Prawa a ideologia. Prawa jednostki z perspektywy krytycznej myśli prawniczej i społecznej (wybrane zagadnienia)

• Authors: Adam Sulikowski

Title variants

EN

Rights and Ideology. Individual Rights From the Perspective of Critical Legal and Social Theory (Some Remarks)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Problematyka praw jednostki jest ewidentnie fundamentalnym zestawem zagadnień dla nowoczesnej myśli społecznej i prawniczej. Tryumf tej problematyki można chyba nawet uznać za jeden z wyznaczników filozoficznej moderny. Mainstreamowe podejście do praw jednostki jest jednoznacznie optymistyczne i afirmatywne. Oto ludzkość, realizując Kantowski postulat sapere aude, odkryła/stworzyła i twórczo rozwija najlepszy w dziejach zestaw normatywnych wyznaczników funkcjonowania jednostek i grup. Autor przyjmuje całkowicie odmienną perspektywę. Celem tekstu jest generalizująca interpretacja wątków poświęconych prawom jednostki w krytycznej myśli prawniczej i społecznej. Tę ostatnią Autor rozumie jako zespół emancypacyjnych dyskursów, którego prawniczą lokalną odmianę stanowi ruch krytycznych studiów nad prawem, nie tylko w wydaniu amerykańskim, lecz także europejskim (rozmaite teorie gender i queer, teorie postkolonialne, socjologia krytyczna, teorie komunikacyjne, teorie posthumanistyczne). Bezpośrednia intertekstualna genealogia wielu reguł przyjmowanych przez te dyskursy sięga do tzw. French theory, czyli myśli francuskich poststrukturalistów, a zwłaszcza M. Foucaulta, oraz do programów teorii krytycznej Szkoły Frankfurckiej.

EN

The topic of fundamental rights is crucial from the perspective of contemporary social and legal thought. The triumph of fundamental rights can even be referred to as one of the indicators of philosophical modernity. The mainstream approach to fundamental rights is unequivocally optimistic and affirmative. According to this vision, humanity, following Kant's injunction sapere aude, discovered/created and is creatively developing a historically optimal set of normative indicators of functioning for individuals and groups. Author prefers different visions of fundamental rights. His aim is to interpret in a generalising manner the approach to individual rights in critical legal and social thought. He understands the latter as a set of emancipatory discourses, the juridical local variation of which is the Critical Legal Studies movement, not only in its American version, but also in its European version (encompassing various gender and queer theories, post-colonial theories, critical sociology, communication theories, post-humanist theories). The direct intertextual genealogy of various rules adopted by those discourses leads back to the so-called “French theory”, i.e. the thought of French post-structuralists, in particular Michel Foucault and to the programmes of critical theory elaborated by the Frankfurt School.

Keywords

PL

prawa jednostki; Krytyczne Studia nad Prawem; Szkoła Frankfurcka; krytyczna teoria społeczna; lewicowa filozofia polityczna; postmarksizm

EN

human rights; Critical Legal Studies; Frankfurt School; critical social theory; leftist political philosophy; post-marxism

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2015
• Volume: 7(43)
• Issue: 4
• Pages: 17-32

Contributors

author

Adam Sulikowski

• Katedra Teorii i Filozofii Prawa, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

References

• Adorno T., Minima moralia, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1999.
• Agamben G., Homo sacer. Obóz jako biopolityczny paradygmat nowoczesności, „Krytyka Polityczna” 2007, nr 11-12.
• Agamben G., Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie, Warszawa: Prószyński i S-ka 2008.
• Bednarek J., Polityczne implikacje estetyki egzystencji, „Preteksty” 2006, nr 7, s. 7-18.
• Borucka-Arctowa M., Prawo natury jako ideologia antyfeudalna, Warszawa: PWN 1957.
• Breczko J., Trujące owoce trzeciej filozofii podejrzeń. (O szkodliwym wpływie psychoanalizy na kulturę współczesną), [tekst dostępny w serwisie www.sceptycy.org z dn. 14.10.2015].
• Chmaj M., Leszczyński L., Skrzydło W., Sobczak J.Z., Wróbel A. (red.), Konstytucyjne wolności i prawa w Polsce, t. I: Zasady ogólne, Kraków: Zakamycze 2002.
• Foucault M., Filozofia, historia, polityka, Warszawa: PWN 2000.
• Foucault M., Trzeba bronić społeczeństwa; wykłady w College de France 1976, Warszawa: KR 1998.
• Grzybowski K., Sobolewska B., Doktryna polityczna i społeczna papiestwa (1789-1968), Warszawa: PWN 1971.
• Habermas J., Faktyczność i obowiązywanie. Teoria dyskursu wobec zagadnień prawa i demokratycznego państwa prawnego, Warszawa: Scholar 2005.
• Heidegger M., Budować, mieszkać, myśleć, Warszawa: Czytelnik 1977.
• Hindess B., Filozofie władzy. Od Hobbesa do Foucaulta, Warszawa: PWN 1999.
• Jouanjan O., La théorie allemande des droits fondamentaux, AJDA 1998, numer specjalny Les droits fondamentaux. Une nouvelle catégorie juridique.
• Jyranki A., Constitutional definition of rights and freedoms, w: Le nouveau droit constitutionnel, Fribourg 1991.
• Kennedy D., The Critique of Rights in Critical Legal Studies, w: J. Halley, W. Brown (red.), Left Legalism Left Critique, Durham: Duke University Press 2002.
• Kochan J., Nie-obecność oświecenia, w: P. Żuk (red.), Dogmatyzm, rozum, emancypacja, Warszawa: Scholar 2005.
• Kochanowski J., Uwagi na temat gender studies i humanistyki ponowoczesnej, „Unigender” 1(2006) 2, [dostępny w serwisie: www.unigender.org z dn. 14.10.2015].
• Mouffe Ch., Paradoks demokracji, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP 2005.
• Rabault H., Granice wykładni sędziowskiej, Warszawa: Scholar 1997.
• Radwański R., Socjalne państwo prawne w doktrynie RFN, Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego 1985.
• Rossi-Landi F., Semiotyka a ideologia, w: A. Nowicki (red.), Współczesna filozofia włoska, Warszawa: PWN 1977.
• Siemek M.J., Oświecenie – polskie lekcje nieodrobione, w: P. Żuk (red.), Dogmatyzm, rozum emancypacja, Warszawa: Scholar 2005.
• Sulikowski A., French Theory a konstytucjonalizm, w: M. Zirk-Sadowski, B. Wojciechowski, T. Bekrycht (red.), Integracja zewnętrzna i wewnętrzna nauk prawnych, „Jurysprudencja” 2(2014), Łódź 2014.
• Sulikowski A., Posthumanizm a prawoznawstwo, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego 2013.
• Szahaj A., Teoria krytyczna Szkoły Frankfurckiej, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne 2008.
• Tormey S., Townshend J., Key Thinkers from Critical Theory to Post-Marxism, London: Sage Publications 2006.
• Wielomski A., Bała P., Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii czasów ponowożytnych, Warszawa: FIJORR Publishing 2008.

Identifiers

DOI

10.18290/rns.2015.7(43).4-3