Parafia Targoszyce- Mierzęcice do schyłku XVIII wieku ( w ówczesnej diecezji krakowskiej)

• Authors: Cichoń Krzysztof

Title variants

EN

Parish church in Targoszyce-Mierzęcice (by this time part of the Archdiocese of Kraków) until the end of 18 th century

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Tematem artykułu jest wiejska parafia Targoszyce-Mierzęcice, położona w ziemi siewierskiej, wówczas w diecezji krakowskiej, której początków można upatrywać w XIV stuleciu. W świetle analizy dostępnych przekazów podjęto próbę ustalenia czasu powołania parafii oraz scharakteryzowano wątek początków wsi, od których nazw określano parafię. Omówiono także wszelkie kwestie związane z obszarem i wskazaniem osad należących do parafii. Przedstawiono również temat zamieszkującej w jej obrębie ludności, nie pomijając , administracji i kwestii utrzymania lokalnego kościoła. Skoncentrowano się przy tym na odtworzeniu majątku należącego do miejscowego kościoła, że szczególnym wyeksponowaniem obiektów sakralnych i miejsc temu podobnych. Wydarzenia z początku XVI w. we wsi Targoszyce pogrążyły ją, czego następstwem był upadek rangi parafii i jej reorganizacja, widoczna chociażby w przeniesieniu siedziby parafii do Mierzęcice. Dopiero u schyłku XVIII w., staraniem miejscowego administratora zapoczątkowano próbę odbudowy wsi Targoszyce, zapoczątkowanej budową plebanii w pobliżu kościoła w tejże miejscowości.

EN

This articles touches upon a parish church in Targoszyce-Mięrzecice, a village situated in the region of Siewierszczyzna (Severia), which in XVIII lay within the Archdiocese of Kraków (Cracow). Its beginnings supposedly date back to 14th centu-ry. In the course of analysis of accessible records an attempt was made to determine the date on which the parish church was erected. Furthermore, the article aimed at portraying the villages situated within its scope. Apart from that, the community living under ecclesiastical care of this parish was described, including the administra-tor and the issue of parish’s financial maintenance. Particular attention was paid to determining the asset size (mainly consisting of sacred buildings and architecture of the kind) belonging to the local church. Events which occurred at the outset of 16th century in Targoszyce brought about its ruin. What followed was a huge drop in parish’s value, as well as certain reorganization measures put into effect inter alias by transferring its site to Mierzęcice. It was only at the close of 18th century that owing to the initiative of the local administrator steps were taken to rebuild Targoszyce, the first measure being the construction of a new parish house in the village.

Keywords

PL

Targoszyce; Mierzęcice; ziemia siewierska; diecezja krakowska; wiek XVI; parafia; kościół; plebania

EN

Targoszyce; Mierzęcin; ground of Siewierz; diocese of Cracow; XVI century; parish; church; parsonage

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2015
• Volume: 124
• Pages: 57-103

Contributors

author

Cichoń Krzysztof

References

• Źródła drukowane
• Cracovia artificum suplementa. Teksty źródłowe do dziejów archiwów ku-rialnych i kapitulnych w Krakowie 1441-1450, zebrał B. Przybyszewski, Wrocław 1993.
• Inwentarz kmieci w dobrach szlacheckich w księstwie Siewierskim na sejmiku generalnym na zamku d. 25 stycznia 1667 r. spisany, [w:] Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskie-go. Małopolska, t. IV, [w:] Źródła dziejowe, t. XV, Warszawa 1886.
• Materiały do słownika historyczno-geograficznego województwa krakow-skiego w dobie Sejmu Czteroletniego 1788-1792, t. 2, red. W. Semkowicz, oprac. K. Buczek, Wrocław 1960.
• Materiały źródłowe do dziejów kościoła w obecnej diecezji katowickiej. Pro-tokoły wizytacyjne z 1611 r., oprac. F. Maroń, ŚSHT VI, 1968.
• Materiały źródłowe do dziejów kościoła w obecnej diecezji katowickiej. Pro-tokoły wizytacyjne z 1619 r., oprac. F. Maroń, ŚSHT VII, 1974.
• Materiały źródłowe do dziejów kościoła w obecnej diecezji katowickiej. Pro-tokoły wizytacyjne z 1665 r., oprac. F. Maroń, ŚSHT IX, 1976.
• Materiały źródłowe do dziejów kościoła w obecnej diecezji katowickiej. Pro-tokoły wizytacyjne z 1721-1722 r., oprac. F. Maroń, ŚSHT XII, 1979.
• Akta wizytacji dekanatów bytomskiego i pszczyńskiego dokonanej w 1598 r. z polecenia Jerzego Kardynała Radziwiłła biskupa krakowskiego, wyd. M. Wojtas, Katowice 1938.
• Annaty z Królestwa Polskiego w XV wieku (1421-1503), [w:] Acta Camerae Apostolicae, t. 4, wyd. M. D. Kowalski, Kraków 2002.
• Antiquissimi libri iudicales Terre Cracoviensis, ed. B. Ulanowski, [w:] Sta-rodawne Prawa Polskiego Pomniki, t. 8, Kraków 1884-1886.
• Bullarium Poloniae, t. 4 ed. I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, Romae-Lublini 1992.
• Cracovia artificum suplementa. Teksty źródłowe do dziejów archiwów kurial-nych i kapitulnych w Krakowie 1441-1450, zebrał B. Przybyszewski, Wro-cław 1993.
• Długosz J., Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego, ks. 7 i 8, przekł. J. Mrukówna, Warszawa 1974.
• Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, Liber beneficiorum dioece-sis cracoviensis nunc primum e codice autographo editus, t. 2, Ecclesiae parcochiales, [w:] Opera omnia, t. 8, ed. A. Przeździecki, Cracoviae 1864.
• Katalogi biskupów krakowskich, wyd. J. Szymański, [w:] Monumenta Polo-niae Historica, seria nowa t. X, część 2, Warszawa 1974.
• Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber retaxationum), wyd. Z. Leszczyńska-Skrętowa, Wrocław 1968.
• Kodeks Dyplomatyczny Katedry Krakowskiej ś[w.] Wacława, t. 1, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1874.
• Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, tom V, wyd. F. Piekosiński, Poznań 1908.
• Księgi egzaminów do święceń w diecezji krakowskiej z lat 1573-1614, opra-cował i wstępem opatrzył Z. Pietrzyk, Kraków 1991.
• Materiały do słownika historyczno-geograficznego województwa krakow-skiego w dobie Sejmu Czteroletniego 1788-1792, t. 2, red. W. Semkowicz, oprac. K. Buczek, Wrocław 1960.
• Kumor B., Spis ludności diecezji krakowskiej prymasa Michała Jerzego Ponia-towskiego z 1787 r., „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1978, nr 37.
• Monumenta Poloniae Vaticana, t. 1, [w:] Acta Camerae Apostolicae, v. 1, 1207-1344, ed. J. Ptaśnik, Cracoviae 1913.
• Monumenta Poloniae Vaticana, t. 2, [w:] Continet Acta Camerae Apostoli-cae, v. 2, 1344-1374, ed. J.
• Ptaśnik, Cracoviae 1913.
• Regestr diecezjów Franciszka Czaykowskiego czyli właściciele ziemscy w Ko-ronie 1783-1784, do druku podał S. Górzyński, przypisami i wstępem opa-trzyli K. Chłapowski, S. Górzyński, Warszawa 2009.
• Schlesisches Urkundenbuch. Im Auftrage der Historischen Kommission für Schlesien, wyd. W. Irgang, t. IV, Köln-Weimar-Wien 1988.
• Zbiór dokumentów małopolskich, cz. IV, Dokumenty z lat 1211-1400, wyd. S. Kuraś, I. Sułkowska-Kuraś, Wrocław 1969.
• Opracowania
• Bocian R., Parafia św. Mikołaja w Targoszycach, red. J. Rakoczy, Kraków 2004.
• Brykowski R., Drewniana architektura kościelna w Małopolsce w XV wieku, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź 1981.
• Dróżdż P., Orsza 1514, Warszawa 2000.
• Dzieduszycki M. (autor dzieła Piotr Skarga i jego wiek), Zbigniew Oleśnicki, t. 1-2, Kraków 1853-1584.
• Grünhagen C., Margraf H., Lehns- und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Fürsthenthumer im Mittelalter, t. II, Leipzig 1883.
• Kantor-Mirski M., Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy. Szkice mo-nograficzne, t. 3, Sosnowiec 1932.
• Kraiński W., Ksiądz Wincenty, Wrocław 1858.
• Kumor B., Dzieje diecezji krakowskiej do 1795 roku, t. 4, Kraków 2002.
• Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji częstochowskiej 1958, Często-chowa 1958.
• Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji częstochowskiej 1968, pod red. ks. J. Walickiego, Częstochowa 1968.
• Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji częstochowskiej 1978, red. J. Zwią-zek, Częstochowa 1978.
• Katalog diecezji sosnowieckiej 1999, Sosnowiec 1999.
• Katalog diecezji sosnowieckiej 2008, Sosnowiec 2008.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom VI województwo katowickie, z. 15 po-wiat zawierciański, red. I. Rejduch-Samkowa, J. Samek, inwentaryzację przeprowadzili K. Dżułyńska, A. M. Olszewski, Warszawa 1962.
• Kłoczkowski J., L. Müllerowa, J. Skarbek, Zarys dziejów Kościoła katolic-kiego w Polsce, Kraków 1986.
• Koczerska M., Zbigniew Oleśnicki w czasach jego pontyfikatu, Warszawa 2004.
• Kracik J., Parafie księstwa siewierskiego w dobie baroku i katolicyzmu oświe-conego, [w:] Siewierz, Czeladź, Koziegłowy. Studia i materiały z dziejów Siewierza i księstwa siewierskiego, red. F. Kiryk, Katowice 1994.
• Krukowski J., Oświata i szkolnictwo, [w:] Siewierz, Czeladź, Koziegłowy. Studia i materiały z dziejów Siewierza i księstwa siewierskiego, red. F. Ki-ryk, Katowice 1994.
• Maroń F., Proces kształtowania wschodniej granicy biskupstwa wrocław-skiego na tle wydarzeń politycznych przełomu XVIII i XIX wieku. Przyczy-nek do genezy ustaleń bulli „De salute animarum”, Śląskie Studia Histo-ryczno-Teologiczne, tom IV 1971.
• Noga Z.. Tenże, Osadnictwo i stosunki własnościowe w księstwie siewierskim do 1790 roku, [w:] Siewierz, Czeladź, Koziegłowy, Studia i materiały z dziejów Siewierza i Księstwa Siewierskiego, red. F. Kiryk, Katowice 1994.
• Polewka J. pseud., Urodzeni w Przeczycach, cz. 1, Dąbrowa Górnicza 1972, red. J. Osoba, J. Rolnik, Dąbrowa Górnicza, 1993.
• Prus K., Z przeszłości Mikołowa i jego okolicy, Mikołów 1932.
• Rajman J., Wolność Kościoła XIII wiek, [w:] Dzieje Kościoła w Polsce, red. A. Wiencek, Warszawa 2008.
• Rajman J., Klasztor Norbertanek na Zwierzyńcu w wiekach średnich, Kraków 1993.
• Rajman J., Pogranicze śląsko-małopolskie w średniowieczu, Kraków 1998.
• Rymut K., Nazwy wsi i miast dawnego księstwa siewierskiego, [w:] Siewierz, Czeladź, Koziegłowy, Studia i materiały z dziejów Siewierza i Księstwa Siewierskiego, red. F. Kiryk, Katowice 1994.
• Taylor E., Rolicze z Trojanowych Rózyc Różyccy, Poznań 1936.
• Wróbel E. E., Kościół w szlacheckim państwie XVII wiek, [w:] Dzieje Kościo-ła w Polsce, red. A. Wiencek, Warszawa 2008.
• Wyrozumski J., 55 lat pracy nad krytyczną reedycją dziejów Polski Jana Długosza, „Nauka” 2006, nr 2.
• Zivier E., Geschichte des Furstentum Pless, Kattowitz 1906.
• Żywczyński M., Kościół i społeczeństwo pierwszych wieków, Warszawa 1985.