Podatki oraz inne świadczenia pobierane od Żydów w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII i XVIII wieku

• Authors: Cieśla Maria

Title variants

EN

Taxes and Other Provisions Paid by Jews in the Grand Duchy of Lithuania in the 17th and 18th Centuries

DE

Steuern und andere Zahlungsleistungen von Juden im Grossfürstentum Litauen im 17. und 18. Jahrhundert

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article includes a description of taxes paid by Jews to the state treasury / royal treasury, which contributed to the budget of cities. The analysis was divided into two parts. The first of them addresses taxes the distribution of which was handled by the Lithuanian Waad. These were: the Jewish poll tax, return taxes, housing tax and general poll tax. The analysis of the treasury materials and minutes of the Lithuanian Waad made it possible to state that the poll tax rate depended on the political situation of the state and the Jews were obliged to pay larger sums during wars. The comparison of the Jewish sources with the sources of the treasury of the Grand Duchy of Lithuania allowed for a detailed description of the return tax, which was imposed on Lithuanian Jews in the first half of the 16th century and continued to exist until the 18th century. It constituted a minor royal income but a significant burden for Lithuanian Jews. Tax sources also show that Jews paid their housing taxes and general poll taxes. The system of taxes paid by the Jews at the local level, through the local qahals, was not transparent. The amount and type of taxes collected from the Jews were determined by many local factors, among them the most important were the position of the burghers and the policy of the city owner. Depending on the centre, the system of collecting rents from Jews differed. In some centres the Jews were obliged to pay: the hiberna tax (winters bread), the czopowe tax (excise tax), the kapszczyzna tax (alcohol tax) and paleczkowe tax. In many cities, besides paying taxes, Jews were also obliged to participate in defensive military actions.

DE

Der Artikel enthält eine Beschreibung der Steuern, die Juden an den staatlichen/ königlichen Schatz bezahlten oder mit denen sie die Einkünfte der Städte vergrößerten. Die Analyse ist in zwei Teile geteilt. Im ersten geht es um die Steuern, mit deren Aufteilung sich der litauische Wa’ad befasste. Es waren dies: die jüdische Kopfsteuer, die Rückkehrsteuer, die Kaminsteuer und die allgemeine Kopfsteuer. Die Analyse der Materialien zum Staatsschatz und der Protokolle des litauischen Wa’ads ließen den Schluss zu, dass die Höhe der Kopfsteuer von der politischen Situation des Staates abhing. Die Juden waren verpflichtet, in Kriegszeiten höhere Summen zu erlegen. Der Vergleich der jüdischen Quellen mit den Quellen zum Staatsschatz des Großfürstentums Litauen ermöglichte eine detailliertere Beschreibung der Rückkehrsteuer, die den litauischen Juden in der 1. Hälfte des 16. Jahrhunderts auferlegt und noch im 18. Jahrhundert bezahlt wurde. Sie bedeutete eine kleine Einnahme für den König, war aber eine bedeutende Belastung für die litauischen Juden. Die Quellen zum Staatsschatz zeigen auch, dass die Juden eine Kaminsteuer und eine allgemeine Kopfsteuer zahlten. Das System der Gebühren und Steuern, die von den Juden auf lokaler Ebene durch Vermittlung der örtlichen Kahals bezahlt wurden, war sehr undurchsichtig; die Höhe und die Art der Gebühren, die von den Juden eingenommen wurden, hingen von vielen lokalen Faktoren ab, von denen die wichtigsten die Stärke des Bürgertums und die Politik des Stadteigentümers waren. Je nach Ort war das System der Zinseinnahmen von den Juden unterschiedlich. An einigen Orten waren die Juden zur Zahlung von Winterquartiersteuer, Zapfsteuer, Brausteuer oder das Schlachtungssteuer [paleczkowe] verpflichtet. In vielen Städten hatten die Juden außer der Steuerzahlung auch noch die Pflicht zur aktiven Teilnahme an der Verteidigung.

Keywords

EN

Jewish poll tax; return tax; the Lithuanian Waad; the tax system of the Grand Duchy of Lithuania; the enforcement of taxes in the Grand Duchy of Lithuania

DE

Jüdische Kopfsteuer; Rückkehrsteuer; litauischer Wa’ad; Steuersystem des Großfürstentums Litauen; Steuereintreibung im Großfürstentum Litauen

• Publisher: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
• Journal: Zapiski Historyczne
• Year: 2018
• Volume: 83
• Issue: 3
• Pages: 33-58

Dates

published

2018-06-01

Contributors

author

Cieśla Maria

• Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk
• Niemiecki Instytut Historyczny

References

• Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Kommisssiejeju dla razbora driewnich aktow, vol. 5: Akty bierestskago i gorodnienskago grodskich sudow. Wilna: Typografia „Ruskij Poczin”, 1878.
• Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Kommisssiejeju dla razbora driewnich aktow, vol. 28: Akty o evrejach. Wilna: Typografia „Ruskij Poczin”, 1901.
• Akty izdawajemyje Wilenskoju Archeograficzeskoju Kommisssiejeju dla razbora driewnich aktow, vol. 29: Akty o evrejach. Wilna: Typografia „Ruskij Poczin”, 1902.
• Błaszczyk, Grzegorz. “Liczebność Żydów na Żmudzi w XVI–XVIII wieku, cz.1.” Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 141 (1987): 21–39.
• Błaszczyk, Grzegorz. “Liczebność Żydów na Żmudzi w XVI–XVIII wieku, cz. 2.” Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego 145–146 (1988): 23–29.
• Bobiatyński, Konrad. Od Smoleńska do Wilna. Wojna Rzeczypospolitej z Moskwą 1654–1655. Zabrze: inforteditions, 2004.
• Cieśla, Maria. “Sharing a Commonwealth – Polish Jews or Lithuanian Jews?” Gal-Ed 24 (2015): 15–44.
• Cieśla, Maria. “Liczebność Żydów w Wielkim Księstwie Litewskim w XVIIw.” Kwartalnik Historyczny 122/2 (2015): 245–268.
• Cieśla, Maria. “The other Townsfolk. The Legal Status and Social Position of the Jews in Cities of the Grand Duchy of Lithuania in the 17th and 18th Centuries.” In Religion in the Mirror of Law. Eastern European Perspective from the Early Modern Period to 1939, edited by Yvonne Kleinmann, Stephan Stach and Tracie L. Wilson, 307–328. Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann, 2016.
• Dubnov, Szimon, ed. Pinkas ha-medina o pinkas waad ha-kehilot ha-rashioiot be medinat Lite. Kowec ha-takanot we-psakim mi shnat. Berlin: „Ajnot”, 1925.
• Filipczak-Kocur, Anna. Skarb Litewski za pierwszych dwu Wazów 1587–1648. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1994.
• Filipczak-Kocur, Anna. Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648. Projekty, ustawy, realizacja. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2006.
• Gierowski, Józef. “Chrześcijanie a Żydzi w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.” In Józef Gierowski. Na szlakach Rzeczypospolitej w nowożytnej Europie, edited by Andrzej Krzysztof Link-Lenczowski, 605–616. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2008.
• Goldberg, Jacob, ed. Jewish Privileges in the Polish Commonwealth. Charters of Rights Granted to Jewish Communities in Poland-Lithuania in the Sixteenth to Eighteenth Centuries. Jerusalem: The Israel Academy of Sciences and Humanities, 1985.
• Gąsiorowski, Stefan. Karaimi w Koronie i na Litwie w XV–XVIII wieku. Kraków, Budapeszt: Wydawnictwo Austeria, 2008.
• Gomer, Abba. Beiträge zur Finanz- und Sozialgeschichte des litauischen Judentums. Bochum: Buchdr. F. W. Fretlöh, 1930.
• Halpern, Izrael, ed. “Tosafot u-milu’im le-pinkas medinah.” Khorev 2 (1934–1935): 67–86, 123–200.
• Hedemann, Otton. Dzisna i Druja magdeburskie miasta. Wilno: Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1934.
• Horn, Maurycy. Powinności wojenne Żydów w XVI i XVII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978.
• Hryckiewicz, Anatol. “Milicje miast magnackich na Białorusi i Litwie w XVI–XVIII wieku.” Kwartalnik Historyczny 77/1 (1970): 47–62.
• Łowmiańska, Maria. “Wilno przed najazdem moskiewskim 1655 roku.” In Dwa doktoraty z Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2005.
• Michałowska-Mycielska, Anna. Sejm Żydów litewskich (1623–1764). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2014.
• Nadav, Mordechai. The Jews of Pinsk. 1506 to 1880. Edited by Mark Jay Mirsky and Moshe Rosman, translated by Moshe Rosman and Faigie Tropper. Stanford: Stanford University Press, 2008.
• Piwarski, Krzysztof. “Brzostowski Cyprian Paweł h. Strzemię.” In Polski Słownik Biograficzny, vol. 3, edited by Władysław Konopczyński, 48–49. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1937.
• Pietkiewicz, Krzysztof. Wielkie Księstwo Litewskie pod rządami Aleksandra Jagiellończyka. Studia nad dziejami państwa i społeczeństwa na przełomie XV i XVI wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1995.
• Rybarski, Roman. Skarb i pieniądz za Jana Kazimierza, Michała Korybuta i Jana III. Oświęcim: Napoleon V, 2015.
• Saulciunaitė-Verbickienė, Jurgita. Žydai Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės Visuomenėje aspektai. Vilnius: Žara, 2009.
• Schipper, Ignacy. “Świadczenia Żydów na rzecz państwa i patrona.” In Żydzi w Polsce odrodzonej, edited by Ignacy Schipper, Arie Tartakower and Aleksander Haftka, 200–209. Warszawa: nakł. Wydawnictwa „Żydzi w Polsce Odrodzonej”, 1933.
• Sosis, Izrael. “Der jidiszer sejm in Lite un Wajsrusland in zajn gesecgeweriszer tetikajt (1623–1761) lojt sajne protokoln.” Cajtszrift 2–3 (1928): 1–72.
• Stampfer, Shaul. “Jewish Population Patterns in the Pre-Partition Lithuania.” In Scripta Hierosolymitana. Studies on the History of the Jews in Old Poland. In Honor of Jacob Goldberg, edited by Adam Teller, 189–224. Jerusalem: The Magnes Press, The Hebrew University, 1998.
• Teller, Adam. Money, Power and Influence. The Jews on the Radziwiłł Estates in the eighteenth century Lithuania. Stanford: Stanford University Press, 2016.
• Teller, Adam. “The Legal Status of the Jews on the Magnate Estates of Poland-Lithuania in the Eighteenth Century.” Gal-Ed 15–16 (1997): 41–63.
• Volumina legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie, od roku 1732 do roku 1782, wydanego. Petersburg: nakł. i drukiem Jozafata Ohryzki, 1859.
• Wisner, Henryk. Rzeczpospolita Wazów, vol. 3: Sławne Państwo, Wielkie Księstwo Litewskie. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2008.

Identifiers

DOI

http://dx.doi.org/10.15762/ZH.2018.40