Stan badań nad klasztorem kanonoków regularnych z Mstowa

• Authors: Chat Izabela

Title variants

EN

State of reasearch onthe cloister of Canons Regular in Mstowo

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł zajmuje się stanem badań nad klasztorem kanoników regularnych w Mstowie. Prawdopodobnie pod koniec XII wieku w Mstowie pojawili się kanonicy regularni. Klasztor mstowski był prepozyturą wrocławskiego klasztoru NMP. Przez wieki odgrywał ogromną rolę w dziejach północno-zachodniej Małopolski jako ważny ośrodek życia społecznego, kościelnego, kulturowego oraz naukowego. W 1212 roku arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz zwołał tutaj synod, na którym wraz z kilkoma innymi biskupami konsekrował ks. Pawła. Wśród obecnych na synodzie był także biskup krakowski Wincenty Kadłubek. Bogata spuścizna dziejowa klasztoru w Mstowie obejmuje czasy od fundacji w XII wieku do likwidacji placówki zakonnej w XIX wieku. Spuścizna ta była i zapewne pozostanie obiektem zainteresowań badaczy różnych specjalności. Stan badań nad klasztorem kanoników z Mstowa w historiografii polskiej wykazuje do dziś luki. Przegląd powstałych prac ujawnia dużą dysproporcję w zaawansowaniu badań nad średniowieczem w stosunku do okresów późniejszych. Zakon mstowski do dziś nie posiada pełnego i krytycznego opracowania jego dziejów w czasach nowożytnych. Najlepiej opracowano dzieje klasztoru mstowskiego od momentu jego powstania do końca XVI wieku. W literaturze naukowej brakuje opracowania konwentu mstowskiego, jego genezy i społecznego pochodzenia zakonników.

EN

The article tackles the state of research on the cloister of Canons Regular in Mstowo. It is highly likely that Canons Regular appeared in Mstowo at the close of 12th century. The Mstowa cloister reported to the local provost whose office was situated at the cloister of Our Lady in Breslau. In the course of centuries it played a major role in historical vicisitudes of Northwestern Małopolska (Lesser Poland). It was namely a focal point of social, ecclesiastical and cultural life, but also served as a research center. In 1212 the archbishop of Gniezno Henryk Kietlicz summoned a synod to Mstowo, during which, together with a few other hierarchs, he ordained and consecrated father Paweł to the office of bishop. Cracow bishop Wincenty Kadłubek was also present in the synod. The wealthy legacy of Mstowa cloister stretches from its foundation in 12th to its dismantlement in 19th century. This heritage is a powerful source of inspiration for scholars of many fields and it certainly will remain one. Notwithstanding, the state of research on this cloister in Polish historiog-raphy is fraught with blank spaces calling for scientific elucidation. A review of papers on this topic makes one conclude that there is a huge disparity of the develop-ment of research on the Middle Ages as compared to later epochs. The cloister of Mstowa is waiting for a complete and critical description of its modern period history. The most in-depth studies were namely devoted to the period between the origins of the cloister in question and its 16th century history. Moreover, scientific literature has failed to study the roots of the cloister and social background of reli-gious who made up its community.

Keywords

PL

klasztor; konwent; zakon; kanonicy regularni; Mstów; Wrocław; Małopolska; Henryk Kietlicz; Wincenty Kadłubek

EN

cloister; convent; order; canons regular; Mstów; Wrocław; the Little Poland; Henryk Kietlicz; Wincenty Kadłubek

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2015
• Volume: 124
• Pages: 39-56

Contributors

author

Chat Izabela

References

• Opracowania
• Bylina E., Renesansowy księgozbiór rodziny Strzemboszów, [w:] Kolekcje historyczne. Księgozbiory szlacheckie w XVI-XVII wieku, Warszaw 2004.
• Bylina E., Z dziejów biblioteki kanoników regularnych laterańskich w Msto-wie: druki XVI wieku w BUW, „Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi”, R. 3, 2009 (druk 2010), s. 55-64.
• Chat I., Kopiarz klasztoru mstowskiego przechowywany w bibliotece uniwer-syteckiej w Warszawie, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 383-392.
• Ćwiękała W., Refundacja klasztoru mstowskiego i jego późniejsze dzieje, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Ło-mianki 2013, s. 225-231.
• Deptuła Cz., Arrowazyjska reforma klasztorów w Polsce po roku 1180 a reforma premonstrateńska. Z przemian polskiego kanonikatu regularne-go w średniowieczu, „Roczniki Humanistyczne”, 1969, s. 5-49.
• Deptuła Cz., Krąg kościelny płocki w połowie XII wieku, „Roczniki Humani-styczne”, R. 8, 1959, z. 2, s. 5-122.
• Deptuła Cz., O nowe spojrzenie na początki kanoników regularnych w Pol-sce, „Sprawozdanie z Czynności Wydawniczej i Posiedzeń Naukowych oraz Kronika Towarzystwa Naukowego KUL”, R. 14, 1965, s. 163-168.
• Deptuła Cz., Przyczynek do dziejów Ślęży i jej opactwa, „Roczniki Humani-styczne”, R. 15, 1967, nr 2, s. 17-35.
• Dettloff A., Osiemnastowieczne wyposażenie rzeźbiarskie Kościoła Kanoni-ków Regularnych Laterańskich w Mstowie, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 267-288.
• Dettloff P., Architektura kościoła kanoników regularnych laterańskich w Mstowie, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 245-266.
• Dettloff P., Kościół kanoników regularnych laterańskich w Mstowie, „Kwar-talnik Architektury i Urbanistyki”, 1998, t. XLIII, s. 291-305.
• Dubaj E., Księgi metrykalne z terenu Mstowa w zasobie Archiwum Państwo-wego w Częstochowie, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 89-96.
• Dźwigała B., Dokumenty do dziejów miasta, klasztoru i parafii w Mstowie przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Ło-mianki 2013, s. 357-360.
• Graczyk W., Synod czy zjazd biskupów polskich w Mstowie w 1212 roku, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 425-429.
• Herod P., Klasztor mstowski w świetle relacji kanonika Jana Długosza, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Ło-mianki 2013 113-122.
• Hohensee-Ciszewska H., Przypuszczenia o romańskich założeniach kościo-łów w Mstowie i Kłobucku, „Biuletyn Historii Sztuki”, R. 27, 1965, z. 2, s. 160-162.
• Jasiński K., Ignacy Augustyn Saryusz Koziorowski, Polski Słownik Biogra-ficzny, t. 18, Wrocław 1973, s. 505-511.
• Kantor-Mirski M., Kubicki A., Z przeszłości Mstowa. Notatki kronikarskie od średniowiecza do 1939 roku, Częstochowa 2012, s. 191-210
• Kantor-Mirski M., Warowny klasztor w Mstowie: szkic historyczny z ilustra-cjami, Sosnowiec 1929.
• Kłoczowski J., Zakony na ziemiach polskich w wiekach średnich, [w:] Ko-ściół w Polsce. Średniowiecze, red. J. Kłoczowski, t. 1, Kraków 1966.
• Laberschek J., Sieć osadnicza okolic Mstowa i Lelowa w I połowie XIII wie-ku. Problem granic opola mstowskiego, „Studia Historyczne”, R. 34, 1991, s. 517-533.
• Laberschek J., Średniowieczne dzieje nadwarciańskiego Mstowa, Kraków 2014.
• Likowski H., Początki kanoników regularnych w Polsce, „Sprawozdanie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, R. 3, 1929, nr 2, s. 30.
• Łatak K., Bazylika i Klasztor Bożego Ciała kanoników regularnych na Ka-zimierzu w Krakowie, Kraków 2005.
• Łatak K., Obraz Matki Boskiej Mstowskiej i jej kult, Kraków 1999.
• Łatak K., Przyczynek do dziejów łaskami słynącego obrazu Matki Boskiej Mstowskiej, Częstochowa 1996.
• Łatak K., Sanktuarium Matki Bożej Mstowskiej, Ełk 2000.
• Łatak K., Kanonicy regularni laterańscy na Kazimierzu w Krakowie do koń-ca XVI wieku, Ełk 1999.
• Łatak K., Katalog rządców prepozytury mstowskiej, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 451-485.
• Łatak K., Klasztor Bożego Ciała Kanoników Regularnych Laterańskich w Kra-kowie w okresie przedtrydenckim. Ludzie-Wydarzenia-Budowle-Kultura, red. K. Łatak, Łomianki 2012.
• Łatak K., Konwent mstowski i kłobucki w nekrologu konwentu krakowskiego, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 437-450.
• Łatak K., Placówki filialne prepozytury mstowskiej, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 193-223.
• Łatak K., Prepozytura mstowska od uzyskania autonomii do kasaty (1441-1819), [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 123-178.
• Łatak K., Przemijanie i trwanie. Kanonicy Regularni Laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce, Kraków 2009.
• Łobaza M., Książka i książnica w klasztorze Kanoników Regularnych Laterań-skich w Mstowie w czasach staropolskich, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 311-323.
• Marszalska J., Arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz oraz biskup poznań-ski Paweł – uczestnicy i główni bohaterowie synodu w Mstowie w 1212 roku, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 431-436.
• Matusik L., Stanowisko kanoników regularnych na Śląsku w średniowieczu, „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, R. 25, 1970, s. 39-41.
• Matusik L., Wpływ myśli czeskiej na Śląsku w świetle rękopisów kanoników regularnych św. Augustyna w XIV i XV w., „Acta Universitatis Vratisla- viensis”, Historia, R.17, 1970, s. 44-66.
• Matusik L., Związki wrocławskiego opactwa na Piasku z Polską centralną w okresie średniowiecza, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, R. 28, 1973, nr. 2, s. 229-259.
• Mizera S., Regesty dokumentów do dziejów parafii Mstowa k. Częstochowy, Almanach Częstochowy, Częstochowa 2000, t. 15, s. 19-44.
• Mizera S., Z badań nad przywilejem Iwona Odrowąża z roku 1220, „Często-chowskie Studia Teologiczne”, R. 25, 1997, s. 121-173.
• Mrozowicz W., Kronika klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna w Kłodzku (na tle dziejopisarstwa na Śląsku i krajów ościennych), Wro-cław 2000.
• Mrozowicz W., Kronika klasztoru kanoników regularnych w Kłodzku. Ze studiów nad średniowiecznym dziejopisarstwem klasztornym, „Acta Universitatis Vratislaviensis” 2234. Historia 143, Wrocław 2001, ss. 239.
• Mrozowicz W., Wokół przeniesienia klasztoru kanoników regularnych św. Augustyna z Nowogrodu Bobrzańskiego do Żagania (w świetle nie-znanego dokumentu z 20 IX 1284), [w:] Memoriae amici et magistri. Stu-dia historyczne poświęcone pamięci prof. W. Korty, red. M. Derwich, W. Mrozowicz, R. Żerelik, Wrocław 2001, s. 101-109.
• Pietrzkiewicz I., Biblioteka kanoników regularnych w Krakowie w XV i XVI w., Kraków 2003.
• Pobóg-Lenartowicz A., A czyny ich były liczne i godne pamięci, Konwent klasz-toru kanoników regularnych NMP na Piasku we Wrocławiu, Opole 2007.
• Pobóg-Lenartowicz A., Fundacja mstowskiej prepozytury kanoników regu-larnych i jej dzieje w okresie zależności od opactwa macierzystego we Wrocławiu, [w:] Mstów, miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 103-111.
• Pobóg-Lenartowicz A., Kanonicy regularni na Śląsku. Życie konwentów w ślą-skich klasztorach kanoników regularnych w średniowieczu, Opole 1999.
• Pobóg-Lenartowicz A., Prepozytura kanoników regularnych w Mstowie (do połowy XVI wieku), [w:] Klio viae et invia, red. A. Odrzywolska-Kidawa, Warszawa 2010, s. 577-588.
• Pobóg-Lenartowicz A., Uposażenie i działalność gospodarcza kanoników regu-larnych NMP na Pisaku we Wrocławiu do początku XVI w., Opole 1994.
• Podedworny I., Nauczanie w klasztorze kanoników regularnych w Mstowie na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, [w:] Przemijanie i trwanie. Kanonicy regularni laterańscy w dawnej i współczesnej Polsce. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej z okazji 600-lecia fundacji opactwa Bożego Ciała w Krakowie, red. K. Łatak, I. Makar-czyk, Kraków 2008, s. 451-464.
• Przemysław D., Uposażenie i działalność gospodarcza klasztoru kanoników regularnych w Trzemesznie do początku XVI wieku, Olsztyn, 2013.
• Raźny J., Nieistniejący kościół św. Stanisława w Mstowie w świetle staropol-skich wizytacji biskupich, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na prze-strzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 289-300.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, red. F. Sulimierski, B. Chlebow-ski, W. Walewski, t. 1-15, Warszawa 1880-1902, t. 6, Warszawa 1885, s. 779-780.
• Sochacki A., Kościół i klasztor kanoników regularnych laterańskich w Msto-wie. Sanktuarium Maryjne, Przewodnik, Kraków-Mstów 2012.
• Starożytna Polska pod względem historycznym, geograficznym i statystycz-nym opisana przez Michała Balińskiego i Tymoteusza Lipińskiego, t. 2, Warszawa 1844, s. 136-137.
• Stawski M., Opactwo czerwińskie w średniowieczu, Warszawa 2007.
• Stawski M., Klasztor w Czerwińsku – miejsce spotkania teologii z historią, „Echa Przeszłości” Olsztyn 2007, t. 8, s. 67-90.
• Sukiennik E., Kasata klasztoru mstowskiego, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 179-192.
• Surma-Jończyk E., Archiwalia do dziejów miasta, klasztoru i parafii w Mstowie przechowywane w Archiwum Państwowym w Częstochowie, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 77-87.
• Szymański J., Kanonikat świecki w Małopolsce od końca XI w. do połowy XIII w., Lublin 1995.
• Szymański J., Kanonikat, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, Wrocław 1961, t. 2, s. 365-369.
• Szymański J., Z zagadnień „vitae cannonicae” w Polsce XII-XIII w., „Rocz-niki Teologiczno-Kanonicze”, 1963, z. 4, s. 143.
• Trawkowski S., Wprowadzenie zwyczajów arrowazyjskich we wrocławskim klasztorze na Piasku, [w:] Wieki średnie – Medium aevum, Prace ofiaro-wane w 60 rocznicę urodzin T. Manteuffla, Warszawa 1962, s. 111-116.
• Wajzner Z., Los bibliotek klasztornych w Gidlach, Mstowie i Wielgomłynach po dekrecie supresyjnym arcybiskupa warszawskiego Franciszka Mal-czewskiego, „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne”, R. 43, 1969, nr 3-6, s. 131-136.
• WiewiWiewióra M., Zespół klasztorny kanoników regularnych w Trzemesznie. Studium archeologiczno-architektoniczne, Toruń 2002.
• Wlaźlak W., Archiwalia do dziejów klasztoru i parafii w Mstowie przecho-wywane w Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej im. Ks. Walentego Patykiewicza w Częstochowie, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 361-369.
• Zawisła M., Kanonicy regularni laterańscy klasztoru mstowskiego w księ-gach egzaminów do święceń w diecezji krakowskiej z lat 1573-1614, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Ło-mianki 2013, s. 325-336.
• Zbudniewek J., Archiwalia do dziejów klasztoru mstowskiego przechowywane w archiwum Klasztoru Paulinów na Jasnej Górze, [w:] Mstów. Miasto-klasztor-parafia na przestrzeni wieków, red. K. Łatak, Łomianki 2013, s. 371-382.
• Zielińska E., Biblioteka klasztoru kanoników regularnych w Kraśniku w dru-giej połowie XV wieku, [w:] Klasztor w kulturze Polski średniowiecznej, red. A. Pobóg-Lenartowicz, M. Derwich, Opole 1995, s. 105-111.
• Zielińska E., Kultura intelektualna kanoników regularnych z klasztoru w Kra-śniku w latach 1469-1563, Lublin 2002.