Napisy nagrobne w Rzeżycy i Krasławiu (Łotwa) jako przykład koegzystencji kultur i języków w Łatgalii

• Authors: Ostrówka Małgorzata Maria

Title variants

EN

Tomb inscriptions in Rēzekne and Kraslava (Latvia) as an example of co-existence of cultures and languages in Latgale

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule dokonano analizy strukturalnej i językowej napisów nagrobnych na dwóch cmentarzach na Łotwie w Łatgalii – w Rzeżycy (Rēzekne) i Krasławiu (Krāslava). Przedstawiono 5 typów inskrypcji: nominatywno-identyfikacyjne, lokatywno-identyfikacyjne, inskrypcje ze zwrotami eschatologicznymi, inskrypcje z inwokacją do osoby zmarłej oraz inskrypcje na grobach symbolicznych. Polskie nagrobki nie różnią się od łotewskich. Czasami wręcz trudno stwierdzić, jakiej narodowości były osoby pochowane w danym grobie, np. gdy nazwisko posiada polski sufiks -ski (np. Lipowski ), a napis jest po łotewsku. Nieliczne są ślady wpływu kultury prawosławnej w postaci wysokich metalowych ogrodzeń. Analiza językowa wykazała podobieństwo napisów z Łotwy do inskrypcji z Litwy i Białorusi. Potwierdza to obecność takich cech północnokresowych, jak: akanie, ukanie, redukcja e > i/y, miękka realizacja spółgłosek l’, č’, d’, t’, r’. Zauważalny jest także wpływ języków sąsiadujących – rosyjskiego i łotewskiego na polszczyznę polegający głównie na mieszaniu liter i ich funkcji. Podobieństwo obejmuje także formę nagrobków – groby są ziemne z płytą u wezgłowia, na której wygrawerowane są dane identyfikacyjne, symbole religijne oraz portrety zmarłych.

EN

The article presents structural and linguistic analysis of tomb inscriptions in two cemeteries in Latgale, Latvia – in Rēzekne and Kraslava. Five types of inscriptions are presented: nominative-identifying, locating-identifying, inscriptions with eschatological expressions, inscriptions with an invocation to the deceased and inscriptions on symbolic tombs. The Polish tombs do not differ from Latvian ones. Sometimes it is difficult to define the nationality of the person buried in a given grave, e.g. when the surname has a Polish ending (Lipowski) and the inscription is in Latvian. The article mentions a few traces of the influence of the Orthodox culture, represented by high fences made of metal surrounding the grave. The linguistic analysis showed similarity of the inscriptions from Latvia to those from Lithuania and Belarus. It can be confirmed by the presence of such features of the North Borderland as akanye, ukanye, reduction e > i/y, soft pronunciation of consonants l’, č’, d’, t’, r’. One can also observe the influence of the neighbouring languages, Russian and Latvian, on the Polish language, i.e. mixing letters and their functions. The similarity can be noticed in the form of graves – they are earth graves with a tombstone at the head including identifying data, religious symbols and portraits of the deceased.

Keywords

EN

Latvia; Latgale; tomb inscriptions; the language of inscriptions; the Polish language in Latgale

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Acta Baltico-Slavica
• Year: 2014
• Volume: 38
• Pages: 40-66

Dates

published

2014-12-31

Contributors

author

Ostrówka Małgorzata Maria

• Instytut Slawistyki PAN [Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences], Warszawa [Warsaw], Poland

References

• Centrālā statistikas pārvalde (CSP). (2011). 2011. gada tautas skaitīšana – galvenie rādītāji. Retrieved May 6, 2014, from http://www.csb.gov.lv/statistikas-temas/2011gada-tautas-skaitisana-galvenie-raditaji-33608.html
• Długosz, K. (2010). Inskrypcje nagrobne w ujęciu językoznawczym (2nd ed. revised). Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej.
• Doda, IA. (1997). Moŭnyia asablivastsi nadmahil’nykh nadpisaŭ belaruska-litoŭskaha sumezhzha. Vestsi Mizhnarodnaĭ Akadėmii vyvuchėnnia natsyianal’nykh menshastseĭ, (2), 34–36.
• Froliak, L. (2011). Semantyka i struktura namohil’nikh napysiv pravoslavnykh nekropoliv pol’sko-skhidnoslov’ian’skoho pohranichcha. In F. Czyżewski, A. Dudek-Szumigaj, & L. Frolak (Eds.), Nekropolie jako znak kultury pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego (pp. 47–66). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Gmina Krasław. (n.d.). Retrieved February 1, 2014, from http://pl.wikipedia.org/wiki/Gmina_Kras%C5%82aw
• Karaś, H. (2010). Cmentarze na Litwie jako znak wielokulturowego dziedzictwa Wielkiego Księstwa Litewskiego. In J. Mędelska & Z. Sawaniewska-Mochowa (Eds.), Językowe i kulturowe dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego (pp. 61–75). Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Karaś, H. (2011). Uwagi o polskich inskrypcjach nagrobnych na Litwie. In F. Czyżewski, A. Dudek-Szumigaj, & L. Frolak (Eds.), Nekropolie jako znak kultury pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego (pp. 93–105). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Kozłowska-Doda, J. (2000). Język polski napisów cmentarnych z Białorusi środkowej (rejon dzierżyński). In E. Wolnicz-Pawłowska & W. Szulowska (Eds.), Kontakty językowe polszczyzny na pograniczu wschodnim (pp. 109–122). Warszawa: Semper.
• Maryniakowa, I. (2001). O języku inskrypcji nagrobnych na północnych Kresach. In J. Rieger (Ed.), Studia nad polszczyzną kresową (Vol. 10, pp. 241–246). Warszawa: Semper.
• Polska szkoła. (n.d.). Retrieved February 3, 2014, from http://www.polska-szkola.pl/mod/data/view.php?d=16&rid=710
• Stelmaczonek, A. (2002). Język polski napisów cmentarnych w parafii dryświackiej koło Brasławia. In J. Rieger (Ed.), Język mniejszości w otoczeniu obcym (pp. 87–92). Warszawa: Semper.
• Syrnicka, K. (2001). Polska epigrafika nagrobna na Wileńszczyźnie: tradycja i współczesność. Wilno; Lublin: Fundacja Pomocy Szkołom Polskim na Wschodzie im. Tadeusza Goniewicza.
• Valsts valodas komisija (VVK). (2003). Latviešu valoda, valodas Latvijā. Rīga, Tapals.
• Werenicz, W. (2001). Napisy nagrobne z Kojdanowskiego jako świadectwo stosunków etnicznych, społecznych i wyznaniowych na środkowej Białorusi. In E. Smułkowa & A. Engelking (Eds.), Język i kultura białoruska w kontakcie z sąsiadami: studia poświęcone Antoninie Obrębskiej-Jabłońskiej w stulecie urodzin (pp. 169–186). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Zawisza, R. (2013). Odczytanie cmentarza. Współczesne inskrypcje nagrobkowe w okolicach Dyneburga na Łotwie jako inspiracja do badań nad kulturą pogranicza. In J. Adamowski & K. Smyk (Eds.), Niematerialne dziedzictwo kulturowe: źródła – wartości – ochrona (pp. 251–263). Lublin; Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej; Narodowy Instytut Dziedzictwa.

Identifiers

DOI

10.11649/abs.2014.012