Autorefleksja i usytuowanie badawcze w socjologicznych studiach nad religią

• Authors: Hall Dorota

Title variants

EN

Self-reflexivity and Situatedness in Sociological Studies of Religion

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy osobistego stosunku osób prowadzących badania społeczne nad religią do przedmiotu ich studiów. Podejmuje kwestię autorefleksji w socjologii religii i krytycznie omawia propozycje namysłu nad usytuowaniem badawczym przedstawione przez Neitz oraz Altglas i Wooda. Propozycje te korespondują z postulatami silniejszego osadzania socjologii religii w teorii społecznej i problematyce relacji władzy. Niedostatecznie się jednak odnoszą do współczesnej debaty o epistemologii i metodologii nauk społecznych, która destabilizuje tożsamości, zwraca uwagę na polityczne i etyczne uwikłanie działalności akademickiej oraz na relacyjny charakter wytwarzania wiedzy. Artykuł zachęca do dalszego namysłu nad problematyką usytuowania badawczego w socjologicznych studiach nad religią. W obrębie studiów prowadzonych w Polsce ów namysł mógłby wzmocnić te kierunki analiz, które działają na rzecz przełamania praktyki badawczej zwanej „metodologicznym katolicyzmem”.

EN

The article addresses the issue of personal attitudes of those conducting social studies on religion towards the subject of their academic interest. It focuses on self-reflexivity in sociology of religion and critically discusses the ecommendations for reflection on researchers’ situatedness presented by Neitz as well as Altglas and Wood. These recommendations correspond to the recent calls for a stronger embeddedness of sociology of religion in social theory and the issue of power relations. However, they inadequatly address the contemporary debate on epistemology and methodology of social sciences, which destabilizes identities, points to the political and ethical entanglement of academic activity and draws attention to the relational nature of knowledge production. The article encourages further reflection on the issue of situatedness in sociological studies of religion. Within studies conducted in Poland, such reflection could strengthen the analytical currents aimed at breaking with the research practice called „methodological Catholicism”.

Keywords

PL

socjologia religii; autorefleksja; usytuowanie; Polska; metodologiczny katolicyzm

EN

sociology of religion; self-reflexivity; situatedness; Poland; methodological Catholicism

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2020
• Issue: 3(238)
• Pages: 161-186

Contributors

author

Hall Dorota

• Instytut Filozofii i Socjologii PAN

References

• Altglas, Véronique. 2018. Spirituality and Discipline: not a contradiction in terms. In: V. Altglas, M. Wood, eds. Bringing Back the Social into the Sociology of Religion. Leiden: Brill, 79–107.
• Altglas, Véronique, Matthew Wood. 2018. Introduction: An Epistemology for the Sociology of Religion. In: V. Altglas, M. Wood, eds. Bringing Back the Social into the Sociology of Religion. Leiden: Brill, 1–34.
• Asad, Talal. 1993. Genealogies of Religion: Discipline and Reasons of Power in Christianity and Islam. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Baniak, Józef. 2007. Desakralizacja kultu religijnego i świąt religijnych w Polsce. Studium socjologiczne. Kraków: Nomos.
• Beckford, James. 1983. The restoration of ‘power’ to the sociology of religion. Sociological Analysis, 44, 1: 11–31.
• Beckford, James A. 2006. Teoria społeczna a religia. Przekład Magdalena Kunz, Tomasz Kunz. Kraków: Nomos.
• Borowik, Irena. 2000. Odbudowywanie pamięci. Przemiany religijne w Środkowo-Wschodniej Europie po upadku komunizmu. Kraków: Nomos.
• Borowik, Irena. 2004. Najważniejsze tendencje w religijności polskiego społeczeństwa. Koncepcje, ustalenia ks. Władysława Piwowarskiego i ich dzisiejsza interpretacja. W: A. Wójtowicz, red. Socjologia religii ks. Władysława Piwowarskiego. Warszawa: Polskie Towarzystwo Socjologiczne, Sekcja Socjologii Religii, 116–126.
• Borowik, Irena. 2008. Socjologów religii spory o religię. W: I. Borowik, M. Libiszowska-Żółtkowska, J. Doktór, red. Oblicza religii i religijności. Kraków: Nomos, 78–90.
• Borowik, Irena. 2009. Religia i społeczeństwo. Tropami klasyków w teoriach współczesnych socjologów religii. W: S. H. Zaręba, red. Socjologia życia religijnego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 55–71.
• Bourdieu, Pierre. 2003. Participant Objectivation. Journal of the Royal Anthropological Institute, 9: 281–294.
• Bourdieu, Pierre. 2010. Sociologists of Belief and Beliefs of Sociologists. Przekład Véronique Altglas, Matthew Wood. Nordic Journal of Religion and Society, 23, 1: 1–7.
• Bourdieu, Pierre, Loïc J. D. Wacquant. 2001. Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. Przekład Anna Sawisz. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Bruce, Steve. 2014. What sort of social theory would benefit the sociology of religion?. In: A. McKinnon, M. Trzebiatowska, eds. Sociological Theory and the Question of Religion. Farnham: Ashgate, 33–48.
• Bruce, Steve. 2015. A British perspective on the critical sociology of religion: A response to Mary Jo Neitz. Critical Research on Religion, 3, 2: 206–216. DOI: 10.1177/2050303215593152.
• Cady, Linell E., Tracy Fessenden, eds. 2013. Religion, the Secular, and the Politics of Sexual Difference. New York: Columbia University Press.
• Chase, Susan E. 2009. Wywiad narracyjny. Wielość perspektyw, podejść, głosów. Przekład Filip Schmidt. W: N. K. Denzin, Y. S. Lincoln, red. Metody badań jakościowych, tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 15–56.
• Clarke, Adele E. 2005. Situational Analysis: Grounded Theory After the Postmodern Turn. Thousand Oaks: Sage.
• Clifford, James, George E. Marcus, eds. 1986. Writing Culture: The Poetics and Politics of Ethnography. Berkeley: University of California Press.
• Denzin, Norman K., Yvonna S. Lincoln. 2009. Wprowadzenie. Dziedzina i praktyka badań jakościowych. W: N. K. Denzin, Y. S. Lincoln, red. Metody badań jakościowych, tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 19–62.
• Denzin, Norman K., Yvonna S. Lincoln, red. 2009. Metody badań jakościowych, tom 1 i 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Goldstein, Warren S. 2009. The case for a critical sociology of religion. In: G. Cassano, R. Dello Buono, eds. Crisis, Politics and Critical Sociology. Leiden: Brill, 135–142.
• Goldstein, Warren S., Roland Boer, Jonathan Boyarin. 2013. Editorial. Critical Research on Religion, 1(1): 3–8. DOI: 10.1177/2050303213476471.
• Hall, Dorota. 2007. New Age w Polsce: lokalny wymiar globalnego zjawiska. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Hall, Dorota. 2016. W poszukiwaniu miejsca. Chrześcijanie LGBT w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Hałas, Elżbieta. 2011. Refleksyjność jako zasada i problem teorii społecznej. Zagadnienia Naukoznawstwa, 2, 188: 191–202.
• Haraway, Donna. 2009. Wiedze usytuowane. Kwestia nauki w feminizmie i przywilej częściowej/ograniczonej perspektywy. Przekład Agata Czarnacka. Biblioteka Online Think Tanku Feministycznego. Dostępne na: http://www.ekologiasztuka.pl/articles.php?article_id=118
• Hartsock, Nancy C.M. 1983. The feminist standpoint: developing the grounds for a specifically feminist historical materialism. In: M. Hintikka, S. Harding, eds. Discovering Reality. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 283–310.
• Heelas, Paul. 2008. Spiritualities of Life: new age romanticism and consumptive capitalism. Oxford: Blackwell.
• Heelas, Paul, Linda Woodhead. 2005. The spiritual revolution: why religion is giving way to spirituality. London: Blackwell.
• Hill Collins, Patricia. 1990. Black Feminist Thought: Knowledge, Consciousness and the Politics of Empowerment. New York: Routledge.
• Hjelm, Titus. 2014. Religion, Discourse and Power: a contribution towards a critical sociology of religion. Critical Sociology, 40(6): 855–872. DOI: 10.1177/0896920513477664.
• Holmes, Douglas R., George E. Marcus. 2009. Przeformułowanie etnografii. Wyzwanie dla antropologii współczesności. Przekład Konrad Miciukiewicz. W: N. K. Denzin, Y. S. Lincoln, red. Metody badań jakościowych, tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 645–662.
• Jacyno, Małgorzata. 1997. Iluzje codzienności. O teorii społecznej Pierre’a Bourdieu. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Josephsohn, Thomas J., Rhys H. Williams. 2013. Possibilities in the critical sociology of religion. Critical Research on Religion, 1, 2: 123–128. DOI: 10.1177/205030 3213490098.
• Kacperczyk, Anna. 2014. Autoetnografia – technika, metoda, nowy paradygmat? O metodologicznym statusie autoetnografii. Przegląd Socjologii Jakościowej, 3: 32–74.
• Kubiak, Anna E. 2005. Jednak New Age. Warszawa: Jacek Santorski & Co.
• Laclau, Ernesto, Chantal Mouffe. 2007. Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej. Przekład Sławomir Królak. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.
• Lane, Jeremy F. 2006. Bourdieu’s Politics: problems and possibilities. London: Routledge.
• Leszczyńska, Katarzyna. 2016. Płeć w instytucje uwikłana. Reprodukowanie wzorców kobiecości i męskości przez świeckie kobiety i świeckich mężczyzn w organizacjach administracyjno-ewangelizacyjnych Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Luckmann, Thomas. 1996. Niewidzialna religia. Problem religii we współczesnym społeczeństwie. Przekład Lucjan Bluszcz. Kraków: Nomos.
• Marcus, George E. 1995. Ethnography in/of the World System: the emergence of multi-sited ethnography. Annual Review of Anthropology, 24: 95–117.
• Mariański, Janusz. 2010. Religia w społeczeństwie ponowoczesnym. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Mariański, Janusz. 2013. Sekularyzacja, desekularyzacja, nowa duchowość. Studium socjologiczne. Kraków: Nomos.
• Mariański, Janusz. 2016. Megatrendy religijne w społeczeństwach ponowoczesnych. Studium socjologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Mariański, Janusz. 2017. Tożsamości religijne w społeczeństwie polskim. Studium socjologiczne. Toruń: Adam Marszałek.
• Mariański, Janusz. 2018. Kościół katolicki w Polsce w kontekście społecznym. Studium socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• McGuire, Meredith. 1983. Discovering religious power. Sociological Analysis, 44, 1: 1–9.
• McKinnon, Andrew M. 2005. Reading Opium of the People: Expression, Protest and the Dialectics of Religion. Critical Sociology, 31, 1–2: 15–38.
• Możdżyński, Paweł. 2004. Duchowość ponowoczesna. Ruch reiki w Polsce. Kraków: Nomos.
• Neitz, Mary Jo. 2013. Insiders, outsiders, advocates and apostates and the religions they study: Location and the sociology of religion. Critical Research on Religion,1, 2: 129–140. DOI: 10.1177/2050303213490311.
• Reimann, Maria. 2019. Nie przywitam się z państwem na ulicy. Szkic o doświadczeniu niepełnosprawności. Wołowiec: Czarne.
• Robertson, Roland. 1994. Religion and the global field. Social Compass, 4, 1: 121–135.
• Scheper-Hughes, Nancy. 1995. The Primacy of the Ethical: propositions for a militant anthropology. Current Anthropology, 36, 3: 409–440.
• Sedgwick, Eve Kosofsky. 2003. Touching Feeling: affect, pedagogy, performativity. Durham: Duke University Press.
• Sekerdej, Kinga, Agnieszka Pasieka. 2013. Researching the Dominant Religion: anthropology at home and methodological Catholicism. Method and Theory in the Study of Religion, 25: 53–77. DOI: 10.1163/15700682-12341252.
• Smilde, David, Matthew May. 2010. The emerging strong program in the sociology of religion. New York: Social Science Research Council, https://tif.ssrc.org/wp-content/uploads/2010/02/Emerging-Strong-Program-TIF.pdf.
• Stachowska, Ewa. 2019. Światowe Dni Młodzieży w Krakowie w perspektywie socjologii religii. Kraków: Nomos.
• Williams, Rhys H. 2008. From the editor. Journal for the Scientific Study of Religion, 47: 1–4. DOI: 10.1111/j.1468-5906.2008.00413.x.
• Williams, Rhys H., Thomas J. Josephsohn. 2013. North American sociology of religion: critique and prospects. Critical Research on Religion, 1, 1: 62–71.DOI: 10.1177/2050303213476110.
• Wohlrab-Sahr, Monika, Tom Kadden. 2014. Exploring the Non-Religious: societal norms, attitudes and identities, arenas of conflict. Archives de sciences sociales des religions, 167: 105–125. DOI: 10.4000/assr.26145.
• Wood, Matthew. 2007. Possession, Power and the New Age: Ambiguities of Authority in Neoliberal Societies. Aldershot: Ashgate.
• Wood, Matthew, Véronique Altglas. 2010. Reflexivity, scientificity and the sociology of religion: Pierre Bourdieu in debate. Nordic Journal of Religion and Society, 23, 1: 9–26.
• Wyka, Anna. 1993. Badacz społeczny wobec doświadczenia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Zaręba, Sławomir H. 2012. Religijność młodzieży w środowisku zurbanizowanym: socjologiczne studium teoretyczno-empiryczne. Warszawa–Rzeszów: Pobitno Oficyna.
• Zielińska, Katarzyna. 2011. Localising secularisation thesis? The view from Poland. Religion and Society in Central and Eastern Europe, 4, 1: 79–91.
• Zielińska, Katarzyna. 2018. W walce o hegemonię? Religia w polskiej sferze publicznej na przykładzie debat sejmowych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Zielińska, Katarzyna. 2019. W poszukiwaniu inspiracji badawczych: religia w sferze publicznej w perspektywie teorii dyskursu. Studia Socjologiczne, 2, 233: 179–204. DOI: 10.24425/sts.2019.126144.

Identifiers

DOI

10.24425/sts.2020.132474