Agonia „przewodniej siły”. Kryzys PZPR w latach osiemdziesiątych na przykładzie Gdańska i Gdyni

• Authors: Brzeziński Piotr

Title variants

EN

The expiration of the “leading force”: The 1980s PUWP crisis in Gdańsk and Gdynia

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The expiration of the “leading force”: The 1980s PUWP crisis in Gdańsk and Gdynia The article presents the situation within the Gdańsk party organization towards the end of the communist era based on previously unpublished documents preserved at the State Archives in Gdańsk and their Gdynia section, PUWP Central Committee materials held by the Archives of New Records, as well as secondary literature. This is a case study of the functioning of a local link of the PUWP. The author’s objective was to show selected aspects of the gradual disintegration since the 1980s of the communist party which had held almost absolute power in Poland for four decades. Most of the symptoms of the crisis enumerated in the article subsequently became visible on a national scale, greatly contributing to the fall of the regime in 1989. The establishment of Solidarity in August 1980 shook the foundations of the PUWP, As the first trade union in the soviet bloc to assert independence form national authorities, Solidarity proved a better representative of the workers. Within a short time, almost 10 million Poles had joined Solidarity, including 1 million PUWP members. As a result, the communists were forced into a defensive position. Once again the party leaders decided to use force in defense of their authority. In retrospect, the introduction of martial law by Gen. Wojciech Jaruzelski should be considered the beginning of the end of the PUWP which proved incapable of playing its “leadership role” guaranteed by the constitution. The operation was successful but the patient did not survive—these ironic words aptly describe the situation within the party after December 13, 1981. Bringing out the army into the streets failed to prevent the decomposition of the PUWP.The communists’ electoral defeat of June 4, 1989 served as a strong impulse for accelerating the process of “folding up” the party, “enfranchising the nomenclature,” and transforming the PUWP into a modern organization professing a social-democratic doctrine.

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2011
• Issue: 2(18)
• Pages: 103-127

Contributors

author

Brzeziński Piotr

References

• J.M. Bocheński, Marksizm-leninizm. Nauka czy wiara?, Komorów 2006 J. Ordyński, H. Szlajfer, Nie bądźcie moimi sędziami. Rozmowy z Mieczysławem F. Rakowskim, Warszawa 2009 J. Eisler, Komitet Warszawski PZPR w „polskich miesiącach” [w:] Warszawa – miasto w opresji, red. K. Krajewski, M. Pietrzak-Merta, Warszawa 2010, s. 33–84 P. Brzeziński, Na równi pochyłej. Gdyńska PZPR wobec kryzysu społeczno-ekonomicznego w latach siedemdziesiątych, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, nr 3 , s. 29 M.F. Rakowski, Rzeczpospolita na progu lat osiemdziesiątych, Warszawa 1981 P. Brzeziński, Krajobraz po bitwie i przetasowania wewnątrz partii [w:] P. Brzeziński, R. Chrzanowski, A. Nadarzyńska-Piszczewiat, Zbrodnia bez kary. Grudzień 1970 w Gdyni. Przebieg wydarzeń, represje, walka o prawdę, Gdynia 2010, s. 215 K. Pomian, Partia: aparat i członkowie [w:] idem, Wymiary polskiego kryzysu 1956–1981, Londyn 1985, s. 32-36 S. Cenckiewicz, O „konieczności jednoczesnej walki na dwa fronty”, czyli o tym, jak gdańska PZPR rozliczała samą siebie jesienią 1980 r. [w:] idem, Śladami bezpieki i partii. Studia – źródła – publicystyka, Łomianki 2009 , s. 110 Ł. Kamiński, PZPR wobec „Solidarności” – pierwsze tygodnie, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2002, nr 12, s. 31-34 W. Roszkowski, Najnowsza historia Polski 1980–2006, Warszawa 2007 B. Tracz, S. Rosenbaum, „Społeczeństwo ma nas dość” – schyłek rządów PZPR w województwie katowickim [w:] „Przewodnia siła narodu”. Z dziejów partii komunistycznej na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim 1945–1990, red. T. Krupierz, Katowice 2010, s. 219 A. Paczkowski, Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy. Lipiec 1980 – styczeń 1982, Kraków 2002 M.F. Rakowski, Dzienniki polityczne 1979–1981, Warszawa 2004 J. Łojek, Kalendarz Historyczny. Polemiczna historia Polski, Warszawa 1994 M.F. Rakowski, Jak to się stało?, Warszawa 1991 T. Ruzikowski, Partia z(de)mobilizowana, czyli PZPR w stanie wojennym na przykładzie organizacji partyjnych Mazowsza oraz byłego województwa olsztyńskiego [w:] Polska 1944/45– –1989. Studia i Materiały, Warszawa 2009, t. 9, s. 332–334 W. Janowski, Dekompozycja PZPR [w:] Polski rok 1989. Sukcesy, zaniechania, porażki, red. M. Jabłonowski, S. Stępka, S. Sulowski, Warszawa 2009, s. 125 A. Dudek, Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988– –1990, Kraków 2005 W. Wiśniewski, Dlaczego upadł socjalizm? Od straszności do śmieszności, Warszawa 2006 A. Paczkowski, Referendum z 30 czerwca 1946 r. Próba wstępnego bilansu [w:] Referendum w Polsce współczesnej, red. M. Staszewski, D. Waniek, Warszawa 1995, s. 74–76 - P. Brzeziński, Preludium klęski. Referendum z 29 XI 1987 r. w ocenie kierownictwa gdańskiej PZPR, „Teki Gdańskie” 2008–2009 [2010], t. 10–11, s. 62-63 M. Golon, Czyj sukces, czyja klęska?, cz. 1–2, „Magazyn Solidarności” 2009, nr 6 i 7–8, s. 12–15 P. Brzeziński, D. Wincenty, Optyka partyjna: czerwcowe wybory w artykułach gdańskich dzienników [w:] Wolne media? Środowisko dziennikarskie w 1989 roku, red. P. Szulc, T. Wolsza, Szczecin–Warszawa 2010, s. 177