„Tak oto macie błogosławić Izraelitom”. Błogosławieństwo Aaronowe (Lb 6,22–27), jego źródła i znaczenie

• Authors: Lemański Janusz

Title variants

EN

„Thus I show you are to bless the Israelites”. Aaron’s blessing (Num 6,22–27), its sources and meaning

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Lb 6,22–27 to kompozycja (post)kapłańska. Badacze traktowali jednak samo błogosławieństwo (Lb 6,24–26) jako tekst zapożyczony z innego, starszego źródła. W istocie znaleźć w nim można szereg analogii do tekstów z Mezopotamii, Ugarit, a nawet z Egiptu i literatury hetyckiej. Dotyczy to zwłaszcza literatury epistolarnej. Niemniej zastosowane w nim idiomy i zwroty mogą pochodzić także z rodzimej tradycji. Z jednej strony nie zmienia to faktu, że ta rodzima tradycja mogła być dziedzictwem kulturowym przejętym po tych starożytnych cywilizacjach, a z drugiej tekst nosi wyraźne ślady kompozycji z okresu perskiego. W artykule przyjęta jest teza Marka Awabdy’sa, że tekst mógł być skomponowany przez tzw. szkołę świętości, korygującą kapłański ekskluzywizm w bezpośrednim przystępie do Boga, ale nie wyklucza się, że część błogosławieństwa mogła być jednak skomponowana wcześniej i stosowana w życiu codziennym.

EN

Num 6:22–27 is a (post)priestly composition. Scholars, however, treated the blessing itself (Num 6:24–26) as a text borrowed from another, older source. In fact, one can find a number of analogies to the texts from Mesopotamia, Ugarit and even from Egypt and Hittite literature. This is especially true of epistolary texts. Nevertheless, the idioms and phrases used in it may also come from the native tradition. On the one hand, it does not change the fact that this native tradition could have been a cultural heritage taken over from those older civilizations, but on the other hand, the text shows clear traces of compositions from the Persian period. Mark Awabdy’s thesis is adopted in the article, namely, that the text could have been composed by the so-called Holiness School, which corrects priestly exclusivism, in direct access to God, but it is also possible that a part of the blessing could have been composed earlier and used in everyday life.

Keywords

PL

błogosławieństwo; Aaron; szkoła świętości; literatura epistolarna

EN

blessing; Aaron; Holiness School; epistolary texts

• Publisher: Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej
• Journal: Rocznik Skrzatuski
• Year: 2022
• Volume: 10
• Pages: 13-36

Contributors

author

Lemański Janusz

• Wyższe Seminarium Duchowne w Koszalinie
• Uniwersytet Szczeciński, Instytut Nauk Teologicznych

References

• Achenbach, Reinhard. Die Vollendung der Tora. Studien Redaktionsgeschichte des Numeribuches im Kontext von Hexateuch und Pentateuch. BZAR 3. Wiesbaden: Harrassowitz, 2003.
• Ashley, Timothy R. The Book of Numbers. NICOT. Grand Rapids: Eerdmans, 1993.
• Awabdy, Mark A. „The Holiness Composition of the Priestly Blessing”. Biblica 99, 1 (2018): 29–49.
• Berlejung, Angelika. „Ein Programm für Leben. Theologische Wort und anthropologische Ort der Silberamulette von Ketef Hinnom”. Zeitschrift für die Alttestamentliche Wissenschaft 120 (2008): 204–230.
• Berlejung, Angelika. „Der gesegnete Mensch: Text und Kontext von Num 6,22–27 und des Silberamuletten von Ketef Hinnom”. W: Mensch und König. Studien zur Anthropologie des Alten Testament, red. A. Berlejung, E. Heckel, 37–62. HBS 53. Freiburg im Breisgau: Herder, 2008.
• Boer, P.A.H. de. „Numeri 6,27”. Vetus Testamentum 32 (1982): 1–13.
• Böhler, Dieter. Psalmen 1–50. HThKAT. Freiburg, Basel, Wien: Herder, 2021.
• Brodie, Thomas L. „The Literary Unity of Numbers. Nineteen Atonement-Centered Diptychs as One Keey Element”. W: The Book of Leviticus and Numbers, 455–472. BETL 215. Leuven: Peeters, 2008.
• Budd, Philip J. Numbers. WBC 5. Waco: Word Books, Publisher, 1984.
• Cardellini, Innocenzo. Numeri 1,1–10,10. Milano: Paoline, 2013.
• Chrostowski, Waldemar. „Błogosławieństwa i ich znaczenie w Starym Testamencie”. Studia Włocławskie 14 (2012): 51–67.
• Cohen, Chaim. „The Priestly Benediction (Num 6,24–26) in the Light of Akkadian Paralells”. Tel Aviv 22 (1993): 228–238.
• Cuneiform Alphabetic Texts from Ugarit, Ras Ibn Hani and Other Places, red. M. Dietrich, O. Loretz, J. Sanmartîn. KTU: second, enlarged edition. ALASP 8. Münster: Ugarit-Verlag, 1995.
• Davies, Eryl W. Numbers. NCBC. Grand Rapids: Eerdmans, 1995.
• Dietrich, Walter. Samuel. 1 Samuel 27–2 Samuel 8. BK VIII/3. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2019.
• Dexinger, Ferdinand. „Die Funde von Gehinnom”. Bibel und Liturgie 86 (1986): 259–261.
• Driver, Godfrey R. Aramaic Documents of the Fifth Century B.C. Oxford: Clarendon Press, 1954.
• Fishbane, Michael. „Form and Reformulation of the Biblical Priestly Blessing”. Journal of the American Oriental Society 103 (1983): 115–121.
• Fishbane, Michel A. Biblical Interpretation in Ancient Israel. Oxford: University Press, 1985.
• Freedman, David N. „The Aaronic Blessing”. W: No Famine in the Land. Studies in Honor of J.L. McKenzie, red. J.L. Flanagan i inni, 35–48. Atlanta: Scholars Press, 1975.
• Freedman, David N., Jack R. Lundbom. „ḥānan”. W: Theological Dictionary of the Old Testament. T. 5, red. G.J. Botterweck, H. Ringgren, 22–36. Grand Rapids: Eerdmans, 1986 = TDOT.
• Fretheim, Terence E. „ḥnn”. W: New International Dictionary of the Old Testament Theology and Exegesis. T. 2, red. W.A. VanGemeren, 203–206. Carlisle: Paternoster Press, 1997 = NIDOTTE.
• Gesenius’ Hebrew Grammar, red. E. Kautzsch, A.E. Cowley. Oxford: Clarendon Press, 1910 = GKC.
• Gray, George Buchanan. A Critical and Exegetical Commentary on Numbers. ICC. Edinburg: T&T Clark, 1903.
• Greenberg, Moshe. Biblical Prose Prayer as a Window to the Popular Religion of Ancient Israel. Berkeley, Los Angeles: University of California Press, 1983.
• Gruber, Mayer I. „The Many Faces of nasa’ panim, «lift up the face»”. Zeitschrift für die Alttestamentliche Wissenschaft 95 (1983): 252–260.
• Hartenstein, Friedhelm. Die Angesicht JHWHs. Studien zur seinem höfischen und kultischen Bedeutungshintergrund in den Psalmen und Exodus 32–34. FAT 55. Tübingen: Mohr Siebeck, 2008.
• Hebrew Inscriptions. Texts from the Biblical Period of the Monarchy with Concordance, red. Dobbs-Allsopp, F.W. Roberts Jimmy Jack McBee, Seow Choon-Leong, R.E. Whitaker. New Haven, London: Yale University Press, 2005.
• Hundley, Michael. „To Be or Not to Be. A Reexamination of Name Language in Deuteronomy and the Deuteronomistic History”. Vetus Testamentum 59 (2009): 533–553.
• Izre’el, Shlomo. „The Amarna Letters from Canaan: Style, Phraseology, Idioms”. W: Civilization of the Ancient Near East, red. J. Sasson, 2411–2419. Peabody: Hendrickson Publishers, 2000. Dostęp 16.05.2022. https://www.academia.edu/949670.
• Keller, C.A., G. Weihmeier. „brk segnen”. W: Theologisches Handwörterbuch zum Alten Testament. T. 1, red. E. Jenni, C. Westermann, 353–376. Gütersloh: Kaiser, 51994 = THAT.
• Keller, Sharon R. „An Egyptian Analogue to the Priestly Blessing”. W: Boundaries of the Ancient Near Eastern World. A Tribute to Cyrus H. Gordon, red. M. Lubetski, C. Gottlieb, S. Keller, 338–345. Sheffield: Academic Press, 1998.
• Kellermann, Diether. Die Priesterschrift von Numeri 1,1 bis 10,10 literarkritisch und traditionsgeschichtlich untersucht. BZAW 120. Berlin: de Gruyter, 1970; reprint 2019.
• Knierim, Rolf P., George W. Coats. Numbers. FOTL IV. Grand Rapids, Cambridge: Eerdmans, 2005.
• Knohl, Israel. The Sanctuary of Silence. The Priestly Torah and the Holiness School. Minneapolis: Fortress, 1995; reprint Winona Lake: Eisenbrauns, 2007.
• Lee, Won W. „The Conceptual Coherence of Numbers 5,1–10,10”. W: The Book of Leviticus and Numbers. BETL 215, 473–489. Leuven: Peeters, 2008.
• Lemański, Janusz. Księga Rodzaju rozdziały 11,2–36,43. Ekskurs 7: „Błogosławieństwo”. NKB.ST I/2, 701–704. Częstochowa: Edycja św. Pawła, 2014.
• Lemański, Janusz. Księga Powtórzonego Prawa. PŚSiNT. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2022.
• Leuenberger, Martin. Segen und Segenstheologien im alten Israel. Untersuchungen zur ihren religions- und theologiegeschichtlischen Konstellationen und Transformationen. Zürich: TVZ, 2008. Dostęp 13.05.2022. https://publikationen.uni-tuebingen.de/xmlui/bitstream//handle/10900/93239/Leuenberger_003.pdf?segu.
• Levine, Baruch A. Numbers 1–20. AB 4. New York: Doubleday, 1993.
• Liebreich, Leon J. „The Songs of Ascent and the Priestly Blessing”. Journal of Biblical Literature 74 (1955): 33–36.
• Lewy, Hildegard. „The Babylonian Background of the Kay Kâûs Legend”. Archív Orientálni 17, 2 (1949): 28–109.
• Mathys, Feliks. Segenszeugnisse aus dem alten Israel Hinnom. Zürich: TVZ, 2010.
• Mettinger, Tryggve N.D. The Dethronement of Sabaoth. Studies in the Shem and Kabod Theology. ConBOT 18. Lund: Gleerup, 1982.
• Milgrom, Jacob. The JPS Torah Commentary. Philadelphia: Jewish Publication Society, 1990.
• Miller, Patric D. „The Blessing of God. An Interpretation of Numbers 6,22–27”. Interpretation 29 (1975): 240–251.
• Noth, Martin. Das vierte Buch Mose. Numeri. ATD 7. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1966.
• Olyan, Saul M. „«Ihr sollt mir heilige Menschen sein». Der wahrscheinliche Einfluss von Exodus 22,30 auf spätere Heiligkeitsideologien”. W: Wege der Freiheit. Zur Entstehung und Theologie des Exodusbuches. Beiträge eines Symposions zum 70. Geburtstag von Rainer Albertz. AThANT 104, 167–173. Zürich: ZTV, 2014.
• Rayney, Anson F. „Iru and asru in Ugaritic and the Land of Canaan”. Journal of Near Eastern Studies 26 (1967): 296–301.
• Rainey, Anson F. „The Scribe at Ugarit, His Position and Influence”. Israel Academy of Arts and Sciences 111, 4 (1968): 1–22.
• Renz, Johannes, Wolfgang Röllig. Handbuch der althebräischen Epigraphik. T. 1. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 1995 = HAE.
• Richter, Sandra L. The Deuteronomistic History and the Name Theology. Lešakkēn šemô šām in the Bible and the Ancient Near East. BZAW 318. Berlin, New York: de Gruyter, 2002.
• Ross, Allen P. A Commentary on the Psalms. Volume 1 (1–4). Grand Rapids: Kregel Publications, 2011.
• Rooy, Harry F. van. „pānîm”. W: New International Dictionary of the Old Testament Theology and Exegesis. T. 3, red. W.A. VanGemeren, 637–640. Carlisle: Paternoster Press 1997 = NIDOTTE.
• Samuel, Harald. Vom Priestern zum Patriarchen. Levi und die Leviten im Alten Testament. BZAW 448. Berlin, Boston: de Gruyter, 2014.
• Sasson, Jack M. „About Mari and Bible”. Revue d’Assyriologie 92 (1998): 97–123.
• Scharbert, Josef. „brk”. W: Theological Dictionary of the Old Testament. T. 1, red. G.J. Botterweck, H. Ringgren, 279–308. Grand Rapids: Eerdmans, 1988 = TDOT.
• Scharbert, Josef. Numeri. NEB. Würzburg: Echter Verlag, 1992.
• Seebass, Horst. „YHWH’s Name in the Aaronic Blessing (Num 6,22–27)”. W: The Revelation of the Name of Yhwh to Moses. Perspectives from Judaism, the Pagan Greco-Roman World, and Early Christianity, red. G.H. van Kooten. Themes in Biblical Narrative 9, 37–54. Leiden: Brill, 2006.
• Seebass, Horst. Numeri. Kapitel 1,1–10,10. BK IV.I. Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Verlagsgesellschaft, 2012.
• Sebebass, Horst. „Numeri als eigene Komposition”. W: Torah and the Book of Numbers, red. C. Frevel, T. Pola, A. Schart. FAT II/62, 87–108. Tübingen: Mohr Siebeck, 2013.
• Seybold, Klaus. „Aaronische Segen I. Altes Testament”; Martin Jacobs, „II. Antikes Judentum”; Don E. Saliers, „III. Liturgisch”. W: Religion in Geschichte und in Gegenwart, red. H.D. Betz i inni. T. 1, 3–4. Tübingen: Mohr Siebeck, 41998 = RGG4.
• Seybold, Klaus. Der Segen und andere liturgische Worte aus der hebräischen Bibel. Zürich: TVZ, 2004.
• Skehan, Patrick W., Alexander A. Di Lella. The Wisdom of Ben Sira. AB 39. New York: Doubleday, 1986.
• Smolak, Jeremy D. The Priestly Blessing in Inscription and Scripture. The Early History of Numbers 6,24–26. Oxford: University Press, 2016.
• Sperling, S. David. Ve-Eileh Divrei David. Essays in Semitics. Hebrew Bible and History of Biblical Scholarship. CHANE 33. Leiden, Boston: Brill, 2017.
• Stackert, Jeffrey. „The Holiness Legislation and Its Pentateuchal Sources: Revision, Supplementation, and Replacement”. W: The Strata of the Priestly Writings. Contemporary Debate and Future Directions, red. S. Shectman, J.S. Baden, AThANT 95, 187–201. Zürich: ZTV, 2009.
• Sverre, Aalen. „’ôr”. W: Theological Dictionary of the Old Testament. T. 1, red. G.J. Botterweck, H. Ringgren, 147–267. Grand Rapids: Eerdmans, 1990 = TDOT.
• Texte aus der Umwelt des Alten Testament, red. O. Kaiser. T. II/2.3: Rituale und Beschwörunen II. Gütersloh: Gütersloher Verlaghaus 1988 = TUAT.
• Texte aus der Umwelt des Alten Testaments. T. II/6: Lieder und Gebete. Güterslog: Gerd Mohn 1991 = TUAT.
• Texte aus der Umwelt des Alten Testament. Neue Folge. T. 3: Briefe, red. B. Janowski, G. Wilhelm. Gütersloh: Gütersloher Verlaghaus 2006 = TUAT NF.
• Texte aus der Umwelt des Alten Testament. Neue Folge. T. 4, red. B. Janowski, G. Wilhelm. Gütersloh: Gütersloher Verlaghaus, 2008 = TUAT NF.
• Texte aus der Umwelt des Alten Testaments. Neue Folge. T. 6: Grab-, Sarg-, Ban- and Votivinschriften, red. B. Janowski, D. Schwemer. Gütersloh: Gütersloher Verlaghaus, 2011 = TUAT NF.
• The Context of Scripture. T. 2: Monumental Inscriptions from the Biblical World, red. W.W. Hallo. Leiden, Boston: Brill, 2003 = CS.
• The Context of Scripture. T. 3: Archival Documents from Biblical World, red. W.W. Hallo. Leiden, Boston: Brill, 2003 = CS.
• Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, red. L. Koehler, W. Baumgartner, J.J. Stamm. T. 1–2. Warszawa: Vocatio, 2008 = KBL.
• Yardeni, Ada. „Remarks on the Priestly Blessing on Two Ancient Amulets from Jerusalem”. Vetus Testamentum 41 (1991): 176–185.
• Zapff, Burkard M. Jesus Sirach 25–51. NEB. Würzburg: Echter Verlag, 2010.