Reguła skitu w odniesieniu do bizantyńskiej tradycji patrystycznej (po 135 latach od pierwszej monografii o św. Nile Sorskim)

• Authors: Józef Kuffel

Title variants

EN

Ustav Skitsky in Relation to the Byzantine Patristic Tradition (135 years after the first Monography about st. Nil Sorsky)

RU

Cкитский устав по отношению к святоотеческой византийской традиции (135 года после первой монографии о преп. Ниле Сорском)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Za punkt odniesienia dla refleksji posłużyła pierwsza monografia o św. Nile Sorskim Aleksandra Archangielskiego, wydana w Sankt Petersburgu w 1882 r. Przypisanie przez rosyjskiego filologa (wybitnego znawcę piśmiennictwa Moskiewskiej Rusi) rozdziałowi V Reguły, dotyczącemu ośmiu głównych namiętności, znaczenia centralnej części utworu ma wpływ na określoną interpretację sensu traktatu oraz prowadzi do hipotezy o bezpośrednim wpływie św. Jana Kasjana Rzymskiego na staroruskiego hezychastę. W artykule natomiast prezentowana jest teza o tym, że najważniejszy tekst sorskiego pustelnika opisuje strategię duchową, w której nauka o namiętnościach i walce z nimi spełnia rolę ogniwa podstawowego Łańcucha Strategii Hezychazmu, odzwierciedlającego proces duchowy, wiodący ku theosis. Wobec konstatacji braku bezpośrednich odwołań autora Reguły skitu do protoplasty zachodniego monastycyzmu z IV-V w. jako główne źródło literackie wskazani zostali na pierwszym miejscu dwaj święci Ojcowie należący do synajsko-syryjskiej formacji hezychazmu: Jan Klimak i Izaak Syryjczyk. Ich imiona pojawiają się w 11 rozdziałach „Z pism Świętych Ojców o działaniu umysłu” po 24 razy. W następnej kolejności występuje przedstawiciel athosko-synaickiego nurtu – św. Grzegorz Synaita (16 razy) oraz św. Symeon Nowy Teolog (przywołany 12 razy), reprezentant areopagitycko-konstantynopolitańskiej formacji hezychamu bizantyńskiego.

EN

The first monography about St. Nil Sorsky by Alexander Arhangelskii published in St. Petersburg in 1882 served as a point of reference for the reflection. The Russian philologist (a specialist in the field of Moscovite Rus’ literature) assigned to the 5th chapter of the Hermitage Rule about 8 main passions, the role of the central part of the work has an impact on a specific interpretation of the meaning of the treaty and leads to the hypothesis of a direct impact of St. John Cassian the Roman on the Old Russian Hesychast. However, in the article the thesis is proposed that the most important text of Sorsky hermit describes the spiritual strategy in which the doctrine of the passions and fight with them serves as a link of the Strategic Chain of Hesychasm, which reflects the spiritual process leading to the theosis. In view of the finding of the lack of direct references by the author of the Hermitage Rule to the Progenitor of Western monasticism of 4th-5th century – as a source of quotations and references in the first place two Holy Fathers who belong to the Sinai-Syrian formation of Hesychasm were mentioned: John Climacus and Isaac the Syrian whose names appear in the Rule 24 times each. In the next the Athos-Sinai mainstream – St. Gregory of Sinai (16 times) and St. Symeon the New Theologian (appointed 12 times), a representative of the Areopagitic-Constantinople formation of Byzantine Hesychasm, are referred to.

RU

Отправной точкой для рассуждений послужила первая монография об основателе Сорской пустыни Александра Семеновича Архангельского (издана в Санкт-Петербурге в 1882 г.) Поставление русским филологом, знатоком письменности Московской Руси, пятой главы Скитского устава, относящейся к 8 главным страстям («помыслам злобы»), в качестве центральной части произведения – влияет на определенную интерпретацию всего трактата и ведет к гипотезе о непосредственном влиянии преп. Иоанна Кассиана Римлянина на творчество древнерусского исихаста. В статье, однако, был выдвинут тезис о том, что самое значительное творение Сорского отшельника описывает духовную стратегию, в которой учение о страстях и борьбе с ними выступает здесь в качестве звена основной Цепи Стратегии Исихазма, воспроизводящей этапы духовного процесса, ведущего к обожению. Вследствие осознания отсутствия непосредственных ссылок автора Скитского устава на основоположника западного монашества IV-V в. – в виде главного литературного источника были названы в первую очередь два Святых Отца, принадлежащих к синайско-сирийскому направлению исихазма: преподобные Иоанн Лествичник и Исаак Сирин. Их имена появляются в 11 главах «Отъ писанiй святыхъ отецъ о мысленом дѣланiи» – 24 раза каждое. В следующем порядке выступает представитель афонско-синаитского течения – преп. Григорий Синаит (16 раз), а также преп. Симеон Новый Богослов (12 ссылок на его имя), принадлежащий к ареопагитико-константинопольскому направлению византийского исихазма.

Keywords

PL

hezychazm; Filokalia, św. Nił Sorski; Reguła skitu, antropologia synergijna

EN

Hesychasm; Filokalia; St. Nil Sorsky; Ustav Skitsky [The Hermitage Rule]; Synergic Anthropology

RU

исихазм; Добротолюбие; преп. Нил Сорский; Устав скитский; синергийная антропология

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2017
• Volume: 65
• Issue: 7: Slawistyka
• Pages: 5-18

Contributors

author

Józef Kuffel

• Katedra Średniowiecznej i Nowożytnej Literatury Rosyjskiej, Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego

References

• Архангельский А., Нил Сорский и Вассиан Патрикеев их литературныя труды и идеи в Древней Руси, Санкт-Петербург 1882. [Arkhangel'skiy A., Nil Sorskiy i Vassian Patrikeyev ikh literaturnyya trudy i idei v Drevney Rusi, Sankt-Peterburg 1882]
• Иконников В., Опыт исследования о культурном значении Византии в русской истории, Киев 1869. [Ikonnikov V., Opyt issledovaniya o kul'turnom znachenii Vizantii v russkoy istorii, Kiyev 1869].
• Иларион (Алфеев), Епископ, Преподобный Симеон Новый Богослов и православное Предание, Санкт-Петербург 2008 [Ilarion (Alfeyev), Yepiskop, Prepodobnyy Simeon Novyy Bogoslov i pravoslavnoye Predaniye, Sankt-Peterburg 2008].
• Исаака Сирина, Святaго отца нашего, епископа бывшaго Ниневiйскaго, Cлова духовно-подвижнеческiя, переведенныя съ греческаго Старцемъ Паvсiемъ Величковскимъ, Изданiе Козельской Введенской Оптиной Пустыни, Москва 1854 [Isaaka Sirina, Svyatago ottsa nashego, yepiskopa byvshago Nineviyskago, Clova dukhovno-podvizhnecheskiya, perevedennyya s grecheskago Startsem Pavsiem Velichkovskim, Izdanie Kozel'skoy Vvedenskoy Optinoy Pustyni, Moskva 1854].
• Jan Klimak, św., Drabina raju, wstęp A. Naumowicz, przekł. W. Polanowskiego, E. Osek, Kęty 2011.
• Kuffel J., Biełozierze: na skrzyżowaniu wzajemnych oddziaływań Bizancjum, Południowej Słowiańszczyzny i Rusi Moskiewskiej XV-XVI w., [w:] Kultura, literatura oraz myśl filozoficzna Słowian wschodnich i południowych w powiązaniach, wzajemnych oddziaływaniach, Musica Antiqua Europae Orientalis XVI. „Acta Slavica”, red. Adama Bezwińskiego, Bydgoszcz 2012, s. 109-116.
• Kuffel J., Hezychazm Rusi Moskiewskiej. Metoda interpretacji na podstawie wybranych zabytków literatury przekładowej i oryginalnej, Kraków 2013.
• Kuffel J., Hezychazm Rusi Moskiewskiej. Nił Sorski, Część pierwsza, Kraków 2014.
• Leśniewski K., Św. Nil Sorski (1433-1508) jako prekursor odnowy monastycyzmu na Rusi, „Acta Mediaevalia” 2007/nr 20, s. 177-192.
• Нил Сорский и Иннокентий Комельский, Преподобные, Сочинения, Изд. подг. Г. Прохоров, Санкт-Петербург 2008 [Nil Sorskiy i Innokentiy Komel'skiy, Prepodobnyye, Sochineniya, Izd. podg. G. Prokhorov, Sankt-Peterburg 2008].
• Nil Sorsky, The Authentic Writings, transl. and edited by D. Goldfrank, Kalamazoo 2008.
• Православная энциклопедия [Pravoslavnaya entsiklopediya], http://www.pravenc.ru/ text/178682.html (14.03.2015).
• Толстой Л., Исповедь [Tolstoy L., Ispoved'], http://az.lib.ru/t/tolstoj_lew_ nikolaewich/ text_0440.shtml (14.03.2015).
• Хоружий С., К феноменологии аскезы, Москва 1998 [Khoruzhiy S., K fenomenologii askezy, Moskva 1998].
• Яцимирский А., Несколько моментов из истории русского религиозного мистицизма в XIX веке, «Странник» 1906, № 5, c. 737-747 [Yatsimirskiy A., Neskol’ko momentov iz istorii russkogo religioznogo mistitsizma v XIX veke, «Strannik» 1906, № 5, s. 737-747].

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2017.65.7-1