Obrządek pogrzebowy w mezolicie na ziemiach polskich

• Authors: Marciniak Filip

Title variants

EN

Mesolithic burials on the territory of Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Od wielu dziesięcioleci naukowcy zadają sobie pytanie, jak wyglądało życie duchowe społeczeństw pierwotnych, zamieszkujących tereny dzisiejszej Polski. Wraz z rozwojem badań nad mezolitem nasza wiedza na ten temat zaczyna się znacznie poszerzać. Wynika to głównie z coraz to nowych odkryć pochówków wiązanych z ludami mezolitycznymi. Głównym celem niniejszego artykułu jest prezentacja dotychczas znanych i opisanych w literaturze przedmiotu pochówków ludów łowiecko – zbierackich, reprezentujących na ziemiach polskich mezolityczny etap rozwoju. Zestawienie wspólnych cech obrządku pogrzebowego uchwytnych w materiale źródłowym takich, jak: sposób ułożenia zwłok, konstrukcje grobowe czy w końcu dary, które składano przy zmarłym. Tekst ten podejmuje próbę odniesienia tych cech do poszczególnych przykładów obrządku pogrzebowego z terenów wschodniej i zachodniej Europy. Podejmuje również próbę interpretacji niektórych zjawisk dostrzegalnych w materiale zabytkowym, takich jak: liczne pochówki kobiet z małymi dziećmi, specyficzny układ zwłok w niektórych przypadkach, czy w końcu znaczne ilości ochry, występujące w jamach grobów na terenach mocno oddalonych od naturalnych złóż tego pigmentu. Zjawiska te, choć często przytaczane w trakcie opisów pochówków mezolitycznych, po dziś dzień budzą wiele pytań.

EN

For many decades, archaeologists were wondering what the spiritual life of prehistoric peoples inhabiting Polish territories looked like. With the beginning of the Mesolithic period our knowledge of that issue significantly expands. This is primarily due to a growing number of new discoveries of burials associated with the Mesolithic peoples. The main purpose of this paper is to present the graves of hunter-gatherers so far known in the literature that represent the Mesolithic stage of development on the territory of Poland. The article also makes an attempt to relate them to the various examples of burials in eastern and western Europe, and thus to interpret and to answer to some phenomena that are noticeable in the archaeological material such as: the numerous burials of women with small children, the specific arrangement of bodies and significant amounts of ochre found in burial pits in areas distant from natural deposits of this pigment. Although these phenomena are often quoted in the descriptions of Mesolithic burials, they still raise a number of questions.

Keywords

PL

mezolit; pochówki; wierzenia; konstrukcje grobowe

EN

Mesolithic period; burial grounds; worship; grave construction

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 24-37

Contributors

author

Marciniak Filip

• Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego

References

• Bennicke P., Death in the Mesolithic: two old men from Korsør Nor, The Danish Storebælt since the Ice Age, Kopenhaga 1997.
• Brzozowski J., Siemaszko J., Ochre and beads. The hunter’s style of the burials in the Polish Mesolithic, [w:] Actes du Symposium International. Préhistoire des Pratiques mortuaires. Paléolithique-Mésolitique-Néolitique. 1999, Leuven 2004.
• Bugajska K., Obrządek pogrzebowy łowców-zbieraczy epoki kamienia w południowej Skandynawii i na Niżu Środkowoeuropejskim, „Przegląd Archeologiczny”, t. 62, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk; Ośrodek Badań nad Kulturą Późnego Antyku i Wczesnego Średniowiecza, Wrocław 2014.
• Chmielewska M., Grób kultury tardanoaskiej w Janisławicach pow. Skierniewice, „Wiadomości Archeologiczne”, z. XX/1, s. 23-48, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa 1954.
• Cyrek K., Nieznane zabytki z grobu w Janisławicach, woj. Skierniewickie, i nowe obserwacje nad tym zespołem, „Wiadomości Archeologiczne”, z. XLIII/2, s. 213-226, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa 1978.
• Cyrek M., Cyrek K., La sépulture mésolithique de Janisławice, „Inventaria Archaeologica”, t. XLIV, Państwowe, Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980.
• Głosik J., Niektóre zagadnienia barwionych pochówków szkieletowych z epoki kamiennej, w świetle odkryć dokonanych nad jeziorem Kisajno, koło Giżycka, „Światowid”, t. XXIX, s.79- 93, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1968.
• Głosik J., Groby szkieletowe barwione z Pierkunowa, pow. Giżycko nad jeziorem Kisajno, „Wiadomości Archeologiczne”, XXXIV/2, 189-202, Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa 1969.
• Grünberg J. M., Mesolithische Bestattungen in Europa, ein Beitrag zur vergleichenden Gräberkunde [w:] Internationale Archäologie. Bd. 40, VML Verlag Marie Leidorf, Rahden/ Westfalen, 2000.
• Gumiński W., Wyposażenie symboliczne w grobach łowców-zbieraczy epoki kamienia na cmentarzysku Dudka na Mazurach, „Archeologia Polski”, t. 59., s. 121-186, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2014.
• Gurina N. N., Oleneostrivskij mogilnik, Materiały i issledowanija po archeologii SSSR, nr 47, Moskwa 1956.
• Kobusiewicz M., 500 tysięcy najtrudniejszych lat, Oficyna Wydawnicza AMOS, Warszawa 1994.
• Kobusiewicz M. Kabaciński J., Late Mesolithic dwelling object in Pomorsko (Western Poland) “Przegląd Archeologiczny” t. 38, s.5-16, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk; Ośrodek Badań nad Kulturą Późnego Antyku i Wczesnego Średniowiecza, Wrocław 1991.
• Kołos-Szafrańska Z., Grób ze szkieletem barwionym w Łojowie w pow. Inowrocławskim, „Z otchłani wieków”, XVIII/7-8, s. 111-115, Muzeum Prehistoryczne w Poznaniu, Polskie Towarzystwo Prehistoryczne, Poznań 1949.
• Larsson L., The Skateholm project. a Late Mesolithic settlement and cemetery complex at a southern swedish bay. Meddelanden från Lunds Universitets Historiska Museum 1983-1984, s. 5-38, Londyn 1984.
• Łapo J. M., Mezolityczny zespół grobowy spod kurhanu z Kamieńskich, stan.1, gm. Orzysz, woj. Suwałki. „Sprawozdania Archeologiczne” 50, s. 117-129, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1988.
• Łapo J. M., Żyj wiecznie, ale nie wychodź? O odkryciu mezolitycznego grobu w Kamieńskich, na mazurach, [w:] Czarownice, Funeralia Lednickie, red. J. Wrzesiński, s. 67-70, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Wrocław-Sobótka 2000.
• Marciniak M., Mesolithic burial and dwelling structure from the boreal period excavated at Mszano 14, Toruń district, Poland: preliminary report, “Mesolithic Miscellany”, t. XIV, Number 1 & 2, November, University of Wisconsin 1993.
• Marciniak M., The burial ritual from the boreal period cemetery in Mszano, Brodnica district, „Fontes Archaeologici Posnanienses” t. 39. s. 95 – 123, Poznań 2001.
• Masojć M., Boreal settlement with human remains on mega-mesolithic site from the Polish Plain – Krępnica near Bolesławiec, SW Poland (field seasons 2004–2008). Prähistorische Zeitschrift 86, s. 141-150, Berlin 2011.
• Péquart, M., Péquart S.J., Boule M., Vallois H., Téviec, station-nécropole du Mésolithique du Morbihan, Archives de L’Institut de Paléontologie Humaine 18, Paryż 1937.
• Schulting R.J., M.P. Richards, Dating women and becoming farmers: new palaeodietary and AMS dating evidence from the Breton Mesolithic cemeteries of Téviec and Hoëdic, Journal of Anthropological Archaeology 20, s. 314-344, 2001.
• Sulgostowska Z., Pochówek mezolityczny z okresu atlantyckiego w Woźnej Wsi, woj. Łomżyńskie, „Archeologia Polski” t. XXXV, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1990.
• Więckowska H., Społeczności łowiecko-rybackie wczesnego holocenu, [w:] Prahistoria ziem polskich. t. I Paleolit i mezolit, red. W. Chmielewski, W. Hensel, s. 339-438, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975.