Model badania podmiotowej sfery kultury współczesnej

• Authors: Ryszard Strzelecki

Title variants

EN

The model of researching the subjective sphere of contemporary culture

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł zmierza do wyznaczenia modelu badania podmiotowej sfery kultury współczesnej. Dla ustalenia podstaw metodologicznych modelu zostały wykorzystane, zaprezentowane, porównywane, a nawet krytycznie ocenione ważniejsze teorie człowieka (biologistyczna, personalizm liberalistyczny i relacjonistyczny, personalizm tomistyczny – metafizyczny, wojtylański w ramach tzw. antropologii adekwatnej i trynitarny). Celem owej konfrontacji jest wybór teorii ujmującej ontologiczną i aksjologiczną głębię człowieka w sposób zupełny, teorii, która byłaby zarazem zdolna objąć procedurą badawczą wszelkie możliwe wersje podmiotu w różnych sferach kultury współczesnej (w nauce, nurtach ideowych, twórczości). Chodzi o to, aby żaden wariant kulturowego podmiotu nie znalazł się poza badawczym zasięgiem modelu. W największym stopniu warunki te spełnia personalizm trynitarny. Inne teorie i personalizmy w badawczej diagnozie wielorakich podmiotów kultury współczesnej mogą okazać się niewystarczające. Teoria Trójcy Świętej jako podstawa modelu traktowana jest w artykule niekonfesyjnie, wyłącznie w zastosowaniu do metodologii badań osoby ludzkiej.

EN

The aim of this paper is to establish a model for researching the subjective sphere of contemporary culture. In order to establish the methodological foundations of the model, some of the most important theories of man (biologistic, liberal and relationalistic personalism, Thomistic and metaphysical personalism, as well as Wojtyla within the so-called ”adequate anthropology” and Trinitarian personalism) have been used, presented, compared, and even critically evaluated. The aim of this confrontation is to choose a theory that fully grasps the ontological and axiological depth of man, a theory that could also encompass the research procedure with all the possible versions of the subject in various spheres of contemporary culture: science, ideological trends, and creativity. The point is that no variant of the cultural subject should fall outside the research range of the model. These conditions are met to the greatest extent by Trinitarian personalism. Other theories and personalisms in the research diagnosis of multiple subjects of contemporary culture may turn out to be ANALIZY I INTERPRETACJE 29 Model badania podmiotowej sfery kultury współczesnej insufficient. The theory of the Holy Trinity as the basis of the model is treated in the paper in a non-confessional manner, that is, only when applied to the methodology of researching the human being

Keywords

PL

człowiek, podmiot; osoba; personalizm liberalistyczny personalizm tomistyczny; personalizm wojtylański; Trójca Święta; model badawczy

EN

human subject; person; liberalist personalism; Thomistic personalism; Wojtyla’s personalism; Holy Trinity; research model

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Dydaktyka Polonistyczna
• Year: 2021
• Issue: Dydaktyka Polonistyczna
• Pages: 7-29

Dates

published

2022-01-30

Contributors

author

Ryszard Strzelecki

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

References

• Balthasar H.U. von, Teodramatyka, cz. 2: Osoby w Chrystusie, Kraków 2003. Balthasar H.U. von, Teologika, cz. 2: Prawda w Bogu, przekł. J. Zychowicz, Kraków 2003. Bartnik C.S., Personalizm, wyd. drugie poprawione i poszerzone, Lublin 2000. Bezançon J.-N., Bóg nie jest samotny. Trójca Święta w życiu chrześcijan, przekł. z j. franc. M. Cofta, Poznań 2009. Blondel M., Filozoficzne wyzwania chrześcijaństwa, tłum. J. Fenrychowa, posłowie K. Tarnowski, Kraków 1994. Buber M., Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych, przeł. J. Doktór, Warszawa 1992. Buber M., Pradystans i relacja [w:] Twarz Innego. Teksty filozoficzne, Kraków 1985. Chudy W., Oblicza personalizmu i ich konsekwencje, „Kwartalnik Filozoficzny” 1998, s. 63–81. Chudy W., Rozwój filozofowania a „pułapka refleksji”. Filozofia refleksji i próby jej przezwyciężenia, Lublin 1995. Forte B., Trójca święta jako historia. Esej o Bogu chrześcijan, przeł. A. Rybińska, Kraków 2005. Gogacz M., Hermeneutyka „Osoby i czynu”, „Analecta Cracoviensia” 1970, s. 125–134. Grabińska T., O filozofii Karola Wojtyły i nauczaniu Jana Pawła II w kontekście ochrony osoby i wspólnoty, Kraków 2019. Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Chrystus odwołuje się do początku. O Jana Pawła II teologii ciała, Jan Paweł II naucza, t. 1, red. T. Styczeń, Lublin 1981. Jędraszewski M., hasło: Emmanuel Levinas [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, t. 6, Lublin 2005, s. 351. Jędraszewski M., Karol Wojtyła – O człowieku po „Osobie i czynie” [w:] Misericordia et Veritas. Księga Jubileuszowa dla uczczenia biskupa Ignacego Deca, red. A. Tomko, Wrocław 2014. Jędraszewski M., Wobec innego. Relacje międzypodmiotowe w filozofii Emmanuela Lévinasa, Poznań 1990. Jędraszewski M., Wstęp [do:] M. Nédoncelle, Prośba i modlitwa. Notatki fenomenologiczne, tłum. M. Tarnowska, Kraków 1995, s. 7–22. 28 ANALIZY I INTERPRETACJE Ryszard Strzelecki Kalinowski J., Metafizyka i fenomenologia osoby ludzkiej, „Analecta Cracoviensia” 1970, s. 63–71. Kłósak K., Teoria doświadczenia człowieka w ujęciu kardynała Karola Wojtyły, „Analecta Cracoviensia” 1970, s. 81–84. Krąpiec M.A., Ja – człowiek. Zarys antropologii filozoficznej, Lublin 1986. Krąpiec M.A., Książka kardynała Karola Wojtyły monografią osoby jako podmiotu moralności, „Analecta Cracoviensia” 1970, s. 57–61. Krąpiec M.A., O człowieku jako osobie [w:] Osoba i uczucia, Lublin 2010, s. 17–38. Marcel G., Być i mieć (w tym: Dziennik metafizyczny oraz Zarys fenomenologii posiadania), Warszawa 1986. Marcel G., Dziennik metafizyczny, Warszawa 1987. Merecki J., Tomizm Karola Wojtyły [w:] tegoż, Osoba i dobro. Szkice o filozofii i teologii Karola Wojtyły – Jana Pawła II, Lublin 2019. Morin E., Zagubiony paradygmat – natura ludzka, przeł. R. Zimand, Warszawa 1977. Mounier E., Co to jest personalizm oraz wybór innych prac, Kraków 1960. Mruszczyk M., Człowiek w „antropologii adekwatnej” Karola Wojtyły, Katowice 2010. Nédoncelle M., Prośba i modlitwa. Notatki fenomenologiczne, Kraków 1995. Nowicka E., Świat człowieka – świat kultury, podręcznik akademicki, wyd. nowe, Warszawa 2006. Saint-Sernin B., Rozum w XX wieku, tłum. M.L. Kalinowski i B. Banasiak, Gdańsk 2002. Scott H., Na początku jest miłość. Odnaleźć swoją rodzinę w Kościele i w Trójcy Świętej, przekł. T. Dekert, Kraków 2012. Skarga B., Tożsamość i różnica, Kraków 2009. Swieżawski S., Święty Tomasz na nowo odczytany. Wykłady w Laskach, Kraków 1983. Szczurek J.D., hasło: Trójca Święta [w:] Encyklopedia katolicka, t. XIX, Lublin 2014, s. 1052–1053. Szymaniak A., hasło: Maurice Nédoncelle [w:] Powszechna encyklopedia filozoficzna, t. 7, Lublin 2006, s. 557– 560. Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 3: Filozofia XIX wieku i współczesna, Warszawa 1988. Wierciński A., Magia i religia. Szkice z antropologii religii, Kraków 1995, rozdział: O odrębności taksonomicznej, naturze i istocie gatunkowej człowieka, s. 23–36. Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Lublin 1989. Wojtyła K., Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, wyd. III, Lublin 2000. Wojtyła K., Słowo końcowe po dyskusji nad „Osobą i czynem” [w:] tegoż, „Osoba i czyn” oraz inne studia antropologiczne, Lublin 2000, s. 347–369. Zundel M., Z Bogiem zawsze i wszędzie, przekł. A. Nagórka, Ząbki 2000.
• Balthasar H.U. von, Teodramatyka, cz. 2: Osoby w Chrystusie, Kraków 2003.
• Balthasar H.U. von, Teologika, cz. 2: Prawda w Bogu, przekł. J. Zychowicz, Kraków 2003.
• Bartnik C.S., Personalizm, wyd. drugie poprawione i poszerzone, Lublin 2000.
• Bezançon J.-N., Bóg nie jest samotny. Trójca Święta w życiu chrześcijan, przekł. z j. franc. M. Cofta, Poznań 2009.
• Blondel M., Filozoficzne wyzwania chrześcijaństwa, tłum. J. Fenrychowa, posłowie K. Tarnowski, Kraków 1994.
• Buber M., Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych, przeł. J. Doktór, Warszawa 1992.
• Buber M., Pradystans i relacja [w:] Twarz Innego. Teksty filozoficzne, Kraków 1985.
• Chudy W., Oblicza personalizmu i ich konsekwencje, „Kwartalnik Filozoficzny” 1998, s. 63–81.
• Chudy W., Rozwój filozofowania a „pułapka refleksji”. Filozofia refleksji i próby jej przezwyciężenia, Lublin 1995.
• Forte B., Trójca święta jako historia. Esej o Bogu chrześcijan, przeł. A. Rybińska, Kraków 2005.
• Gogacz M., Hermeneutyka „Osoby i czynu”, „Analecta Cracoviensia” 1970, s. 125–134.
• Grabińska T., O filozofii Karola Wojtyły i nauczaniu Jana Pawła II w kontekście ochrony osoby i wspólnoty, Kraków 2019.
• Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Chrystus odwołuje się do początku. O Jana Pawła II teologii ciała, Jan Paweł II naucza, t. 1, red. T. Styczeń, Lublin 1981.
• Jędraszewski M., hasło: Emmanuel Levinas [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, t. 6, Lublin 2005, s. 351.
• Jędraszewski M., Karol Wojtyła – O człowieku po „Osobie i czynie” [w:] Misericordia et Veritas.Księga Jubileuszowa dla uczczenia biskupa Ignacego Deca, red. A. Tomko, Wrocław 2014.
• Jędraszewski M., Wobec innego. Relacje międzypodmiotowe w filozofii Emmanuela Lévinasa, Poznań 1990.
• Jędraszewski M., Wstęp [do:] M. Nédoncelle, Prośba i modlitwa. Notatki fenomenologiczne, tłum. M. Tarnowska, Kraków 1995, s. 7–22.
• Kalinowski J., Metafizyka i fenomenologia osoby ludzkiej, „Analecta Cracoviensia” 1970, s. 63–71.
• Kłósak K., Teoria doświadczenia człowieka w ujęciu kardynała Karola Wojtyły, „Analecta Cracoviensia” 1970, s. 81–84.
• Krąpiec M.A., Ja – człowiek. Zarys antropologii filozoficznej, Lublin 1986.
• Krąpiec M.A., Książka kardynała Karola Wojtyły monografią osoby jako podmiotu moralności, „Analecta Cracoviensia” 1970, s. 57–61.
• Krąpiec M.A., O człowieku jako osobie [w:] Osoba i uczucia, Lublin 2010, s. 17–38.
• Marcel G., Być i mieć (w tym: Dziennik metafizyczny oraz Zarys fenomenologii posiadania), Warszawa 1986.
• Marcel G., Dziennik metafizyczny, Warszawa 1987.
• Merecki J., Tomizm Karola Wojtyły [w:] tegoż, Osoba i dobro. Szkice o filozofii i teologii Karola Wojtyły – Jana Pawła II, Lublin 2019.
• Morin E., Zagubiony paradygmat – natura ludzka, przeł. R. Zimand, Warszawa 1977.
• Mounier E., Co to jest personalizm oraz wybór innych prac, Kraków 1960.
• Mruszczyk M., Człowiek w „antropologii adekwatnej” Karola Wojtyły, Katowice 2010.
• Nédoncelle M., Prośba i modlitwa. Notatki fenomenologiczne, Kraków 1995.
• Nowicka E., Świat człowieka – świat kultury, podręcznik akademicki, wyd. nowe, Warszawa 2006.
• Saint-Sernin B., Rozum w XX wieku, tłum. M.L. Kalinowski i B. Banasiak, Gdańsk 2002.
• Scott H., Na początku jest miłość. Odnaleźć swoją rodzinę w Kościele i w Trójcy Świętej, przekł. T. Dekert, Kraków 2012.
• Skarga B., Tożsamość i różnica, Kraków 2009.
• Swieżawski S., Święty Tomasz na nowo odczytany. Wykłady w Laskach, Kraków 1983.
• Szczurek J.D., hasło: Trójca Święta [w:] Encyklopedia katolicka, t. XIX, Lublin 2014, s. 1052–1053.
• Szymaniak A., hasło: Maurice Nédoncelle [w:] Powszechna encyklopedia filozoficzna, t. 7, Lublin 2006, s. 557– 560.
• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 3: Filozofia XIX wieku i współczesna, Warszawa 1988.
• Wierciński A., Magia i religia. Szkice z antropologii religii, Kraków 1995, rozdział: O odrębności taksonomicznej, naturze i istocie gatunkowej człowieka, s. 23–36.
• Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Lublin 1989.
• Wojtyła K., Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, wyd. III, Lublin 2000.
• Wojtyła K., Słowo końcowe po dyskusji nad „Osobą i czynem” [w:] tegoż, „Osoba i czyn” oraz inne studia antropologiczne, Lublin 2000, s. 347–369.
• Zundel M., Z Bogiem zawsze i wszędzie, przekł. A. Nagórka, Ząbki 2000.

Identifiers

ISSN

2451-0939

DOI

10.15584/dyd.pol.16.2021.1