Geneza rządu Tadeusza Mazowieckiego – aktorzy pierwszego i drugiego planu

• Authors: Nałęcz Tomasz

Title variants

EN

The Genesis of Tadeusz Mazowiecki’s Government – Main and Secondary Characters

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Streszczenie: Artykuł jest nowym politologicznym wyjaśnieniem genezy rządu T. Mazowieckiego. Omawia rozwój wydarzeń politycznych w 1989 r. od zawarcia kontraktu okrągłego stołu do podjęcia decyzji o powołaniu pierwszego od 1945 r. niekomunistycznego premiera w Polsce. Za najważniejszy czynnik sprawczy tego zwrotu uznaje społeczne protesty wywołane decyzją rządu Rakowskiego o urynkowieniu cen żywności. Przeraziły one gen. W. Jaruzelskiego i jego najbliższych współpracowników: gen. Cz. Kiszczaka i gen. F. Siwickiego. Obawiając się społecznego buntu, generałowie porozumieli się z hierarchami Kościoła i uzgodnili powołanie na premiera wskazanego przez episkopat T. Mazowieckiego. Artykuł docenia znaczenie czynnika uważanego dotąd za główną przyczynę powstania rządu T. Mazowieckiego, czyli rozbicie przez L. Wałęsę koalicji PZPR z ZSL i SD, ale przypisuje mu mniejszą od buntu społecznego rolę sprawczą.

EN

This political science article proposes a new explanation of the genesis of T. Mazowiecki’s government. It describes the political events of 1989 from the conclusion of the Round Table contract to the decision on the designation of the fi rst noncommunist Prime Minister in Poland since 1945. The article identifi es the public protest initiated by Rakowski’s government’s decision to subject food prices to market forces as the reason for this development. Fearing a revolt, General W. Jaruzelski and his closest collaborators, General Cz. Kiszczak and General F. Siwicki, came to an understanding with Church hierarchy, and agreed to designate the episcopacy’s choice – T. Mazowiecki – as Prime Minister. The article recognizes that L. Wałęsa’s efforts to split the coalition of the Polish United Workers Party with the United People’s Party and the Alliance of Democrats played an important role in the creation of T. Mazowiecki’s government, however it attaches more importance to public protest, contrary to the current scientifi c consensus.

Keywords

PL

okrągły stół; wybory z 4 czerwca 1989 r.; gen. Wojciech Jaruzelski; Episkopat Polski; urynkowienie cen żywności; rząd Tadeusza Mazowieckiego

EN

Round Table; 1989 Polish legislative election; Wojciech Jaruzelski; Polish episcopacy; food prices; Tadeusz Mazowiecki’s government

• Publisher: Akademia Finansów i Biznesu Vistula w Warszawie
• Journal: Społeczeństwo i Polityka
• Year: 2019
• Issue: 3(60)
• Pages: 183-200

Contributors

author

Nałęcz Tomasz

• Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora w Pułtusku

References

• Ustawa z 7 kwietnia 1989 r. o zmianie Konstytucji PRL, Dz.U. z 1989 r. nr 19, poz. 101.
• Fundacja Archiwum Dokumentacji Historycznej PRL, t. GI/23, k. 109.
• Sprawozdanie Stenografi czne z 4 posiedzenia Sejmu PRL w dniach 31 lipca–2 sierpnia 1989 r., Warszawa 1989, łam 211.
• „Gazeta Wyborcza”, 21.06.1989 r.
• „Gazeta Wyborcza”, 26.06.1989 r.
• „Gazeta Wyborcza”, 3.07.1989 r.
• „Gazeta Wyborcza”, 26.07.1989 r.
• „Gazeta Wyborcza”, 2.08.1989 r.
• „Gazeta Wyborcza”, 8.08.1989 r.
• „Gazeta Wyborcza”, 20.04.2001 r.
• „Gazeta Wyborcza”, 11.09.2014 r.
• „Głos”, 4–5.09.1989 r.
• „Rzeczpospolita”, 5.07.1989 r.
• „Trybuna Ludu”, 31.07.1989 r.
• „Trybuna Ludu”, 3.08.1989 r.
• Baka W., Zmagania o reformę. Z dziennika politycznego 1980–1990, Warszawa 2007.
• Bereś W., Skoczylas J., Generał Kiszczak mówi…prawie wszystko, Warszawa 1991.
• Bush G., Scowcroft B., Świat przekształcony, Warszawa 2000.
• Dudek A., Historia polityczna Polski 1989–2005, Kraków 2007.
• Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, Kraków 2009.
• Ja. Z Lechem Wałęsą rozmawiają Andrzej Bober, Cezary Łazarewicz, Warszawa 2017.
• Kozakiewicz M., Byłem marszałkiem kontraktowego…, Warszawa 1991.
• Kuroń J., Żakowski J., PRL dla początkujących, Wrocław 1995.
• Malinowski R., Wielka koalicja. Kulisy, Warszawa 1992.
• Mazowiecki T., Rok 1989 i lata następne, Warszawa 2012.
• Nałęcz T., Strażnicy Rzeczypospolitej. Prezydenci Polski w latach 1989–2017, Warszawa 2017.
• Nałęczowie D. i T., Czas przełomu. 1989–1990, Warszawa 2019.
• Odwrotna strona medalu. Z Jarosławem Kaczyńskim rozmawia Teresa Bochwic, Warszawa 1991.
• Okrągły Stół. Dokumenty i materiały, red. W. Borodziej, A. Garlicki, t. IV, Warszawa 2004.
• Orszulik A., Czas przełomu. Notatki z rozmów z władzami PRL w latach 1981–1989, Warszawa–Ząbki.
• Polska 1986–1989: koniec systemu. Materiały międzynarodowej konferencji Miedzeszyn, 21–23 października 1999, t. I–III, Warszawa 2002.
• Rakowski M.F., Dzienniki polityczne 1987–1990, Warszawa 2005.