Przypomnienie słowników Bartłomieja z Bydgoszczy z lat 1532 i 1544

• Authors: Jankowiak Lucyna Agnieszka

Title variants

EN

The reminder of the dictionaries by Bartłomiej z Bydgoszczy from 1532 and 1544

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przypomnienie XVI-wiecznych łacińsko-polskich słowników Bartłomieja z Bydgoszczy. Nasilenie zainteresowania leksykonami nastąpiło w latach 70. XX wieku, kiedy odnaleziono (uznany po drugiej wojnie światowej za zaginiony) rękopis z 1532 roku i niespodziewanie odkryto słownik z 1544 roku. W artykule kolejno opisano sylwetkę zakonnika, losy jego dzieł, jak również ich budowę i zawartość. Ponadto omówiono dotychczasowe wydania słowników Bartłomieja (B. Erzepkiego oraz nową, łączną, edycję w wersji polsko-łacińskiej). Kolejną kwestią zaprezentowaną w artykule są działania w XX i XXI wieku na rzecz upowszechnienia materiału leksykalnego słowników.

EN

The purpose of the article is reminding the readers of the 16th century Latin-Polish dictionaries by Bartłomiej z Bydgoszczy. The interest in the lexicons increased in the 1970s, when the manuscript from 1532, believed to be lost after the World War II, was found, and unexpectedly the dictionary from 1544 was discovered. The article briefly portraits the monk, outlines the fortunes of his works, and presents their construction and content. Moreover, the editions of the dictionaries published to date are described (Bolesław Erzepki’s edition and the new, joint edition in the Polish-Latin version). The attempts are also discussed undertaken in the 20th and 21th centuries to propagate the lexical material of the dictionaries.

Keywords

PL

język polski XVI wieku; leksykografia łacińsko-polska XVI wieku; słowniki Bartłomieja z Bydgoszczy

EN

16th century Polish language; 16th century Latin-Polish lexicography; dictionaries by Bartłomiej z Bydgoszczy

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2017
• Volume: 16
• Pages: 107-133

Contributors

author

Jankowiak Lucyna Agnieszka

• Instytut Slawistyki PAN Warszawa

References

• Bartłomiej z Bydgoszczy i jego dzieło. Warszawa–Poznań: PWN, 1979.
• Biskup, Marian, red. Historia Bydgoszczy, t. 1 do roku 1920. Warszawa–Poznań: PWN, 1991, 295–298.
• Breza, Edward, Zygmunt Brocki. „Recenzja książki I. Kwileckiej i H. Popowskiej-Taborskiej, Bartłomiej z Bydgoszczy, leksykograf polski pierwszej połowy XVI w.” Rocznik Gdański 39 (1979): 212–216.
• Brocki, Zygmunt. „Recenzja książki Bartłomiej z Bydgoszczy i jego dzieło, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria B, nr 12, Warszawa–Poznań 1979, ss. 69”. Slavia Occidentalis 38 (1980): 156–160.
• Brückner, Aleksander. „Recenzja wydania B. Erzepkiego”. Pamiętnik Literacki 1 (1902): 165–166.
• Brückner, Aleksander. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1989.
• Doroszewski, Witold. Z zagadnień leksykografii polskiej. Warszawa: PIW, 1954.
• Erzepki, Bolesław. Słownik łacińsko-polski Bartłomieja z Bydgoszczy. Poznań: Drukarnia Dziennika Poznańskiego, 1900.
• Jankowiak, Lucyna Agnieszka. „Słowniki Bartłomieja z Bydgoszczy (1532 i 1544). Stan badań i perspektywy badawcze”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 24 (2017), 1: 11–26.
• Kantak, Kamil. „Z przeszłości Bernardynów Bydgoskich (życie umysłowe w dobie jagiellońskiej)”. Przegląd Bydgoski 2 (1933): 3–13.
• Karpluk, Maria. „Recenzja książki I. Kwilecka, H. Popowska-Taborska, Bartłomiej z Bydgoszczy, leksykograf polski pierwszej połowy XVI w., Prace Slawistyczne Zakładu Słowianoznawstwa PAN I, Wrocław 1977”. Język Polski 4 (1979): 300–302.
• Karpluk, Maria. „Recenzja Słownika Bartłomieja z Bydgoszczy. Wersja polsko-łacińska. Część I (A–G), oprac. Elżbieta Kędelska, Irena Kwilecka, Arleta Łuczak, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa 1999”. Język Polski 3 (2002): 225–226.
• Kędelska, Elżbieta. „Bartłomiej z Bydgoszczy a Lactifer Vodňanskiego”. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 24 (1987): 47–61.
• Kędelska, Elżbieta. „Dzieje poznańskiej Pracowni Języków Zachodniosłowiańskich”. W: 50 lat slawistyki w Polskiej Akademii Nauk (1954–2004). Księga jubileuszowa Instytutu Slawistyki PAN. Warszawa: SOW, 2004, 161–170.
• Kędelska, Elżbieta. „Pierwsze drukowane słowniki łacińsko-polskie jako źródło Bartłomieja z Bydgoszczy”. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 25 (1989): 3–45.
• Kędelska, Elżbieta, Irena Kwilecka, Aneta Łuczak, oprac. Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy. Wersja polsko-łacińska. Cz. 1–5. Warszawa: SOW, 1999–2012.
• Klemensiewicz, Zenon. Historia języka polskiego. T. 2. Warszawa: PWN, 1985.
• Kwilecka, Irena. „Nieznany zbiór słownictwa polskiego pióra Bartłomieja z Bydgoszczy”. Język Polski 4 (1972): 252–261.
• Kwilecka, Irena. „Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy odnaleziony”. Język Polski 3 (1972): 180–182.
• Kwilecka, Irena. „Warsztat pisarski Bartłomieja z Bydgoszczy”. W: Bartłomiej z Bydgoszczy i jego dzieło. Warszawa–Poznań: PWN, 1979, 23–36.
• Kwilecka, Irena, Elżbieta Kędelska. „Z prac nad nową edycją Słownika Bartłomieja z Bydgoszczy”. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 17 (1978): 123–143.
• Kwilecka, Irena, Hanna Popowska-Taborska. Bartłomiej z Bydgoszczy leksykograf polski pierwszej połowy XVI w. Wrocław–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1977.
• Łuczak, Arleta. „Łacińskie osobliwości leksykalne w obu wersjach łacińsko-polskiego Słownika Bartłomieja z Bydgoszczy”. Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 30 (1993): 59–67.
• Łuczak, Arleta. „Zagadkowe wyrazy w Słowniku Bartłomieja z Bydgoszczy z XVI w.”. W: Zielonogórskie Seminarium Językoznawcze 2010, red. Stanisław Borawski, Magdalena Hawrysz. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2011, 71–84.
• Mayenowa, Maria Renata, Franciszek Pepłowski, Krzysztof Mrocewicz, red. Słownik polszczyzny XVI wieku. T. 1–36. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, Warszawa: IBL – Wydawnictwo, 1966–2012.
• Otwinowska, Barbara. „Słowniki”. W: Słownik literatury staropolskiej (Średniowiecze, Renesans, Barok), red. Teresa Michałowska. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich –Wydawnictwo, 1990, 778–783.
• Piechocki, Jan. „Prace Bartłomieja z Bydgoszczy na warsztacie naukowców”. Ilustrowany Kurier Polski 28, 286 (1972).
• Piechocki, Jan. „Sesja naukowa poświęcona Bartłomiejowi z Bydgoszczy”. Pomorze 18, 24 (1972): 2.
• Plezia, Marian, red. Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce. T. 1–8. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN; Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1953–2014.
• Plezia, Marian. „Dzieje leksykografii łacińskiej w Polsce”. W: tegoż. Z dziejów filologii klasycznej w Polsce. Warszawa: Polskie Towarzystwo Filologiczne, 1993, 41–84.
• Przybylska, Renata. Wstęp do nauki o języku polskim. Podręcznik dla szkół wyższych. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003.
• Szmańda, Edward. „Bernardyński ośrodek naukowy w Bydgoszczy”. W: Bartłomiej z Bydgoszczy i jego dzieło, 5–22. Warszawa–Poznań: PWN, 1979.
• Szmańda, Edward. „Przyczynek do życiorysu i działalności pisarskiej Bartłomieja z Bydgoszczy”. Język Polski 5 (1980): 331–338.
• Szmańda, Edward. „Trzy bydgoskie spotkania naukowo-kulturalne”. Język Polski 1 (1975): 74–76.
• Urbańczyk, Stanisław. „Recenzja książki Bartłomiej z Bydgoszczy i jego dzieło”. Język Polski 5 (1980): 342–344.
• Wasylewski, Stanisław. „Czego nas uczy brat Bartłomiej z Bydgoszczy”. Dziennik Bydgoski 25, 280 (1932): 25.
• Żurowska-Górecka, Wanda. „Słowniki polskie przed Bartłomiejem z Bydgoszczy”. W: Bartłomiej z Bydgoszczy i jego dzieło, 59–69. Warszawa–Poznań: PWN, 1979.

Identifiers

ISSN

1730-4180

DOI

10.18276/sj.2017.16-07