Narzędzia wdrażania zasad turystyki zrównoważonej na obszarach górskich

• Authors: Karolina Królikowska Karolina Królikowska

Title variants

Tools for implementing sustainable tourism in mountain areas

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Turystyka zrównoważona jest takim sposobem zarządzania gospodarką turystyczną, dzięki któremu działalność ta nie powoduje strat ani nieodwracalnych zmian w środowisku przyrod­niczym, a jednocześnie przynosi korzyści zarówno turystom, jak i społecznościom przyjmującym turystów, a także podmiotom świadczącym usługi turystyczne. Szczególnie podatne na antropopresję są obszary górskie, będące jednocześnie terenami wyjątkowo atrakcyjnymi pod względem turystycznym, a przykłady negatywnego wpływu zagospodarowania turystycz­nego i rekreacyjnego na obszary górskie są bardzo liczne. Celem artykułu jest przegląd stosowanych obecnie koncepcji i narzędzi wdrażania zasad turystyki zrównoważonej na obszarach górskich oraz przedstawienie, jakie implikacje dla zagospodarowania turystycznego i aktywności ruchowej na obszarach górskich wynikają z założeń i wytycznych turystyki zrównoważonej. Za punkt wyjścia do analiz przyjęto cele turystyki zrównoważonej UNWTO: realizm ekonomiczny, lokalny dobrobyt, jakość zatrudnienia, równość społeczną, satysfakcję odwiedzających, lokalną kontrolę rozwoju, pomyślność wspólnoty, bogactwo kulturowe, fizyczną integralność, różnorodność biologiczną, efektywność w użytkowaniu zasobów naturalnych oraz czystość środowiska.

EN

Sustainable tourism is characterised by conditions in which economy does not cause losses or irreversible changes in the natural environment, at the same time bringing benefits for both tourists and host communities, as well as providers of tourist services. Mountain areas are particularly susceptible to human pressure, while being very attractive for tourism. There are numerous examples of negative impacts of tourism development on mountain environments and communities. This article presents the implications, concepts and tools for tourism and recreation activity development in mountain areas, which result from the objectives and guidelines of sustainable tourism. The analysis was based on the goals of sustainable tourism according to United Nations Environment Programme (UNEP) and United Nations World Tourism Organization (UNWTO): economic viability, local prosperity, employment quality, social equity, visitor fulfilment, local control, community wellbeing, cultural richness, physical integrity, biological diversity, resource efficiency, and environmental purity.

Keywords

PL

turystyka zrównoważona; góry; środowisko naturalne; lokalne społeczności

EN

sustainable tourism; mountain areas; natural environment; local communities

• Publisher: Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
• Journal: Rozprawy Naukowe Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
• Year: 2017
• Volume: 56
• Pages: 36-51

Dates

published

2017-04-28

Contributors

author

Karolina Królikowska Karolina Królikowska

• Wyższa Szkoła Bankowa we Wrocławiu

References

• Agenda 21. Chapter 13. Managing fragile ecosystems: sustainable mountain development. Pobrano z: http://www.un-documents.net/a21-13.htm [dostęp: 15.10.2016].
• Alpine Convention (1991). Salzburg. Pobrano z: http://www.alpconv.org/en/convention/framework/Documents/Framework_en.pdf [dostęp: 15.10.2016].
• Beavis, L. (2016). Tourist-tracking project delivers powerful insights into Tasmania’s strengths and weaknesses. Pobrano z: http://www.abc.net.au/news/2016-05-13/tasmanian-tourist-tracker-provides-limitless-insights/7410254 [dostęp: 15.10.2016].
• Becken, S. (2014). Water equity – contrasting tourism water use with that of the local community. Water Resources and Industry, 7–8, 9–22.
• Bramwell, B., Sharman, A. (1999). Collaboration in local tourism policymaking. Annals of Tourism Research, 26(2), 392–415.
• Buckley, R. (2012). Sustainable tourism: research and reality. Annals of Tourism Research, 39(2), 528–546.
• CBT Vietnam, http://www.cbtvietnam.com/communitybasedtourism/ [dostęp: 15.10.2016].
• Commission of the European Communities (2007). Agenda for a sustainable and competitive European tourism. Pobrano z: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52007DC0621 [dostęp: 15.10.2016].
• Community Empowerment Network, http://www.endruralpoverty.org/what-we-do/community-based-tourism [dostęp: 15.10.2016].
• Coria, J., Calfucura, E. (2012). Ecotourism and the development of indigenous communities: The good, the bad, and the ugly. Ecological Economics, 73, 47–55.
• Dax, T. (2001). Endogenous development in Austria’s mountain regions: From a source of irritation to a mainstream movement. Mountain Research and Development, 21(3), 231–235.
• Dubel, A., Jamontt-Skotis, M., Królikowska, K., Dubel, K., Czapski, M. (2013). Metody rozwiązywania konfliktów ekologicznych na obszarach Natura 2000. Wrocław, Kraków: Stowarzyszenie Centrum Rozwiązań Systemowych.
• Eagles, P.F.J., McCool, S.F., Haynes, Ch.D. (2002). Sustainable tourism in protected areas: guidelines for planning and management. Gland, Cambridge: IUCN.
• Getz, D., Jamal, T.B. (1994). The environment community symbiosis: A case for collaborative tourism planning. Journal of Sustainable Tourism, 2(3), 152–173.
• Gill, A., Williams, P. (1994). Managing growth in mountain tourism communities. Tourism Management, 15(3), 212–220.
• Gössling, S. (2002). Global environmental consequences of tourism. Global Environmental Change, 12(4), 283–302.
• Hatipoglu, B., Alvarez, M.D., Ertuna, B. (2016). Barriers to stakeholder involvement in the planning of sustainable tourism: the case of the Thrace region in Turkey. Journal of Cleaner Production, 111, 306–317.
• Informatorium Karpackie, http://www.konwencjakarpacka.pl/ [dostęp: 15.10.2016].
• Jamal, T.B., Getz, D. (1995). Collaboration theory and community tourism planning. Annals of Tourism Research, 22(1), 186–204.
• Jodha, N.S. (2000). Globalization and fragile mountain environments: Policy challenges and choices. Mountain Research and Development, 20(4), 296–299.
• Jones, S. (2005). Community-based ecotourism: The significance of social capital. Annals of Tourism Research, 32(2), 303–324.
• Karpaty Łączą, http://karpatylacza.pl/o-projekcie [dostęp: 15.10.2016].
• Knight, D.W., Cottrell, S.P. (2016). Evaluating tourism-linked empowerment in Cuzco, Peru. Annals of Tourism Research, 56, 32–47.
• Kodeks Postępowania na Wielkim Szlaku Himalajskim. Pobrano z: http://wielkiszlakhimalajski.pl/the-great-himalaya-trial/kodeks-postepowania [dostęp: 15.10.2016].
• Kowalczyk, A. (red.) (2010). Turystyka zrównoważona. Warszawa: WN PWN.
• Królikowska, K. (2002). Między ochroną przyrody a rozwojem na obszarach górskich – konflikty i rozwiązania. Czasopismo Geograficzne, 73(3), 187–214.
• Królikowska, K. (2007). Konflikty społeczne w polskich parkach narodowych. Kraków: Impuls.
• Kurek, W. (2004a). Turystyka na obszarach górskich Europy: wybrane zagadnienia. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ.
• Kurek, W. (2004b). Turystyka na obszarach górskich w świetle idei zrównoważonego rozwoju. W: J. Wyrzykowski, K. Klimentowski (red.), Współczesne tendencje w turystyce i rekreacji (s. 75–80). Wrocław: AWF.
• Kurek, W. (red.) (2008). Turystyka. Warszawa: WN PWN.
• Kyrgyz Community Based Tourism Association “Hospitality Kyrgyzstan”, http://cbtkyrgyzstan.kg/about-menu/about/ [dostęp: 15.10.2016].
• Linkage. Opis projektu. Pobrano z: http://linkage.iop.krakow.pl/pl/o-projekcie/opis-projektu [dostęp: 15.10.2016].
• Liu, J., Qu, H., Huang, D., Chen, G., Yue, X., Zhao, X. i wsp. (2014). The role of social capital in encouraging residents’ pro-environmental behaviors in community-based ecotourism. Tourism Management, 41, 190–201.
• Łajczak, A., Michalik, S., Witkowski, Z. (red.) (1996). Wpływ narciarstwa i turystyki pieszej na przyrodę masywu Pilska. Studia Naturae, 41. Kraków: IOP PAN.
• MacCannell, D. (2002). Turysta: nowa teoria klasy próżniaczej. Warszawa: Muza.
• Manyara, G., Jones, E. (2007). Community-based tourism enterprises development in Kenya: An exploration of their potential as avenues of poverty reduction. Journal of Sustainable Tourism, 15(6), 628–644.
• McGehee, N.G., Meares, A.C. (1998). A case study of three tourism-related craft marketing cooperatives in Appalachia: Contributions to community. Journal of Sustainable Tourism, 6(1), 4–25.
• Mika, M. (2004). Turystyka a przemiany środowiska przyrodniczego Beskidu Śląskiego. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ.
• Mika, M. (2015). Turystyka zrównoważona – pytania o naukową użyteczność koncepcji. Turyzm, 25(1), 9–18.
• Mirek, Z. (red.) (1996). Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. Kraków, Zakopane: Tatrzański Park Narodowy.
• Mountain Forum, http://www.mtnforum.org/ [dostęp: 15.10.2016].
• Mühlinghaus, S., Wälty, S. (2001). Endogenous development in Swiss mountain communities: Local initiatives in Urnäsch and Schamserberg. Mountain Research and Development, 21(3), 236–242.
• Myga-Piątek, U., Jankowski, G. (2009). Wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze i kraj­obraz kulturowy – analiza wybranych przykładów obszarów górskich. Problemy Ekologii Krajobrazu, 25, 27–38.
• Nepal, S.K. (2002). Mountain ecotourism and sustainable development: Ecology, economics, and ethics. Mountain Research and Development, 22(2), 104–109.
• Nepal, S.K., Chipeniuk, R. (2005). Mountain tourism: Toward a conceptual framework. Tourism Geographies, 7(3), 313–333.
• Nyaupane, G.P., Morais, D.B., Dowler, L. (2006). The role of community involvement and number/type of visitors on tourism impacts: A controlled comparison of Annapurna, Nepal and Northwest Yunnan, China. Tourism Management, 27(6), 1373–1385.
• Okazaki, E. (2008). A community-based tourism model: Its conception and use. Journal of Sustainable Tourism, 16(5), 511–529.
• Pachamama Alliance, https://www.pachamama.org/community-based-tourism [dostęp: 15.10.2016].
• Polski Instytut Demokracji Lokalnej (red.) (2010). Jak prowadzić konsultacje społeczne w samorządach? Warszawa: FRDL.
• Post-turysta, http://post-turysta.pl/ [dostęp: 15.10.2016].
• Potocki, J. (2010). Pressure on natural environment in major tourist locations of the Karkonosze Mts in light of demographic trends and expansion of the tourist function of the region. Opera Corcontica, 47, 277–282.
• Protocol on the implementation of the Alpine Convention of 1991 in the field of tourism. Tourism Protocol. Official Journal of the European Union, L 337/43. Pobrano z: http://www.alpconv.org/en/convention/protocols/Documents/TourismProtocolEN.pdf [dostęp: 15.10.2016].
• Pstrocka, M. (2004). Problematyka pojemności turystycznej w świetle anglojęzycznej literatury naukowej. Turyzm, 14(1), 91–103.
• Pstrocka-Rak, M., Rak, G. (2011). Wskaźniki chłonności i pojemności turystycznej w polskich parkach narodowych. Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej, 13(3[28]), 141–145.
• Qian, C., Sasaki, N., Shivakoti, G., Zhang, Y. (2016). Effective governance in tourism development – an analysis of local perception in the Huangshan mountain area. Tourism Management Perspectives, 20, 112–123.
• Rada Europy (1995). Rekomendacja No. R (95) Komitetu Ministrów dla państw członkowskich w sprawie polityki zrównoważonego rozwoju turystyki na obszarach chronionych (Przyjęta przez Komitet Ministrów 11 sierpnia 1995, na 543 spotkaniu delegatów).
• Ramos, A.M., Prideaux, B. (2013). Indigenous ecotourism in the Mayan rainforest of Palenque: empowerment issues in sustainable development. Journal of Sustainable Tourism, 22(3), 461–479.
• Ramowa konwencja o ochronie i zrównoważonym rozwoju Karpat sporządzona w Kijowie dnia 22 maja 2003 r. Dz.U. 2007 nr 96 poz. 634.
• Responsible Travel, http://www.responsibletravel.com/copy/what-is-community-based-tourism [dostęp: 15.10.2016].
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Dz.U. 2010 nr 213 poz. 1397.
• Selin, S. (1999). Developing a typology of sustainable tourism partnerships. Journal of Sustainable Tourism, 7(3–4), 260–273.
• Sieber, R. (2006). Public participation geographic information systems: A literature review and framework. Annals of the Association of American Geographers, 96(3), 491–507.
• Stankey, G.H., Cole, D.N., Lucas, R.C., Peter­sen, M.E., Frissell, S.S. (1985). The limits of acceptable change (LAC) system for wilderness planning. Ogden: USDA, Forest Service.
• The Environmental Impact Assessment Directive (85/337/EEC). Pobrano z: http://ec.europa.eu/environment/eia/eia-legalcontext.htm [dostęp: 15.10.2016].
• The International Ecotourism Society, https://www.ecotourism.org/news/community-based-tourism-tool-sustainable-development [dostęp: 15.10.2016].
• Tosun, C. (2000). Limits to community participation in the tourism development process in developing countries. Tourism Management, 21(6), 613–633.
• Tourism Concern, https://www.tourismconcern.org.uk/community-tourism-html/ [dostęp: 15.10.2016].
• United Nations Environment Programme & World Tourism Organisation (2005). Making tourism more sustainable: a guide for policy makers. Pobrano z: http://www.unep.fr/shared/publications/pdf/DTIx0592xPA-TourismPolicyEN.pdf [dostęp: 15.10.2016].
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880.
• Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Dz.U. 2008 nr 199 poz. 1227.
• Valliere, W., Manning, R. (2003). Applying the Visitor Experience and Resource Protection (VERP) framework to cultural resources in the national parks. W: R. Schuster (red.), Proceedings of the 2002 Northeastern Recreation Research Symposium (s. 234–238). Newtown Square: U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Northeastern Research Station.
• Varley, P., Medway, D. (2011). Ecosophy and tourism: Rethinking a mountain resort. Tourism Management, 32(4), 902–911.
• Weiermair, K., Peters, M., Frehse, J. (2008). Success factors for public private partnership: cases in alpine tourism development. Journal of Services Research, 8, 7–21.
• Wilson, T. (2016). New tourism rules require trekkers in Nepal to take GPS tracking devices with them. Pobrano z: http://trackimo.com/trekkers-in-nepal-to-take-gps-tracking-devices/ [dostęp: 15.10.2016].
• Wolf, I.D., Wohlfart, T., Brown, G., Lasa, A.B. (2015). The use of public participation GIS (PPGIS) for park visitor management: A case study of mountain biking. Tourism Management, 51, 112–130.
• Zapata, M.J., Hall, C.M., Lindo, P., Vanderschaeghe, M. (2011). Can community-based tourism contribute to development and poverty alleviation? Lessons from Nicaragua. Current Issues in Tourism, 14(8), 725–749.
• Zawilińska, B., Wilkońska, A., Szpara, K. (2016). Strategia zrównoważonego rozwoju turystyki Magicznej Krainy Łemków i Pogórzan na lata 2015–2020. Warszawa: Centrum UNEP/GRID.
• Zielony Rower – Greenway Karpaty Wschodnie. http://www.greenways.by/index.php?content&id=85&lang=pl [dostęp: 15.10.2016].