1980–1982, [w:] Czas przełomu. Solidarność 1980–1981, red. W. Polak, P. Ruchlewski, V. Kmiecik, J. Kufel, Gdańsk 2011.
• Majchrzak G., Obóz władzy w stanie wojennym, [w:] Droga do niepodległości. Solidarność 1980– 2005, red. A. Borowski, Warszawa 2005.
• Mielczarek T., Od „Nowej Kultury” do „Polityki”. Tygodniki społeczno-kulturalne i społeczno-polityczne PRL, Kielce 2003.
• Muttergé J., Dokąd zmierza Polska?, Praga 1981.
• Krajewski A., Twórcy kultury wobec systemu politycznego PRL (1975–1980), Warszawa 2004.
• Paczkowski A., Świat i blok sowiecki wobec „kryzysu polskiego” oraz stanu wojennego, [w:] Wokół „mniejszego zła”. Stan wojenny w Polsce. Materiały pokonferencyjne, red. P. Piotrowski, Wrocław 2010.
• Paczkowski A., Trzy twarze Józefa Światły. Przyczynek do historii komunizmu w Polsce, Warszawa 2009.
• Solidarność podziemna 1981–1989, red. A. Friszke, Warszawa 2006.
• Stola D., O dalszy rozwój badań nad socjalistycznymi praktykami społecznymi. Uwagi o stanie i możliwościach refleksji nad charakterem PRL, [w:] Obrazy PRL. O konceptualizacji realnego socjalizmu w Polsce, red. K. Brzechczyn, Poznań 2008.
• Terlecki R., Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944-1990, Kraków 2007.
• Wiatr J.J., Socjaldemokracja wobec wyzwań XXI wieku, Warszawa 2000.
• Zaremba M., Komunizm, legitymacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa 2001.
• Żebrowski W., Stronnictwo Demokratyczne w warunkach demokratyzacji ustroju politycznego, Olsztyn 2003.

Notes

PL

Przemysław Gasztold-Seń doktorant na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, pracownik Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej.