Arch-backed and Tanged Point Technocomplexes in the North Carpathian zone

• Authors: Valde-Nowak Paweł , Kraszewska Anna , Stefański Damian
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The goal of this work is to review the present discussion and the perspectives of the Late Palaeolithic in the northern part of the Western Carpathians and in the Northern Subcarpathia region during the Allerød and the Younger Dryas oscillations. The area of Subcarpathia, especially dunes of the upper Vistula valley, has been explored many times since the second half of XX century (e.g. Kraków-Borek Fałęcki, Kraków-Kobierzyn). It brought numerous collections proving dense Late Palaeolithic settlement around Kraków. Although the Tanged Point Technocomplex (TPT) prevailed, traces of Arched Point Technocomplex were also reported. Since the 80`s, methodological researches in the northern part of The Western Carpathians have unexpectedly revealed rich remains of the Late Palaeolithic settlements. It mainly represents the APT settlement (Sromowce Niżne, Nowa Biała). The recent progress has been achieved as a result of extensive rescue excavations which brought a number of methodically acquired lithic assemblages (e.g Kraków-Kurdwanów, Kraków- -Bieżanów, Mucharz). This issue has boosted a discussion on the Late Palaeolithic settlement in the region. The discussion is focused on the techno-typological aspect of a material culture, detailed analysis of raw material procurement, usage of land and spatial arrangements of assemblages. The numerous accumulations show a variety of cultural entities including the Tarnowian, Witowian, Swiderian and Brommean cultures. The investigated area represents two main raw material provinces: the north Subcarpathia with Jurassic flint and the northern part of the Western Carpathians – where radiolarites were mainly found however other rocks were present, as well. Both cases are characterized by local production only merely enhanced with imported materials. The settlement is almost completely represented by open air sites although caves are also present (Zalas rockshelter). The extent of the assemblages varies from rich settlement units yielding several thousands of artefacts to tiny spots of about dozens of lithics. Only in case of a few archaeological sites an environmental record was acquired. It hinders a construction of a reliable chronology and therefore some comparative studies over the adjacent area are necessary. The basic reports indicate the northern part of the Western Carpathians and the Northern Subcarpathia region as “contact zone”, proving a local character of them as well as a strong affection from the part of the North European Plain.

Keywords

EN

Tanged Point Technocomplex; Arch-backed Point Technocompl; Carpathians, Late Palaeolithic

• Publisher: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Journal: Recherches Archéologiques Nouvelle Serie
• Year: 2013-2014
• Volume: 5-6
• Pages: 69-85

Dates

published

2012

Contributors

author

Valde-Nowak Paweł

• Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

author

Kraszewska Anna

• Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

author

Stefański Damian

• Muzeum Archeologiczne w Krakowie

References

• Bańdo C., Dagnan-Ginter A., Kozłowski J. K., Montet-White A., Pawlikowski M., Sobczyk K., 1993 Fosses d’extraction et ateliers de taille à Wołowice près de Cracovie, Pologne, L’Anthropologie, 97, pp. 271–290.
• Bárta J., 1966 Mittelpaläolithische Besiedlung des Burgberges und der Höhle Prepoštská jaskynka in Bojnice. Einige beachtenswerte paläolitische Fundstellen in der Westslowakei, (in:) VIIe Congrès international des sciences préhistoriques et protohiostoriques Tchécoslovaquie 1966, excursion en Slovaquie, Nitra, pp. 10 –22.
• Bárta J., 1980 Wielki Sławków – pierwsza osada kultury świderskiej na Słowacji, Acta Archaeologica Carpathica, 20, pp. 5–16.
• Bocheński Z., Ginter B., Kozłowski J.K., Mook W., Muszyński M., Nadachowski A., Stworzewicz, E., Szyndlar Z., 1985 Badania osadów schronisk podskalnych w Zalasie koło Krakowa, Folia Quaternaria, 56, pp. 3–56.
• Burdukiewicz J.M., 2011 Late Glacial hunter-gatherer reactions to the Younger Dryas cooling event in the southern and eastern Baltic regions of Europe, Quaternary International, 242/2, pp. 302–312.
• Byrska M., Fraś J., Matoga A., Pieróg I., Przybyła M.M., Stefański D., 2006 Wstępne wyniki ratowniczych badań archeologicznych na wielokulturowych stanowiskach 8, 11, 12, 14, 15 oraz 20 w Krakowie-Bieżanowie, woj. małopolskie. Raport 2003-2004, (in:) Z. Bukowski, M. Gierlach (eds.), Wstępne wyniki konserwatorskich badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2003-2004, Zeszyty Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego (d. Zeszyty ORBA), Seria B: Materiały Archeologiczne, Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, pp. 523–527.
• Chmielewska M., 1961a Huttes d’habitation épipaléolithiques de Witów, distr. de Łęczyca, Acta Archaeologica, Universitatis Lodziensis, 10, Łódź: Ossolineum.
• Chmielewska M., 1961b Obozowisko ze schyłku Allerödu w Witowie w pow. łęczyckim, Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna, 6, pp. 9–71.
• Chmielewska M., 1978 Późny paleolit pradoliny warszawsko-berlińskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum.
• Czapkiewicz B., 1936 Ślady przemysłu świderskiego na stanowiskach wydmowych w okolicy Krakowa, Wiadomości Archeologiczne, 14, pp. 32–39.
• Dagnan-Ginter A., Drobniewicz B., 1974 Przyczynki do znajomości osadnictwa schyłkowopaleolitycznego i mezolitycznego w okolicach Krakowa, Materiały Archeologiczne, 15, pp. 5–39.
• Gancarski J., 1992 Pradzieje Kotliny Jasielskiej i jej obrzeży. Wyniki badań archeologicznych w ostatnich latach, Jasło: Muzeum Regionalne w Jaśle.
• Ginter B., 1966 Z problematyki schyłkowego paleolitu i mezolitu na Górnym Śląsku, Biuletyn Śląskiego Instytutu Naukowego, 68, pp. 71–91.
• Ginter B., Kozłowski J.K., Sobczyk K., 1987 The Late Glacial environment and Palaeolithic cultures in the upper Vistula basin, (in:) J.M. Burdukiewicz, M. Kobusiewicz (eds.), Late Glacial in Central
• Europe. Culture and Environment, Prace Komisji Archeologicznej 5, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum & Polska Akademia Nauk, Oddział we Wrocławiu, pp. 255–266.
• Gradziński M., Górny A., Pazdur A., Pazdur M. F., 2003 Origin of black coloured laminae in speleothems from the Kraków-Wieluń Upland, Poland, Boreas, 32, pp. 532–542.
• Hrynowiecka-Czmielewska A., 2009 Zarys badań paleobotanicznych czwartorzędu na terenie Tatr, Pienin i Podhala, Przegląd Geologiczny, 57/8, pp. 714 –718.
• Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I., 2010 Between East and West – a new site of the Federmessergruppen in Poland, Quartär, 57, pp. 139 –154.
• Klimek A., Peschel K., 2009 Materiały krzemienne ze stanowiska Zakrzów 1, pow. wielicki. Opracowanie, (in:) M.M. Przybyła (ed.), Zakrzów pow. wielicki, st. 1 (nr autostradowy 114), Report in the archive of The National Heritage Board of Poland.
• Klimek A., Stefański D., Zając M., 2012 Materiały krzemienne i kamienne ze stanowiska 20 w Krakowie-Bieżanowie (v. V), (in:) A. Matoga (ed.), Kraków-Bieżanów, stan. 20. Opracowanie wyników badań, Report in the archive of The National Heritage Board of Poland.
• Koperowa W., 1961 Późnoglacjalna i holoceńska historia roślinności Kotliny Nowotarskiej, Acta Palaeobotanica, 3/4, pp. 3 – 66.
• Kosik A., 2002 Materiały krzemienne ze stanowiska 27 w Krakowie-Bieżanowie oraz ze stanowiska 1 w Krakowie-Rżące, (in:) P. Włodarczak (ed.), Południowe obejście Krakowa. Materiały z epoki kamienia i z wczesnego okresu epoki brązu, Via Archaeologica, Kraków: Krakowski Zespół doBadań Autostrad, pp. 215–248.
• Kozłowski J.K., 1960 Epipaleolit i mezolit stanowisk otwartych, Prace archeologiczne 1, Kraków:Uniwersytet Jagielloński, pp. 67–98.
• Kozłowski S.K., 1987 Remarks on the origins of the Polish Curved Backed Point assemblages, (in:) J.M. Burdukiewicz, M. Kobusiewicz (eds), Late Glacial in Central Europe. Culture and Environment, Prace Komisji Archeologicznej 5, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum& Polska Akademia Nauk, Oddział we Wrocławiu, pp. 241–254.
• Kozłowski S.K., 1999 The Tanged Points Complex, (in:) S.K. Kozłowski, J. Gurba, L. Zaliznyak (eds), Tanged points cultures in Europe, Lublin: Wydawnictwo UMCS, pp. 28–35.
• Kozłowski S.K., 2006 Mapping the Central/East European Terminal Palaeolithic/Earliest Mesolithic, Archaeologia Baltica, 7, pp. 29–35.
• Krukowski S., 1939–1948 Paleolit, (in:) S. Krukowski, J. Kostrzewski, R. Jakimowicz (eds.), Prehistoria Ziem Polskich, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Obidowicz A., 1990 Eine Pollenanalytische und moorkundliche Studie zur Vegetationsgeschichte des Podhale-Gebietes (West Karpaten), Acta Palaeobotanica, 30, pp. 147–219.
• Parczewski M., 1974 Przyczynki do dziejów najstarszego osadnictwa w Karpatach Polskich, Acta Archaeologica Carpathica, 24, pp. 69–78.
• Pawłowska M., 2003 Schyłkowopaleolityczna pracownia wiórów na stanowisku 2 w Zagaciu, gm. Czernichów, Materiały Archeologiczne, 34, pp. 19–52
• Przybyła M.M., Stefański D., 2003 Zabytki krzemienne ze stanowiska 27 w Krakowie-Bieżanowie i stanowiska 1 w Krakowie-Rżące. (in:) S. Kadrow (ed.), Kraków-Bieżanów, stanowisko 27 i Kraków-Rżąka, stanowisko 1. Osada kultury łużyckiej, Via Archaeologica, Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, pp. 31–52.
• Roczkalski B.,Włodarczak P., 2002 Obozowisko późnopaleolityczne w Krakowie-Kurdwanowie (stanowisko 10), (in:) P. Włodarczak (ed.), Południowe obejście Krakowa. Materiały z epoki kamienia i z wczesnego okresu epoki brązu, Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, pp. 11–104.
• Rydlewski J., 1984 Lipnica Wielka, Informator Archeologiczny. Badania 1983, p. 11.
• Rydlewski J., 1986 Dział, Informator Archeologiczny. Badania 1985, 20, p. 8.
• Rydlewski J., 1990 Z badań nad kulturą świderską w północnych Karpatach, Acta Archaeologica Carpathica, 29, pp. 5–31.
• Rydlewski J., Valde-Nowak P., 1977 Sromowce Niżne, gm. Czorsztym, woj. nowosądeckie, Informator Archeologiczny. Badania 1977, p. 17.
• Rydlewski J., 1978 Lipnica Wielka, gm. Jabłonka, woj. nowosądeckie. Stanowisko 2, Informator Archeologiczny. Badania 1978, p. 14.
• Rydlewski J., 1979 Problemy osadnictwa epoki kamienia w polskich Karpatach Zachodnich w świetle badań na polskiej Orawie i w rejonie prawobrzeżnych dopływów górnej Wisły., Acta Archaeologica Carpathica., 19, pp. 5–36.
• Rydlewski J., 1980 Sromowce Niżne, gm. Czorsztyn, woj. nowosądeckie, Informator Archeologiczny. Badania 1980, pp. 20 –21.
• Sachse-Kozłowska E., 1972 Późnopaleolityczne inwentarze stanowisk Kobierzyna i Borka Fałęckiego jako przykład krzyżówki kulturowej madleńsko-świderskiej, Światowit, 33, pp. 49–106.
• Schild R., 1975 Późny paleolit, (in:) W. Chmielewski, W. Hensel (eds), Prahistoria ziem polskich, vol. 1: Paleolit i mezolit, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum, pp. 159 – 338.
• Schild R., 1990 The Mystery of the Desna-type Assemblages in Poland, (in:) P. Vermeersch, P. Van Peer (eds), Contributions to the Mesolithic in Europe, Leuven: Leuven University Press, pp. 299 – 304.
• Schild R. 2014 A Synthesis (in.) R. Schild (ed.) Całowanie. A Final paleolithic and Early Mesolithic Site on an Island in the Ancient Vistula Channel, Vetera et nova t. 2, Institute of Archeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences, pp. 349–374.
• Schild R., Pazdur M. F., Vogel J. C., 1999a Radiochronology of the Tanged Point Technokomplex in Poland, (in:) S. K. Kozłowski, J. Gurba, L. Zaliznyak (eds), Tanged Points Cultures in Europe, Lublin: Wydawnictwo UMCS, pp. 13–15.
• Schild R., Tobolski K., Kubiak-Martens L., Pazdur M. F., Pazdur A., Vogel J. C., Stafford J.T.W., 1999b Stratigraphy, palaeocology and radiochronology of the site of Całowanie, (in:) M. Kobusiewicz, J.K. Kozłowski (eds), Post-Pleniglacial Re-Colonisation of the Great European Lowland, Folia Quaternaria 70, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, pp. 239–268.
• Soják M., 2002 Osídlenie horného Spiša na sklonku staršej doby kamiennej, (in:) J. Gancarski (eds.), Starsza i środkowa epoka kamienia w Karpatach polskich, Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, pp. 255–278.
• Soják M., Hunka J., 2003 Paleolitické sídlisko a neskorostredoveká peňazokazecká dielňa v jaskyni Suchá diera v Spišskej Teplic, Slovenská archeológia, 51, pp. 341–365.
• Stefański D., 2012a Materiały krzemienne ze stanowiska 8 w Krakowie-Bieżanowie (wraz z włączonym stanowiskiem 14 w Krakowie-Bieżanowie (tom II), (in:) I. Wójcik (ed.) Wielokulturowa osada w Krakowie-Bieżanowie stanowisko 8 (wraz z włączonym stanowiskiem 14 w Krakowie- Bieżanowie), powiat krakowski, Report in the archive of The National Heritage Board of Poland.
• Stefański D. 2012b Materiały krzemienne ze stanowiska 15 w Krakowie-Bieżanowie (tom VII), (in:) M. M. Przybyła (ed.) Kraków-Bieżanów, stanowisko 15 (nr autostradowy 99, 101 i 209), Report in the archive of The National Heritage Board of Poland.
• Stefański D., Wilczyński J., 2012 Extralocal raw materials in the Swiderian culture: case study of Kraków-Bieżanów sites, Anthropologie (Brno), 50(4), pp. 427– 442.
• Sulgostowska Z., 2006 Final Palaeolithic societies’ mobility in Poland as seen from the distribution of flints, Archaeologia Baltica, 7, pp. 36 – 42.
• Szymczak K., 1987 Perstunian Culture – the Eastern Equivalent of the Lyngby Culture in the Neman Basin, (in:) J.M. Burdukiewicz, M. Kobusiewicz (eds.), Late Glacial in Central Europe. Culture and Environment, Prace Komisji Archeologicznej 5, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź:Ossolineum & Polska Akademia Nauk, Oddział we Wrocławiu, pp. 267–276.
• Szymczak K., 1999 Late Palaeolithic cultural units with tanged points in North Eastern Poland, (in:) S.K. Kozłowski, J. Gurba, L. Zaliznyak (eds.), Tanged Points Cultures in Europe, Lublin: Wydawnictwo UMCS, pp. 93–101.
• Taute W., 1968 Die Stielspitzen-Gruppen im nördlichen Mitteleuropa. ein Beitrag zur Kenntnis der späteren Altsteinzeit, Köln: Böhlau.
• Tunia K., 1977 Archeologiczne zdjęcie terenu polskiej części dorzecza Popradu, Acta Archaeologica Carpathica, 17, pp. 183–206.
• Valde-Nowak P., 1985 Skwirtne st. 1, Informator Archeologiczny. Badania 1984, pp. 11–12.
• Valde-Nowak P., 1991 Studies in Pleistocene settlement in the Polish Carpathians, Antiquity, 65, pp. 593– 606.
• Valde-Nowak P., Kraszewska A., in press Two Late Palaeolithic arch-backed points varieties in Northern Carpathians, BAR International Series.
• Valde-Nowak P., Łanczont M., 2008 Late Palaeolithic dwellings from Skawa Gorge in the Beskidy Mts. (Polish Carpathians). (in:) Z. Sulgostowska, A. J. Tomaszewski (eds), Man-Millennia-Environment. Studies in Honour of Romuald Schild, Warsaw: Institute of Archeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences, pp. 215–223.
• Wilczyński J., 2012a Materiały krzemienne (tom I), (in:) M. Mazur (ed.),Wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych na stanowisku 11 i 12 w Krakowie-Bieżanowie (nr autostradowy 104, 105), Opracowanie materiałów, Report in the Archive of the National Heritage Board of Poland.
• Wilczyński J., 2012b Materiały krzemienne oraz kamienne z wielokulturowego stanowiska Kraków-Bieżanów 30, pow. krakowski (tom II), (in:) B. Grabowska, B. Konieczny (eds), Opracowanie materiałów archeologicznych z ratowniczych badań wykopaliskowych na stanowisku Kraków-Bieżanów 30, gm. Kraków, woj. małopolskie, Report in the archive of the National Heritage Board of Poland.
• Włodarczak P., 2002 Materiały z epoki kamienia oraz wczesnego okresu epoki brązu, odkryte podczas badań ratowniczych na trasie autostrady A4, prowadzonych na południowych rubieżach Krakowa, (in:) P. Włodarczak (ed.), Południowe obejście Krakowa. Materiały z epoki kamienia i z wczesnego okresu epoki brązu, Via Archaeologica, Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, pp. 1–10.
• Woronko B., 2001 Wyniki analizy stopnia obtoczenia i zmatowienia ziaren kwarcu ze stanowiska 10 w Krakowie-Kurdwanowie, (in:) S. Kadrow (ed.), Przyroda i człowiek. Materiały do studiów, Via Archaeologica, Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, pp. 23–25.
• Zając M., 1991 Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku 1 w Przegini Narodowej, gm. Czernichów w 1991 r., Archive of the Archaeological Museum in Kraków.

Identifiers

ISSN

0137 – 3285