Społeczna odpowiedzialność biznesu – sprzeczności, nadużycie etyczne, znaczenie idei

• Authors: Katarzyna Guczalska

Title variants

EN

Corporate Social Responsibility: Contradictions, Abuse of Ethics, and the Role of the Idea

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule stawiam tezę, że CSR nie jest pozytywną ideą zmierzającą ku lepszej przyszłości, zrównoważonemu rozwojowi i sustainable economy, lecz narzędziem walki o prawo do kierowania korporacją, upolitycznieniem gospodarki oraz kamuflażem dla działań niemających na celu wzniosłych ideałów etycznych, lecz zysk finansowy. Przedstawiam argumenty na rzecz tezy, że CSR – rozumiany jako ideologia wykorzystywana przez zarządy korporacji – przyczynił się do kryzysu ładu korporacyjnego. Stało się tak dlatego, że CSR jako strategia czy model zarządzania ukształtował określone relacje pomiędzy właścicielami a akcjonariuszami, które przyczyniły się do słabości nadzoru właścicielskiego. Tekst przeciwstawia się zbyt łatwej idealizacji idei CSR, nadużyciom etycznym (m.in. pokusie nadużycia i zjawisku bailoutu) oraz niespójności teoretycznej w ramach tzw. kapitalizmu kantowskiego. Analizowane przykłady uwypuklają fakt nieponoszenia przez kadry kierownicze odpowiedzialności za nadużycia i błędy, co – warto podkreślić – jest sprzeczne z hasłem społecznej odpowiedzialności biznesu. Deficyt idei CSR został zasygnalizowany przez skonfrontowanie modelu kapitalizmu kantowskiego – czyli teorii interesariuszy Roberta E. Freemana – z modelem kapitalizmu własnościowego Miltona Friedmana.

EN

The author posits that corporate social responsibility (CSR), in the narrow definition of the term, is not so much a positive idea that leads towards a better future, sustainable development, and sustainable economy, but a tool in the struggle for the right to manage a corporation; the politicisation of economy; and a way to camouflage activities which do not pursue noble ethical ideas but rather financial profit. The article presents arguments for the thesis that CSR, understood as an ideology used by corporate boards, has contributed to a crisis of corporate order. This is because, as a strategy or model of management, CSR has shaped certain relations between owners and shareholders, which have contributed to the weakness of shareholder supervision and control. The author opposes the too-ready idealisation of the idea of CSR, abuse of ethics (such as moral hazard or the bailout), and the theoretical inconsistency of Kantian capitalism. The cases analysed here highlight the fact that upper management is not held accountable for the consequences of poor decision-making and mistakes, which is inconsistent with the notion of CSR. The shortcomings of CSR are brought to light through the juxtaposition of Kantian capitalism, i.e. Robert E. Freeman’s theory of stakeholders, with Milton Friedman’s model of shareholder capitalism.

Keywords

PL

CSR; etyka biznesu; kapitalizm kantowski; teoria interesariuszy; Robert E. Freeman; Milton Friedman; Immanuel Kant; imperatyw kategoryczny

EN

CSR; business ethics; Kantian capitalism; theory of stakeholders; Robert Edward Freeman; Milton Friedman; Immanuel Kant; categorical imperative

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
• Journal: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
• Year: 2016
• Issue: 4(952)
• Pages: 27-48

Contributors

author

Katarzyna Guczalska

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Katedra Filozofii, ul. Rakowicka 27, 31-510 Kraków, Poland

References

• Albareda L., Lozano J.M., Ysa T. [2007], Public Policies on Corporate Social Responsibility: The Role of Governments in Europe, „Journal of Business Ethics”, nr 74.
• Albareda L. i in. [2008], The Changing Role of Governments in Corporate Social Responsibility: Drivers and Responses, „Business Ethics: A European Review”, vol. 17, nr 4.
• Albert M. [1994], Kapitalizm kontra kapitalizm, Signum, Kraków.
• Bastiat F. [2003], Co widać i czego nie widać, Dextra, Lublin–Rzeszów.
• Boatright J. [2009], From Hired Hands to Co-owners: Compensation, Team-production and the Role of CEO, „Business Ethics Quarterly”, vol. 19, nr 4.
• Brejning J. [2012], Corporate Social Responsibility and the Welfare State. The Historical and Contemporary Role of CSR in the Mixed Economy of Welfare, University of Bristol, Ashgate.
• Carroll A.B. [1983], Corporate Social Responsibility: Will Industry Respond to Cut-backs in Social Program Funding?, Vital Speeches of the Day, nr 49.
• Carroll A.B. [1994], Social Issues in Management Research: Experts’ Views, Analysis and Commentary, „Business & Society”, vol. 33, nr 1.
• Carroll A.B. [1999], Corporate Social Responsibility. Evolution of a Definitional Construct, „Business & Society”, vol. 38, nr 3.
• Chancellor E. [2001], Historia spekulacji finansowych, Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa.
• Charan R., Freeman R.E. [1980], Planning for the Business Environment of the 1980s, „Journal of Business Strategy”, vol. 1, nr 2.
• Cho Ch.H. i in. [2015], Organized Hypocrisy. Organizational Façades, and Sustainability Reporting, „Accounting, Organizations and Society”, vol. 40, January.
• la Cour A., Kromann J. [2011], Euphemisms and Hypocrisy in Corporate Philanthropy, „Business Ethics: A European Review”, vol. 20, nr 3.
• Domańska E. [1986], Kapitalizm menedżerski, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Evan W.M., Freeman R.E. [1999], Teoria nowoczesnej korporacji oparta na koncepcji „udziałowców zewnętrznych”: kapitalizm kantowski [w:] Wprowadzenie do etyki biznesu, red. G.D. Chryssides, J.H. Kaler, PWN, Warszawa.
• Firmy będą musiały raportować odpowiedzialność społeczną [2016], „Forbes”, http://csr.forbes.pl/obowiazki-raportowania-csr,artykuly,186749,1,1.html (dostęp: 6.06.2016).
• Frederick W.C. [1987], Theories of Corporate Social Performance [w:] Business and Society: Dimensions of Conflict and Cooperation, red. S.P. Sethi, C. Falbe, Lexington Books.
• Freeman R.E. [1983], Managing the Strategic Challenges in Telecommunications, „Columbia Journal of World Business”, vol. 18, nr 1.
• Freeman R.E. [1984], Strategic Management: A Stakeholder Appproach, Pitman, Boston.
• Freeman R.E., Harrison J.S., Cavalcanti Sá de Abreu M. [2015], Stakeholder Theory as an Ethical Approach to Effective Management: Applying the Theory to Multiple Contexts, „Revista Brasileira de Gestão de Negócios. Review of Business Management”, vol. 17, nr 55.
• Freeman R.E., McVea J. [2016], A Stakeholder Approach to Strategic Management, http://papers.ssrn.com/paper.taf?abstract_id=263511 (dostęp: 6.06.2016).
• Freeman R.E., Wicks A.C., Gilbert D.R. [1994], A Feminist Reinterpretation of the Stakeholder Concept, „Business Ethics Quarterly”, vol. 4, nr 4.
• Friedman J. [2016], Milton Friedman Was Wrong about Corporate Social Responsibility, http://www.huffingtonpost.com/john-friedman/milton-friedman-was-wrong_b_3417866.html (dostęp: 6.06.2016).
• Friedman M. [1997], Tyrania status quo, Panta, Sosnowiec.
• Friedman M. [1999], Społeczna odpowiedzialność biznesu to zwiększanie zysków [w:] Wprowadzenie do etyki biznesu, red. G.D. Chryssides, J.H. Kaler, PWN, Warszawa.
• Gadomski W. [2015], Teraz prezesi PiS, czyli ważna lojalność, http://wyborcza.biz/biznes/ 1,100897,19309510,teraz-prezesi-pis-czyli-wazna-lojalnosc.html#ixzz3tlU0bHog (dostęp: 10.12.2015).
• Gruszecki T. [2002], Współczesne teorie przedsiębiorstwa, PWN, Warszawa.
• Guczalska K. [2014a], Amartya Sen i ekonomia feministyczna, „Prakseologia”, nr 156.
• Guczalska K. [2014b], CSR i Milton Friedman. Opowieść wigilijna i zły kapitalista, „Principia”, nr 59–60.
• Hall P.A., Soskice D. [2001], An Introduction to Varieties of Capitalism [w:] Varieties of Capitalism: The Institutional Foundations of Comparative Advantage, red. P.A. Hall, D. Soskice, Oxford University Press.
• Hendry J. [2001], Missing the Target: Normative Stakeholder Theory and the Corporate Governance Debate, „Business Ethics Quarterly” vol. 12, nr 1.
• Holcombe R.G. [2014], http://mises.pl/wp-content/uploads/2014/01/Holcombe_Kapitalizm-kumoterski.pdf (dostęp: 5.12.2015).
• Jensen M.C. [2001], Value Maximization, Stakeholder Theory, and the Corporate Objective Function, http://www.chinadinghui.com/doc/306.pdf.
• Jones C., Parker M., ten Bos R. [2005], For Business Ethics, Routledge, London–New York.
• Kant I. [2001], Uzasadnienie metafizyki moralności, przeł. M. Wartenberg, Antyk, Kęty.
• Kant I. [2005], Idea powszechnej historii w aspekcie kosmopolitycznym, przeł. M. Żelazny, Antyk, Kęty.
• Kant I. [2006], Metafizyczne podstawy nauki prawa, przeł. W. Galewicz, Antyk, Kęty.
• Key S. [1999], Toward a New Theory of the Firm: a Critique of Stakeholder „Theory”, „Management Decision”, vol. 37, nr 4.
• Kirkpatrick G. [2009], The Corporate Governance Lessons from the Financial Crisis, „Financial Market Trends”, vol. 1.
• Klimczak B. [2012], Fuzje i przejęcia – analiza etyczna [w:] Biznes, etyka, odpowiedzialność, red. W. Gasparski, PWN, Warszawa.
• Kowalik T. [2009], www.polskatransformacja.pl, Muza, Warszawa.
• Marens R., Wicks A.C. [1999], Getting Real: Stakeholder Theory, Managerial Practice, and the General Irrelevance of Fiduciary Duties Owed to Shareholders, „Business Ethics Quarterly”, vol. 9, nr 2.
• Mises L. [2007], Ludzkie działanie. Traktat o ekonomii, Instytut Ludwiga von Misesa, Warszawa.
• Moon J. [2002], Corporate Social Responsibility: An Overview [w:] The International Directory of Corporate Philanthropy, red. C. Hartley, Europa Publications, London–New York.
• Nowak M. [2015], Koncepcja etyki pomiaru osiągnięć w kontekście teorii interesariuszy, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, nr 245.
• Phillips R., Freeman R.E., Wicks A.C. [2003], What Stakeholder Theory Is Not, „Business Ethics Quarterly” vol. 13, nr 4.
• Stanny D. [2010], CSR a obecny kryzys finansowy [w:] Moralny wymiar kryzysu ekonomicznego, red. J. Filek, Fundacja Biblioteki Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
• Stanny D. [2015], Teoria interesariuszy wczesnego Freemana – nie tylko etyka, Fundacja Biblioteki Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, http://odpowiedzialnybiznes.pl/artykuly/teoria-interesariuszy-wczesnego-freemana-nie-tylko-etyka/ (dostęp: 5.12.2015).
• Sternberg E. [1997], The Defects of Stakeholder Theory, „Corporate Governance: An International Review”, vol. 5, nr 1.
• Sternberg E. [1998], Czysty biznes. Etyka biznesu w działaniu, PWN, Warszawa.
• Stone C.D. [1997], Dlaczego spółki nie miałyby ponosić odpowiedzialności wobec społeczeństwa? [w:] Etyka biznesu, L.V. Ryan, J. Sójka, W drodze, Poznań.
• Sundaram A.K., Inkpen A.C. [2004a], The Corporate Objective Revisited, „Organization Science”, vol. 15, nr 3.
• Sundaram A.K., Inkpen A.C. [2004b], Stakeholder Theory and „The Corporate Objective Revisited”: A Reply, „Organization Science”, vol. 15, nr 3.
• Szymaniec P. [2009], Problematyka własności w filozofii prawa Immanuela Kanta [w:] Własność – idea, instytucje, ochrona, Wrocław.
• Tapek K. [2016], Corporate Social Responsibility w kontekście imperatywu kategorycznego Kanta, „Annales. Etyka w życiu gospodarczym”, vol. 19, nr 1.
• Visser W. [2005], Revisiting Carroll’s CSR Pyramid: An African Perspective [w:] Corporate Citizenship in a Development Perspective, red. E.R. Pedersen, M. Huniche, Copenhagen Business School Press, Copenhagen.
• What Does Business Think about Corporate Social Responsibility? [2005], http://www.cpf.sk/files/files/VV%20what%20does%20businnes%20think%20about%20CSR.pdf (dostęp: 5.12.2015).
• Wicks A.C., Gilbert D.R., Freeman R.E. [1994], A Feminist Reinterpretation of Stakeholder Concept, „Business Ethics Quarterly”, vol. 4, nr 4.
• Żelazna-Blicharz A. [2013], Społeczna odpowiedzialność w procesie gospodarowania a zrównoważona produkcja i konsumpcja, Politechnika Lubelska, Lublin.

Identifiers

DOI

10.15678/ZNUEK.2016.0952.0403